Wat er te zien valt in Armenië De Aarde en haar Volken, 1907-1908   By: Noël Dolens

Naar het Fransch van Noël Dolens.

Waar wonen de Armeniërs?

Men zou allicht denken, dat zij in Armenië verblijf hielden.

Doch dit is een schromelijke dwaling, waarvan men helaas te laat is genezen, toen voor kort nog de onmogelijkheid is gebleken, om de Armeniërs tot een onafhankelijk volk te vormen, of zelfs hun een afzonderlijke regeering te schenken. Wat zouden de talrijke Mohammedanen, waartusschen de weinige Armeniërs, die getrouw bleven aan hun eigenlijken geboortegrond, bijna verloren gaan, er wel van zeggen, indien men hen dwong, zich naar de luimen hunner naburen te schikken, 't zij in het rijk van den Sultan, of dat van den Czar?

Zoowel de aanmatigende en hebzuchtige aard der feitelijke heerschers, als de wraakzuchtige en onverdraagzame gezindheid der onderdrukten verhinderen ons, de minste hoop te koesteren, dat beide partijen zich verstandig zouden gedragen, in geval men poogde verandering te brengen in de bestaande toestanden. Het zou al veel zijn, indien daarin eenige verbetering werd gebracht.

Het is daarom nog volstrekt niet noodig, de Turken als kannibalen te beschouwen, of de Armeniërs als onhandelbare oproerlingen, of gewetenlooze bedriegers. Op dit punt heerschen vele volkomen onjuiste en ongegronde meeningen, welke in de volgende bladzijden, ook zonder dat wij ze opzettelijk bestrijden, allicht zullen worden toegelicht en uit den weg geruimd.

De Turken en Kurden buiten beschouwing gelaten, die trouwens zoo kwaad niet zijn, zoolang men ze niet tot woede prikkelt, of hun hebzucht gaande maakt, verdienen in elk geval de Armeniërs onze belangstelling en sympathie, al zijn wij verplicht, ook met hun gebreken rekening te houden. Wat hen in 't bijzonder kenmerkt, is hun merkwaardige gave van assimilatie. Een volk, dat zich zoo gemakkelijk onze gebruiken eigen maakt, zal allicht op den duur ook onze denkbeelden overnemen en zich in elk opzicht gedragen op een wijze, die strookt met onze opvattingen.

Vooral moeten zij de noodzakelijkheid leeren erkennen, om met de heerschende macht op een goeden voet te blijven.

Dit wordt hun, in Anatolië bij voorbeeld, al zeer gemakkelijk gemaakt. De vreemdelingen, die met de twee laatste valis (gouverneurs) van het vilayet Erzeroem in aanraking zijn gekomen, kunnen voor deze waardigheidsbekleders niet anders dan groote achting en sympathie gevoelen. De eerste, Réouf Pacha, die thans naar Tripoli in Barbarije is verplaatst, was wel is waar een Turk van den ouden stempel, en dus den Christenen onverbiddelijk vijandig gezind, maar met dat al strikt rechtvaardig; een eerlijk man, die veel belang stelde in onzen vooruitgang, zeer gemakkelijk en vloeiend Fransch sprak en steeds het grootste vertrouwen inboezemde door zijn oprechtheid. Op dezelfde eigenschappen mag zijn opvolger bogen, Nazim Bey, wiens beide oudste zonen, evenals hun vader, op elken bezoeker den gunstigsten indruk maken. Zij zijn het type van den verlichten Turk, die genoeg ontwikkeld is, om te weten, dat de Christenen geen honden zijn, en hun gaarne recht laten wedervaren, zelfs waar dit recht niet alleen op mohammedaansche instellingen, maar op algemeene menschelijkheid is gegrond.