Jean Jacques Rousseau Een beeld van zijn leven en werken   By: Henriette Roland Holst-Van der Schalk (1869-1952)

EEN BEELD VAN ZIJN LEVEN EN WERKEN

MET EENIGE PORTRETTEN

van

HENRIËTTE ROLAND HOLST

[Illustratie: JEAN JACQUES ROUSSEAU.]

INHOUD

EERSTE HOOFDSTUK: Jeugd.

I. Genève aan den aanvang der XVIIIde eeuw II. Kindsheid III. De zwerver IV. Groei

TWEEDE HOOFDSTUK: Parijs.

I. Midden der XVIIIde eeuw II. Het moeizame leven III. De eerste fanfaren

DERDE HOOFDSTUK: De groote foren.

I. Naar de vereenzaming II. De Katastrophe III. De werken der groote jaren

VIERDE HOOFDSTUK:

De laatste worsteling

VIJFDE HOOFDSTUK:

Waan en Vrede

Lijst van illustraties

EERSTE HOOFDSTUK

JEUGD.

I. GENEVE AAN DEN AANVANG DER XVIIIDE EEUW

In de stad aan het donkerblauwe meer, waar in de XVIde eeuw het kalvinisme geboren was de richting van het protestantisme die zich het scherpst en felst, in vorm en wezen, tegenover Rome had gesteld bleef het maatschappelijk en geestelijk leven zich geslachten lang in de banen bewegen, waarin de machtige greep van den grooten hervormer het had gestuwd.

Dit kon zoo zijn, omdat het stelsel van Kalvijn nog langen tijd passen bleef bij de sociale en geestelijke behoeften der bevolking van Genève, terwijl in Holland b.v., die andere burcht van het protestantisme, haar heerschend deel spoedig daaraan ontgroeide. Het protestantisme was in de XVIde eeuw ontstaan uit den drang der opkomende burgerlijke klassen van verschillende landen, om zich aan de uitbuiting van Rome te onttrekken. Het spiegelde de denkvormen, de aspiraties en de idealen dier klassen weer, toen zij aan den drempel stonden van geweldige ekonomische en sociale veranderingen. Daar waar de XVIde eeuwsche burgerij dien drempel overschreed, dat is in diè landen waar de XVIIde eeuw een groote expansie bracht en de overzeesche handel, de koloniale uitbuiting en de bloei der manufaktuur een ongekend snelle kapitaal akkumulatie ten gevolg hadden; waar de krachtige ontwikkeling der produktiewijze een deel der burgerij tot grootburgerlijk bezit en grootburgerlijke levensvormen tilde maar ook het proletariaat deed aanzwellen en de vroegere, betrekkelijk geringe kloven tusschen de stedelijke klassen zich haast plotseling tot afgronden verdiepten, daar kon het kalvinisme den staat niet blijven beheerschen, de maatschappij niet blijven doortrekken met engen, onverdraagzamen, puriteinschen geest. Die geest was in tegenspraak met de eischen en behoeften van het grootburgerlijk leven. Het moest zich vergenoegen, in Holland als in Engeland, met ééne in het spel der krachten te zijn die het karakter eener maatschappij bepalen, en den godsdienst der lagere klassen te blijven, den godsdienst van kleinburgers, handwerkers, visschers en boeren.

Het meest waardevolle element uit de kleine burgerij, de gezeten handwerkersstand, maakte in Genève de ruggegraat der bevolking uit, en wegens het overheerschend kleinburgerlijk karakter der stad kon het kalvinisme er ongestoord doorwerken. Zij miste de voorwaarden tot onstuimige ekonomische ontwikkeling en grootkapitalistische expansie. De stad lag ver van de zee en van bevaarbare rivieren, aan de zuidpunt van een groot meer: deze ligging maakte, dat de oude productie en levensverhoudingen zich er langen tijd bestendigen konden. Hoogstens was zij aangewezen, om een centrum van den lokalen handel te zijn. Van kleinbedrijf en handwerk bleef zich de massa der burgerij geneeren, en de krachten ontbraken hier, die elders de wig dreven in hare gelijkvormige massa.