Jeugdherinneringen   By: Jan Ligthart (1859-1916)

JEUGDHERINNERINGEN

VAN

JAN LIGTHART.

ACHTSTE DRUK. VOLKSUITGAVE.

BIJ J. B. WOLTERS' U. M. GRONINGEN, DEN HAAG, 1922.

BOEKDRUKKERIJ VAN J. B. WOLTERS.

DE BEWAARSCHOOL.

Van mijn eerste levensjaren weet ik alleen iets door mededeelingen mijner moeder. Zij hield er van, ons veel te vertellen van haar eigen jeugd en ook van onze eigen lotgevallen. Daardoor weet ik, dat ik in een koekwinkel geboren ben 't zal wel geweest zijn in de bedstede van de huis en slaapkamer achter den koekwinkel ; dat ik een oude, deftige baker heb gehad, Baker Zandbrink, die alleen voorname diensten aannam, maar mijn moeder grootendeels uit vriendschap hielp; dat mijn tante Hendrika zoo dol op me was, dat ze altijd met me uit wou, en ik dan op haar arm zat te springen, en dat ze dan trotsch op me was, omdat de menschen me zoo'n mooi kind vonden; en dat ik mijn moeder driemaal een doodschrik op 't lijf heb gejaagd, door eenmaal van een hooge trap te vallen, een ander maal een erwt hoog in mijn neus te werken, en een derden keer een haaknaald in mijn keel te steken, zoodat niemand het geweerhaakte ding er uit kon halen, dan alleen de dokter, naar wien mijn moeder in haar angst met mij heen vluchtte. 'k Heb een flauwe herinnering, dat ik ook nog eens uit een fleschje terpentijn heb gedronken, maar dat weet ik niet precies meer.

Natuurlijk vertel ik deze dingen niet, omdat ze ook maar eenigermate belangrijk zouden zijn, maar alleen om te doen uitkomen, welke mededeelingen in mijn geheugen zijn gebleven. Duizend andere dingen heeft mijn moeder me zeker ook verteld, die ik nu totaal vergeten ben. En terwijl ik de namen van allerlei dingen en menschen, die ik later in 't geheugen prentte, met moeite vasthield en vaak weer losliet, is de naam van Baker Zandbrink, ofschoon nooit opzettelijk geleerd en gerepeteerd, ofschoon zeker in meer dan veertig jaren niet bewust geworden, mij steeds in alle stilte blijven vergezellen. Jammer, dat men in zulke namen niet geëxamineerd wordt: daar gebruikt de beschaving andere namen voor, die niet zoo dicht bij het kind liggen.

Mijn persoonlijke herinneringen gaan terug tot mijn derde of vierde jaar, tot mijn bewaarschool periode. Ik ben achtereenvolgens op twee bewaarscholen geweest, waarvan ik mij enkele hoofdzaken nog goed kan voorstellen.

We woonden toen te Amsterdam in een kruidenierswinkel. Het hooge huis stond op den hoek van de Eglantiersgracht en de derde Eglantiersdwarsstraat. Van dat huis en de omgeving, van de geheele buurt weet ik nog bijna alles. Maar we hebben er ook zes à acht jaar gewoond, dus kan ik niet nagaan, uit welken leeftijd die beelden dagteekenen. De bewaarschool, althans de eerste, heb ik alleen in mijn derde of vierde jaar gezien, later niet meer, en ik weet nog precies, dat er binnen een, naar mijn meening, groote ruimte was, waar heel veel kinderen zaten van de banken weet ik niets meer af en dat aan 't eind van die ruimte een houten trapje naar een verhooging voerde, waarop, onder 't koffiedrinken, de juffrouw plaats nam aan een tafeltje. Ik heb nu nog den indruk, dat die juffrouw van haar hooge zitplaats ons heele rijk overzag en we dus niets ongerechtigs konden doen.

Van 't leeren weet ik niets meer, noch van vertellingen, noch van versjes. Mijn geheele leven in die school wordt vertegenwoordigd door maar één beeld: het koffieuurtje. De kinderen zitten omlaag, de juffrouw omhoog. Eer we beginnen te eten, roepen alle kinderen in dreuntoon: »Smakelijk eten, juffrouw Mina!" en de juffrouw antwoordt uit haar hoogte met vriendelijke bewaarschooljuffrouwstem, wat hoog van klank en zeer te gemoet tredend van toon: »Smakelijk eten, kindertjes!" Na afloop van het boterham eten zeggen de kinderen: »Welvolkomen, juffrouw Mina!" Waarschijnlijk: »Wel bekome 't u, juffrouw Mina!" Maar in mijn ooren hoor ik nog thans het zeurend gezang van het heele kinderkoor: »Welvolkomen, juffrouw Mina!" En daarop weer de hooge, inborend welwillende stem van de juffrouw: »Welvolkomen, kindertjes!"