Gloriant   By: R. J. Spitz (1889-1954)

(GLORIANT)

MET INLEIDING EN AANTEEKENINGEN

VAN R.J. SPITZ

LEERAAR H.B.S. TE APELDOORN

GEDRUKT TER DRUKKERIJ VAN DE FIRMA F.E. MACDONALD TE NIJMEGEN

ZONNEBLOEM BOEKJES N°. 23

N.V. UITGEVERSMAATSCHAPPIJ "DE ZONNEBLOEM" APELDOORN

TER INLEIDING.

Het "Abel spel ende een edel dinc van den hertoghe van Bruyswyc, hoe hi wert minnende des Roedelioens dochter van Abelant", in de wandeling naar den hoofdpersoon "Gloriant" geheeten, moet gerekend worden tot de serie van voortbrengselen van onze Middeleeuwsche dramatische letterkunde, waartoe ook de in deze reeks uitgegeven "Esmoreit" en "Lanseloet van Denemerken" behooren. Voor litterair historische bijzonderheden omtrent deze serie Middeleeuwsche drama's, voor zoover ze in een weder niet wetenschappelijk bedoelde uitgave op hun plaats zijn, moge verwezen worden naar de inleidingen van genoemde stukken, mede van de hand van den schrijver dezer regelen.

Hier zij nog slechts opgemerkt dat de in deze dingen ook slechts een weinig georiënteerde lezer weder aanstonds merken zal, hoe dicht de avonturenvolle stof van zulk een abel spel zich aansluit bij die der ridderromans.

Wie van den oorsprong van het gegeven van ons drama meer wil weten, verwijs ik naar de inleiding van: Mr. H.E. Moltzer, De Middelnederlandsche Dramatische Poëzie,[1] naar welke uitgave de hiervolgende text is afgedrukt.

Verdient ons stuk door een nieuwe uitgave uit de vergetelheid en onbekendheid, waarin het zich op dit oogenblik bij het grootere publiek bevindt, te worden te voorschijn gehaald? Het antwoord mag bevestigend luiden, al was het alleen maar om het feit dat het Haagsche tooneelgezelschap dat zich met den oud vaderlandschen naam van "Ghesellen van den Spele" getooid heeft,[2] het in het komende tooneelseizoen voor het voetlicht zal brengen. Maar ook overigens, het lijkt mij onbegrijpelijk dat, terwijl Esmoreit en Lanseloet van Denemerken zich reeds weder verscheidene jaren in een belangstellend toeschouwend en lezend publiek verheugen, de Gloriant betrekkelijk onbekend en in nieuwer tijden, voor zoover ik weet, onopgevoerd en in populaire editie onuitgegeven is gebleven. Litterair lijkt het stuk mij verre de meerdere van de Esmoreit, zéker wat karakter teekening en dramatischen opbouw, maar ook wat de dialoog aangaat. Al is deze laatste in de Esmoreit zonder twijfel vlot en pittig, de dialoog in òns stuk komt mij voor en ik hoop dat hieronder met enkele voorbeelden aan te toonen sterker , ik zou bijna zeggen moderner , want langs den neus weg geestiger te zijn. En de dramatische opbouw: heel de opzet is in Gloriant voor een modern mensch veel aannemelijker; wat is gansch die geschiedenis van dien trotschen man en die trotsche vrouw die zich allebei te goed vinden voor het huwelijk en die dus met fatale zekerheid bestemd zijn om in elkaars handen te vallen, niet een prachtige "trouvaille", de kunst van een geestig en psychologisch analyseerend modern auteur waardig. Denk eens aan Shaw met zijn "macht van de levenskracht"!

Neen, ik persoonlijk vind, dat Esmoreit, ondanks zijn misschien diepere moreele strekking en opzet, het als waarlijk tè naïef bij Gloriant min of meer aflegt, hoezeer ik het eerste stuk ook apprecieer als een waardevol overblijfsel van middeleeuwsche volkskunst. En al geef ik oogenblikkelijk toe dat de fijne, diep menschelijke "Lanseloet" zeer veel zielvoller is dan Gloriant, minder onderhoudend is dit laatste stuk zeker niet! Ik begrijp dan ook in geenen deele hoe Prof. Dr. J. te Winkel in zijn "Geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde" I[3] tot zijn blijkbaar niet zeer gunstig oordeel over het stuk gekomen is; Prof. te Winkel, die anders het sappige van onze oud nederlandsche kunst zoo wèl weet te apprecieeren!