Heraldiek   By: Jan Godefroy

HERALDIEK

DOOR

J. GODEFROY.

MET 382 ILLUSTRATIES.

[Illustratie]

UITGEGEVEN TE AMSTERDAM DOOR N.V. WED. J. AHREND & ZOON

[Illustratie: Graaf van Henneberg en zijn vrouw.

Bronzen grafplaat in de kerk van Römhild,

Duitsche Vroeg Renaissance.]

[Decoratieve illustratie]

DE KLEUREN

I.

De heraldiek staat met de ornamentiek in nauw verband. Vele decorateurs, teekenaars, ornamentisten en calligrafen hebben dan ook meer dan eens in hun leven met wapenschilden en wat daarmee in verband staat, te doen gehad, zoodat een boekje over die hoofdstukken uit de wapenkunde, die voor bovengenoemde categorie personen van belang zijn, in deze bibliotheek niet achterwege mag blijven.

De heraldische kleuren worden ook emails of tinkturen genoemd, en zijn te onderscheiden in:

A. metalen, B. kleuren en C. pelswerk.

Oorspronkelijk waren er 6 tinkturen, n.l. 2 metalen: goud en zilver en 4 kleuren: rood, blauw, zwart en groen.

Naderhand zijn hieraan nog eenige kleuren toegevoegd, n.l. natuur of vleeschkleur, purper, aschgrauw, ijzerkleur, bruin en oranje.

Goud en zilver worden om praktische redenen dikwijls vervangen door geel en wit. Een goede heraldische gele kleur is chromaat.

[Illustratie: 1 2 3 4 5 6 7 8 9]

Rood = keel; vermiljoen is de aangewezen kleur.

Blauw = azuur; kobalt blauw of ultramarijn.

Zwart = sabel; lampe of ivoorzwart.

Groen = sinopel; emerald of Parijsch groen.

Soms werden voor mensch of dierfiguren en voorwerpen natuurlijke kleuren gebruikt, b.v. voor gelaat en handen vleeschkleur.

Purper, roodpaars werd nooit, behalve in Spanje, als kleur voorkomend op het schild benut.

Aschgrauw, ijzerkleur en bruin zijn vooral in lateren tijd in Duitschland toegepast.

De natuurkleuren kwamen in de vroegere middeleeuwen niet voor; ze werden vervangen door benaderende kleuren, wat heraldisch beter is. Zoo werd een leeuw goud of rood, een adelaar zwart of rood, een visch zilver of azuur. Vooral aschgrauw, ijzerkleur en bruin maken het wapenteeken onduidelijk, en het is daarom goed, deze later toegevoegde kleuren te vermijden. Ook wat oranje betreft moet worden zorg gedragen, dat ze nòch geel, nòch op rood gaat gelijken, maar goed oranje blijft.

[Illustratie: 10 11 12 13 14 15 16 17 18]

Sterk sprekende kleuren, die reeds op grooten afstand zijn te onderscheiden, dus primaire en ongemengd, zijn hoofdvoorwaarde voor een goed heraldisch teeken. Zoo waren ook de zeer oude wapens gekleurd, niet, omdat men geen andere kleuren kende, maar omdat krachtige tegenstellingen, alleen door toepassing van primaire kleuren, een vereischte waren.

[Illustratie: 19 20 21 22 23 24 25 26 27]

Dat het hierdoor kon voorkomen, dat een adelaar blauw, een leeuw groen werd voorgesteld, is ook volkomen te rechtvaardigen; dit vond meestentijds zijn oorzaak in 't feit, dat de verschillende takken van eenzelfde familie moesten worden onderscheiden. In zoo'n geval werd niet de figuur, b.v. de leeuw door een andere vervangen, doch eenvoudig door een andere kleur gewijzigd; en duidelijkheidshalve was men aangewezen op een sprekende heraldische kleur.

Als hoofdregel geldt verder, dat geen metaal op metaal, en geen kleur op kleur mogen worden gebruikt. Toch, waar somtijds bij zeer samengestelde wapenteekens afwijking noodzakelijk was, is deze afwijking niet altijd onheraldisch, maar niettemin ongewenscht, als ze eenigszins kan worden gemeden.

Zoo mag dus geen roode roos op een blauw veld worden aangebracht, evenmin als een gouden leeuw op een zilveren veld.