Diamantstad   By: Herman Heijermans (1864-1924)

DOOR

HERM. HEIJERMANS JR.

TWEEDE DRUK.

AMSTERDAM. S. L. VAN LOOY.

1906.

Typ. Firma Ruijgrok & Co. Haarlem.

BEGELEIDEND WOORD, EERSTE DRUK.

Van het eerste deel van dit groote stads verhaal verschenen fragmenten in 1898 1899. Bij het gereedschrijven in 1903 heb ik deze omgewerkt en verbeterd. Het leek onwenschelijk immers afmattend voor den lezer verklaringen van het bargoensch te geven.

Heijermans. Katwijk aan Zee, Maart 1904.

BEGELEIDEND WOORD, TWEEDE DRUK.

Schrijver van dit werk tegenstander van Inleidingen begeeft zich opnieuw, met weerzin, in eene verklaring.

De tijd zou er buiten kunnen, buiten moeten, als het lezend publiek van de verhouding van beoordeelden en beoordeelaars weet had.

Over Diamantstad moet heel wat betoogd zijn, zelfs proza, zelfs onwelriekends.

Zij, die het verhaal (géen roman) door de plotselinge betreding der diamantbewerkers sfeer, in zijn boekvormpublikatie stuitten (Verg. de hierboven genoemde jaartallen) moeten, om de aandacht eener unfairheid af te leiden, 't hardst geschetterd hebben.

Het is noch tegen dierbaren, noch tegen een bepaald geval, noch tegen den algemeenen geest van verwording in de letterkundige aanschouwing van dit land, dat deze inleiding gesteld wordt.

In littérairen zin van de gemoedelijkste onverschilligheid, onbereikbaar voor de gevreesden van vandaag, de goden met den eenen voet in de eeuwigheid, den anderen in 'n krant, meenen we dat onze période van zwijgen nog niet geheel is gekomen, vooreerst niet komen kan.

In de groote pers geen gastvrijheid vindend, om onze overtuiging uiteen te zetten, doodgezwegen of met 'n handigheidje terzij geschoven, achten we het zeker nuttig vermaak de drukken en herdrukken der eigen schrifturen van een polemisch allerlei te voorzien, hetwelk hier en daar 'n lezer, niet door lieve vrienden voorgelicht, tot meditatie van ook ònze bedoelingen, kan verschalken.

De vergissing van den sociaal demokratischen auteur in het bijzonder, is zijn geloof aan een eigen, wel doordachte, wils rijpe levenslijn.

't Eerste 't beste liberaal lidje van 'n gemeente raad of van de Kamer tijdgenoot, van huis uit merkwaardiger dan 'n auteur heeft het recht tegen onjuiste opvatting van zijn argumenten over riooleering en verlichting, in Raads en Kamer overzicht, protest aan te teekenen.

Een auteur, niet in deze dadelijke belangen richting werkzaam, wordt als een onmondig beestje behandeld.

De zaak heeft hare tragische zijde voor hen, die de schrijver meende te helpen.

Een voorbeeld uit vele: het Spel van de zee Op hoop van zegen vestigt op "zekere misstanden" de publieke aandacht, anno 1899. Bezadigd aan, na mudden vuil, kolommen laster, daagt eene gedeeltelijke kentering, eind 1906. Hulde!

Sinds 1898 worden fragmenten uit het groote stadsverhaal Diamantstad , zonder rillerige bedoeling van epos, romantiek, literatuur gepubliceerd 'n auteur, enkel gegrepen, ontroerd door misdadige ellende, praat met zijn Gemeenschap.

De littéraire hommels snorren toe, kwijlen over een "roman" kleeden den kouter tot over z'n navel uit geen hand komt voor de aangeduide schande in beweging.

Vleesch geknoei in Amerika ah, 'n gruwel afgehakte vingers geconserveerd om 't te besterven!

Maar de woning ellende, de degeneratie door armoede, de heenrotting van dicht bije medeburgers, wien interesseert dat, als 'n zin zich onkuisch voordoet, als 'n beschrijving epischer te geven is, als 'n parabool mishaagt?

Welk een minderwaardige tijd is de onze.