In de Amsterdamsche Jodenbuurt De Aarde en haar Volken, 1907   By: Jan Feith (1874-1944)

Door Jan Feith.

Met photographieën van den heer K. Job Jr. [1]

"Hoe schoon zijn uw tenten, o Israël, uw woningen, o Jacob!"

I

Toen de directie van dit blad mij de verzameling photo's van den heer K. Job Jr. ter inzage zond en mij verzocht, bij deze reeks kunstvolle opnamen door een knap vakman en artistiek waarnemer een bijschrift te willen leveren, dat uitteraard eveneens onder den vooropgezetten verzameltitel "In de Amsterdamsche Jodenbuurt", zou moeten passen heb ik even geaarzeld, omdat het leveren van bijschriften zulk een onheusch werk is!

Wat toch is hierbij doorgaans het geval? Het publiek, dat het geïllustreerde tijdschrift doorbladert, kijkt de reproducties der foto's op tweeërlei wijze aan; òf het is vluchtig bij zijn beschouwing en dezulken komen in geen geval in aanmerking; òf het is aandachtig en ziet, hoe de kunstenaar zich voor zijn object wist te plaatsen, om een mooi belicht geval vast te leggen, hoe de fotograaf zijn opname technisch vaardig op papier bracht.

Wat heeft dan nog de leverancier van het bijschrift van noode?

Daar zit een Joden memmele op de stoep van haar gang; dit is wel een Jodin; haar flodderig mutsje, met het strikje d'r op, zegt dat ze gehuwd is; ze is niet mooi; ze is niet jong; ze is ook niet òver weelderig gekleed; ze stopt sokken, die grof zijn. Verder: haar woning is verveloos, weinig onderhouden; oud en verzakt genoeg om dat zekere "artistieke" te verkrijgen, waaraan wie oogen heeft om zich door kleur en lijn te laten bekoren, gaarne behagen schept. Maar er wacht nog meer taak voor den bijschrijver; nu gaat hij over tot het ònaanschouwelijke; onder den breeden lachplooi en achter de rond bollende wangen gist hij den tandeloozen mond; onder het hobbezakkende jak vermoedt hij de afwezigheid van een corset, en spreekt, al naar hij speelsch of hygiënisch gestemd is, van haar "reform"; de afhangende rok verbergt de voeten en hij veronderstelt, zoo zijn verbeeldingskracht zóó ver reikt, dat memmele 'toffels draagt, of sloffies, of ongemanierd ongeschoeid is, dus knus knus in haar kousen op den drempel zit. De bijschrift schrijver kan steeds verder gaan, zoo hem belieft: de sokken, de één in bewerking, de ander, zwaar bestopt, over het houten stoepleuninkje, kunnen hem zich doen verbeelden haar man, hem doen insinueeren, dat deze vandaag uit armoe zijn bloote voeten in de laarzen stak, of dat die nu zijn beste paar draagt, of wel dat de man binnen met kamerarrest zit te mopperen tot de gaten in z'n sokken gedicht zijn. O, hij kan nog altijd voortgaan, als hij wil: door de open deur gaat hij langs memmele binnen; z'n lezers verzoekt hij, hoogst onbescheiden, mee; hij wandelt het gangetje in, gaat het kamertje links binnen, kijkt door het eigenste venster, dat nog even op de foto te zien kwam, naar buiten. Nu vertelt de bijschrift maker over dit kamertje, en hoe 't er uitziet, en hoe ze er leven, en waarachtig zoo'n fantasie soms! hoeveel kinderen er geboren werden, en wat ze 's middags wel eten, en hoe oud de oudste, en hoe jong de jongste is, en misschien is zijn gistend brein zoo stout! daar keuvelt hij over de zeere oogjes van op één na de oudste, en van de kliertjes van op twee na de jongste....

Ik heb geaarzeld, om een bijschrift te leveren bij deze, als fotografische opnamen hoogst verdienstelijke reeks kijkjes in de Amsterdamsche Jodenbuurt, omdat ik het bijschrift leveren, om zijn meestal noodelooze aanvulling, een te ondankbaar werk achtte.

Maar ik heb niet geaarzeld, om, na mijzelf het kunstgenot van de beschouwing der oorspronkelijke foto's gegund te hebben, ook boven deze korte aanteekeningen, die niet de bedoeling en pretenties van "Bijschrift" willen hebben, te schrijven "In de Amsterdamsche Jodenbuurt".