Door duisternis tot licht Gedachten over en voor het Javaansche volk   By: Raden Adjeng Kartini (1879-1904)

GEDACHTEN

OVER EN VOOR

HET JAVAANSCHE VOLK

VAN WIJLEN

RADEN ADJENG KARTINI.

Door nacht tot licht. Door storm tot rust. Door strijd tot eer. Door leed tot lust.

1912

N.V. ELECTRISCHE DRUKKERIJ "LUCTOR ET EMERGO"

'S GRAVENHAGE.

INHOUD.

Inleiding Voorwoord bij den tweeden druk Voorwoord bij den derden druk Brieven van 1899 Brieven van 1900 Brieven van 1901 Brieven van 1902 Brieven van 1903 Brieven van 1904 Gedachten ontleend aan niet openbaar gemaakte brieven Aan onze vrienden (gedicht) Nota over het onderwijs Register

De Romeinsche cijfers achter de dagteekening der brieven duiden aan de personen tot wie zij gericht zijn.

I. Mejuffrouw E.H. Zeehandelaar, thans Mevrouw Hartshalt. II. Mevrouw M.C.E. Ovink Soer. III. De Heer en Mevrouw Prof. Dr. G. K. Anton te Jena.[1] IV. De Heer Dr. N. Adriani. V. Mevrouw H.G. de Booij Boissevain. VI. De Heer H.H. van Kol. VII. Mevrouw N. van Kol. VIII. Mevrouw R.M. Abendanon Mandri. IX. De Heer Mr. J.H. Abendanon. X. De Heer E.C. Abendanon.

[1] De heer Anton, hoogleeraar te Jena, en Mevrouw Anton, eene Nederlandsche dame, bezochten bij eene reis over Java ook Japara.

INLEIDING.

Op 8 Augustus 1900 kwam ik op eene dienstreis als hoofd van het Departement van Onderwijs, Eeredienst en Nijverheid, te Japara, vergezeld van mijne echtgenoote. Mijn doel was met den toenmaligen Regent van Japara, wijlen Raden Mas Adipati Ario Sosroningrat, en zijne Raden Ajoe en dochters te overleggen, op welke wijze het best te voorzien zou zijn in de geestelijke ontwikkeling van de Javaansche meisjes der hoogere en lagere klassen, en wat overigens te doen ware in haar belang.

Die dag zal altijd blijven een der merkwaardigste van ons leven.

Was het hoogst aangenaam kennis te maken met den Regent en zijne Raden Ajoe, de ontmoeting met de dochters van dit vriendelijke echtpaar, gaf ons een blijde verrassing. Dit geldt vooral van het oudste drietal, als een "klaverblaadje" nauw aaneengesloten. De jongere dochters waren destijds nog kinderen.

Ongeveer een maand later kwam de Regent met de Raden Ajoe en het lieve drietal te Batavia enkele dagen bij ons doorbrengen. We leerden elkander nog beter begrijpen en waardeeren, en een getrouwe briefwisseling, vooral met de oudste van de drie meisjes, was het gevolg.

Meer en meer troffen ons de brieven van Raden Adjeng Kartini door de buitengewone diepte van denken en gevoelen, door den krachtigen wil om vooruit te streven tot heil van het Javaansche volk, de Javaansche vrouw in het bijzonder.

Tevens werden we ons echter bewust van de groote zedelijke verantwoordelijkheid bij het beantwoorden van die brieven.

Het is gemakkelijk mede te dweepen met hen, die grootsche denkbeelden koesteren. Waar echter de verwezenlijking daarvan gepaard gaat met schier onoverkomelijke maatschappelijke moeilijkheden, is het plicht zich eenigermate in te toomen. De gevolgen van het tegen den stroom opvaren zijn niet altijd te voorzien. En doen zij zich op smartelijke wijze gevoelen, dan is men niet altijd in staat hulp te verleenen.

Deze overweging deed ons menigmaal een gedwongen voorzichtigheid in acht nemen, waar we veel liever medegejubeld zouden hebben in het bewonderenswaardig enthousiasme van de schrijfster en hare zusters.

R.A. Kartini zelve gevoelde tegenover hare zusters de verantwoordelijkheid om dezen tot medewerksters aan te nemen. Zij vroeg zich af, of zij kalm mocht aanzijn en rustig toelaten, dat de zusjes met haar medegingen? "Ik weet, de weg dien ik wensch op te gaan, is moeilijk, vol doornen en distelen, kuilen; hij is steenachtig, hobbelig, glibberig, hij is ... ongebaand." Maar de zusjes stelden haar gerust met de woorden: "Noch gij, noch iemand anders kan ons denkbeelden ingeven, met vrucht in ons hoofd en hart zaaien, zoo niet wij zelf daartoe reeds aanleg hadden. Wij gaan samen den hemel in of de hel."