Nevelhekse een verhaal uit de Drentsche venen naar authentieke bescheiden medegedeeld   By: Albertus Alidus Steenbergen

EEN VERHAAL UIT DE DRENTSCHE VENEN, NAAR AUTHENTIEKE BESCHEIDEN MEDEGEDEELD DOOR: ... ALB. STEENBERGEN. ...

EN

BEREND VELTINK

OET 't EMMER KERSPEL OP REIZE NAO GRÖNNINGEN UM 't PEERDESPUL VAN CARRÉ TE ZEEN EN WAT HUM DAORBIJ OVERKWAM, HEN EN WEERUM. ... DOOR H. BOOM.

[Decoratieve illustratie]

GRATIS PREMIE AAN DE ABONNÉ's DER PROVINCIALE DRENTSCHE EN ASSER COURANT. 1911.

NEVELHEKSE.

1705.

Maar in 't gantse beloop van deze Historie was ene sonderlinge vremtheyt niet te miskennen, en, paste 't een Christen niet, bij de Beschickingen der Voorsienigheyt te swijgen en uyt te roepen met Paulus: »Hoe geheel onbegrijpelijk sijn Sijne Oordeelen, en ondoorgrondelijk Sijne Weghen", men soude met de Ouden hier genegen zijn aen te nemen een blint en onversoenlijk Fatum.

Mr. Petrus Calkoen. Tijtsgetuyghenissen Clapper.

De veenkolonie Echtens Hoogeveen had in 't jaar, waarin de geschiedenis voorvalt, die ik voornemens ben hier mede te deelen, haar negen en zeventigste levensjaar bereikt, want het octrooi harer stichting, dat in zekere mate als haar geboorteacte mag worden aangemerkt, is gedateerd: 30 Maart 1626.

Zij was op dat tijdstip dus al eene matrone van vrij gevorderden leeftijd, maar men hoorde haar echter heel weinig noemen; trouwens, datzelfde was het geval met »de Landschap" waarin zij lag, en ik geloof alzoo vooral voor hen, die geene gelegenheid hadden kennis te maken met den »Clapper" van de heeren A. en P. Calkoen (waaraan mijn stuk voor een goed deel is ontleend)[1] geen nutteloos werk te doen, met in breede trekken hare gelegenheid en de eigenaardigheden van hare bevolking in die dagen mede te deelen en aan de geschiedenis van Nevelhekse te doen voorafgaan.

[1] Notulen Mijner Daghen, ofte Tijtsgetuygenissen Clapper van Arent Calkoen I. U. D. en Petrus Calkoen I. U. D. 1661 1709. Van dat werk, thans nog in manuscript, werden eenige fragmenten medegedeeld in de Hoogeveensche Courant, 1884 1885.

Zooals ik zeide, was zij eene genoegzaam onbekende in Nederland. Op de landkaarten, in die dagen, en nog in veel later tijden vervaardigd, zocht men haar te vergeefs, en hoewel nagenoeg 3000 inwoners tellende, en alzoo het gehucht Echten meer dan tienmaal in bevolking overtreffende, achtte men het noodig op de adressen der brieven, aan hare bewoners gericht, steeds uitdrukkelijk te vermelden: Op 't Hogeveen, bij Echten.

Echtens Hoogeveen bestond destijds, en vrij meer dan thans het geval is, uit twee zeer van elkander verschillende deelen: het kerkdorp, gewoonlijk ~de Huizen~ genoemd, en de veenderijen, in die dagen, en ook thans nog wel eens, ~de Velden~ betiteld.

In 't eerste gedeelte woonde de burgerij, in het tweede de veenarbeiders.

Wat het eerste gedeelte aangaat, het begon zich naar alle zijden uit te breiden, maar het getal huizen langs de vaart, of, om juister te spreken de vaarten die thans de kom der gemeente vormen, zal waarschijnlijk de 400 niet overschreden hebben.

En verre van als thans, in dicht aaneen gesloten rijen te zijn geschaard vertoonden zich overal gapingen in hare gelederen, ingenomen door tuinen, boomgaarden, en weidelanden, door slooten of schuttingen van den gemeenen weg gescheiden.