Een klein heldendicht   By: Herman Gorter (1864-1927)

door

HERMAN GORTER

MET VIER REPRODUCTIES NAAR MUURSCHILDERINGEN

VAN

RICHARD ROLAND HOLST

AMSTERDAM

1908

VOORREDE.

Mijn vriend RICHARD ROLAND HOLST heeft mij, ter illustratie van den tweeden druk van dit gedicht, eenige reproducties[] gegeven naar zijne muurschilderingen in het gebouw van den diamantbewerkersbond te Amsterdam.

Vreugde en trots vervullen ons hart nu het eerste begin van socialistische schilderkunst en poëzie elkander ontmoet.

Wel zijn de beeldjes, die wij bedachten, nog maar klein in vergelijking met ons groote voorbeeld: den reuzenstrijd van het proletariaat, wel zijn de vormen en de veronderstellingen waarin wij ons bewegen, nog vaak ouderwetsch, maar ... voor het eerst staat hier in kunst het socialisme als de zon waarom zich het geheele leven bewegen moet.

En laat maar het proletariaat zijn loop met de snelheid vervolgen, waarmede het naar de nieuwe wereld ijlt, in de handen der kunstenaars die het begeleiden, zal de kunst wassen van de kleine vonk die wij hier toonen, tot een wereldverlichtende vlam.

1908.

HERMAN GORTER.

Noot: De fotografiën, naar welke deze werden genomen, maken deel uit van een album van 15, de geheele schildering weergevende, verschenen bij BRUSSE & Co., te Rotterdam.

AAN DE NAGEDACHTENIS VAN KARL MARX.

Hoe de Vrijheid wordt, de Slavernij verbleekt, begin ik te zingen met wachtende kinderstem.

[Illustratie: "Muurschildering R.R. Holst"]

I.

Een jonge arbeider kwam daar in het licht. Hij wist niet wat te doen, want voor het eerst moest hij meedoen aan een staking of niet. Hij was onzeker, voelde zich onzeker, zooals een schip dat aan het strand der zee, slingrend met beide kanten water schept. Hij was teer en zwart, want zijn moeder had hem opgeleid in 't katholiek geloof, en hem hield vast die rijke en roode godsdienst. Maar hij was knap en vast, en de kameraden hadde' hem geopenbaard den klassestrijd, die alle krachten vraagt van d' wordende Man. Zoo ging hij nu door lichten dag. Wat zou hij doen, met hen meegaan of niet?

De blos maakte zijn zwarte wang vuurrood.

Zooals een jonge stier, die op de velden komt uit den stal, in 't voorjaar, duizelig in 't licht komt, en niet weet of her of der, en dan maar loopt rechtuit, op ééne lijn, 't is ongewis nog in zijn vaste hoofd, zoo ging hij, die jonge arbeider, dwars in het licht, het zilvrig witte dageslicht.

En twee gedachten joegen zich aan hem op, als uit de werklijkheid het groot droombeeld gevormd wordt, als een wind die schuim of stof opjaagt van zee of van een landweg. Eén was dit: het zoete en zachte en tevree bestaan van slaaf.... .... En de andre was één beeld van opgaanden strijd. 't Leek een berg die hoog ging....

Zoo ging hij op de vlakte, en wist niet wat hij doen zou. En nu eens doopte hij in links, dan weer rechts, in de gedachtafgronden, zooals een man die in een zwaar probleem, het vinden van een werktuig of geheim der natuur, denkt: wat zal ik doen, zal ik dien weg gaan? en diep in de zaak zelf peinst. En even onzeker ging hij terug, zooals een schip dat na zijn eerste reis terug komt in zijn dok, om daar hersteld te worden. Hij ging door het dampend licht maar zag het niet, zag slechts die groote vraag: moet ik of moet ik niet? En heel de wereld leek vol hem van die vraag.

Zoo ging hij 'n beetje wanklend naar zijn huis, zijn ooren waren vol, zijn slapen zwollen, omdat die vraag, uit de wereld gehoord, hem 't hart trof en het bloed hem naar de slapen. En hij dacht: 'k moet het doen: het kan niet anders;