Een abel spel van Esmoreit Sconics sone van Cecilien   By: R. J. Spitz (1889-1954)

EEN ABEL SPEL VAN ESMOREIT

SCONICS SONE VAN CECILIEN.

Ingeleid en van aanteekeningen voorzien door

R.J. SPITZ.

Leeraar H.B.S. te Apeldoorn.

Tweede, herziene druk.

Uitgegeven door "De Zonnebloem" te Apeldoorn. 1918.

Gedrukt ter drukkerij van de firma JOHs. J.C. VAN DER BURGH te Deventer.

De hier volgende text van de "Esmoreit" is een publicatie volgens het handschrift naar Moltzer's lezing.

Het "Abel Spel van Esmoreit, sconincs sone van Cecilien", is een van de Middeleeuwsche tooneelstukken, die te vinden zijn in een handschrift, dat te Brussel bewaard wordt en vermoedelijk uit het laatste kwart van de XIVe eeuw dagteekent. Dit handschrift bevat "abele" spelen, d.w.z. kunstige, vernuftige, ernstige spelen, in tegenstelling met de kunstlooze "sotternieën" (kluchten), die zich mede in de verzameling bevinden en na de opvoering van een abel spel werden vertoond.

Deze abele spelen met de daarbij behoorende sotternieën zijn vermoedelijk opgevoerd door rondtrekkende voordragers: sprooksprekers. We kunnen met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zeggen, dat we hier te doen hebben met een afzonderlijke ontwikkeling van dramatische kunst, die staat buiten en los van de groote lijnen waarlangs het moderne drama, voortgekomen uit het kerkelijk drama van de Middeleeuwen, zich heeft ontwikkeld. Het is hier, bij een uitgave die geenerlei wetenschappelijk doel beoogt of zoodanige pretentie heeft, niet de plaats, om op deze literair historische strijdvraag nader in te gaan; de belangstellende lezer zij verwezen, o.m. naar het helder betoog van Dr. J. te Winkel in zijn "Geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde" (Deel I, blz. 530 538). [1]

Zooals boven gezegd werd, deze uitgave heeft geenerlei wetenschappelijke pretentie; vandaar dan ook dat de aanteekeningen bij de text, zich van alle philologische geleerdheid onthouden en zich bepalen tot het geven van de noodzakelijke verklaringen.

Wat ons dan bewogen heeft, naast de meerdere voortreffelijke wetenschappelijke uitgaven, die er van de Esmoreit bestaan, deze publicatie te ondernemen?

Het antwoord zij, dat wij meenden, dat er voor een uitgave in smakelijken, prettigen vorm van dit stukje eigenaardige Middeleeuwsche cultuur nog wel plaats was. Hoe kunstloos en psychologisch naïef de verwikkeling en personen teekening ook moge zijn, het stuk heeft met z'n prettig en vlot klinkende, sappige, kleur en schakeering rijke dialoog zeker genoeg kunstwaarde om ons modernen te bekoren, hetgeen meerdere opvoeringen van de laatste jaren hebben bewezen. Ook als cultuur historisch document heeft het stuk groote waarde; al was het maar alleen om te bewijzen hoe veel meer fantazie de doorsnêe Middeleeuwer had, dan wij critische, moderne menschen. Zoo zou op een modern schouwburg publiek het voortdurend wisselen van de plaats van handeling (Sicilië Damascus; in de text is de plaats telkens door den bewerker aangegeven. [2] heel wat storender werken dan het op den Middeleeuwschen toeschouwer zal hebben gedaan.

Nog een enkel woord van toelichting voor den lezer, die niet gewoon is Middelnederlandsch te lezen. De teekens oe wordt uitgesproken als oo , ae als aa , ue als uu , ij als ie ; tevens zij er op gewezen dat in het Middelnederlandsch werkwoord en voornaamwoord veelal nauw verbonden worden. Zoo beteekent bijv. voerene , voeren hem; eest , is het; salne , zal hem; waar deze vormen tot groote onduidelijkheid aanleiding zouden kunnen geven, zijn ze in de aanteekeningen verklaard.

R.J. SPITZ.

Apeldoorn, November 1916.

BIJ DEN TWEEDEN DRUK.

De text is nog eerst nauwkeurig nagezien en van enkele storende fouten gezuiverd. Bij de aanteekeningen is van enkele opmerkingen van belangstellende collega's dankbaar gebruik gemaakt.

S.