De Vurige Oven Een verhaal uit den tijd der dragonades in Nederland   By: J. A. Wormser (1845-1916)

EEN VERHAAL UIT DEN TIJD DER DRAGONADES IN NEDERLAND

DOOR

J. A. WORMSER

KAMPEN J. H. KOK 1911

EEN WOORD VOORAF.

"Dat de Staat zich vergrepen heeft, lijdt thans geen twijfel meer. Wat de onderscheidene Kerkbesturen verricht hebben, heeft, tot eene juiste beoordeeling, nog altijd een nader onderzoek noodig."

Zóó schreef Dr. G. J. Vos Az. over de "maatregelen tegen de Afgescheidenen," door Staat en Kerk genomen, in zijn "Groen van Prinsterer en zijn tijd, 1800 1857. Studiën en Schetsen op het gebied der Vaderlandsche Kerkgeschiedenis" (blz. 136).

Zoowel dat thans als dat nog altijd is van eigenaardige beteekenis in verband met de voorrede van het boek, gedateerd 1 8 Januari 1886, waarin men aan het slot leest: "Een en ander schreef ik onder den overstelpenden en hartaangrijpenden arbeid, dien de voorloopige schorsing van tachtig Kerkeraadsleden mijner Gemeente mij als Scriba van het Classikaal Bestuur oplegt."

Reeds vijftig jaren vroeger wisten de Afgescheidenen dat de Staat zich aan hen vergrepen had. Ook toen reeds konden zij met zekerheid hetzelfde van de Kerkbesturen zeggen; zonder voorafgaand onderzoek, want daarvoor inplaats hadden ze de ondervinding, die spreekwoordelijk de beste leermeesteres is.

Iets, zeer weinig, van de ondervinding door hen, alleen gedurende de eerste vier jaren, slechts in een zeer klein deel van ons land, opgedaan, bleek mij bij het verhalen ervan in de hier volgende bladzijden, reeds zooveel, dat ik me telkens bekrimpen en nog veel wat in Bunschoten en Loosdrecht misdreven is, "stilzwijgend voorbijgaan moest."

Alleen dit heb ik hier nog bij te voegen: al de "maatregelen," door mij geschetst, zijn letterlijk zóó genomen.

Alle data zijn echt; van slechts zeer enkele personen de namen gewijzigd; al deze "vergrijpen" van Staat, Kerkelijke besturen en particuliere personen kunnen met stukken uit dien tijd bewezen worden. Ik heb niet verdicht, maar bronnen gebruikt.

"Waarom dit alles weer opgerakeld?"

Wellicht wordt die vraag gedaan; zij is te beantwoorden met de wedervraag: Waarom houdt men steeds op allerlei wijzen de herinnering levendig aan de gruwelen van de Inquisitie; de martelingen onzen vroegeren voorvaderen aangedaan; het naamloos lijden den Hugenoten berokkend? En waarom zou alleen de Nederlandsche vervolging van de vorige eeuw doodgezwegen worden?

Deze bladzijde uit het ééne groote Martelaarsboek der Heilige Algemeene Christelijke Kerk is voor het nageslacht der vervolgden even leerzaam als de andere zijn.

Reden genoeg om haar te lezen!

J. A. WORMSER.

Hilversum, 23 November 1910.

I.

STAATSMISDAAD.

Het liep tegen vier uur in den morgen op Zaterdag, den 25^{en} Juni 1836. Klaas Beukman, flinke, gezonde landbouwer van ruim vijftig jaar, stond voor den stal bij zijn boerenwoning te Loosdrecht, en spande zijn bruine merrie voor de huifkar, die zeker nog ouder was dan de eigenaar zelf. Moeder Griet, de boerin, was onderwijl bezig met in de kar een paar beddenkussens recht te leggen op de plank, die voor zitplaats diende.

"Zie zoo!" zei ze, "nu kan de stumperd onderweg ten minste nog een beetje uitrusten. Hij heeft maar een korten nacht gehad en hij is toch al niet sterk."

"Zijn kracht is van den Heere, vrouw!" antwoordde Klaas, "maar 't is dikwijls een wonder, hoe hij het uithoudt."

"Ja," hernam Griet, "er rust kennelijk zegen op zijn werk. Hij kan ook op zich het Schriftwoord toepassen: "Mijne kracht wordt in zwakheid volbracht.""