[Admonitio ad lectorem: _x_ = "italice" scriptum "x" = "gesperrt" (cum spatio inter litteris scriptum) +x+ = graece scriptum {N} = supra scriptum (h.e. editio vel adnotatio) {a.} = littera expunctuata {=a} = littera supralineata [ ] = praeter adnotationes, sunt omnes in archetypo] * * * * * * * * * * * * * * DE GRAECORUM MEDICIS PUBLICIS Dissertatio Inauguralis quam ad Summos in Philosophia Honores Rite Impetrandos Consensu et Auctoriate Amplissimi Philosophorum Ordinis in Alma Litterarum Universitate Friderica Guilelma Berolinensi scripsit RUDOLFUS POHL Berolinensis Promotio Sollemnis Habebitur Die XXIV. M. Junii MCMV De opusculo retulerunt Udalricus de Wilamowitz-Moellendorff Hermannus Diels. Berolini Typis expressit Georgius Reimer MCMV. FRIDERICO HILLERO DE GAERTRINGEN UDALRICO DE WILAMOWITZ-MOELLENDORFF SACRUM CONSPECTUS CAPITUM. pag. Cap. I. Quibus temporibus medici publici inter Graecos inveniantur 8 §1. de medicis publicis vetustissimis 8 §2. de Asclepiadis et Aesculapiis 10 §3. de medicis publicis a saeculo quinto usque ad principatus tempora prima 16 §4. de medicis publicis aevi Romani sive de archiatris 23 Cap. II. De ratione et consuetudine medicorum publicorum 45 §1. de vocabulis usurpatis de medicis publicis 45 §2. de ratione eligendi medicos publicos 48 §3. de numero medicorum publicorum 54 §4. de munere atque officio medicorum publicorum 57 §5. de medicis ad certam causam a re publica et de medicis a collegiis conductis 63 §6. de mercede et praemiis medicorum publicorum 67 §7. de collegiis medicorum 79 Libros citatos saepius ita descripsi: AM. = Mitteilungen des Kaiserl. archäol. Instituts, Athenische Abteilung. Amer. Journ. = American Journal of Archaeology. Arch. Anz. vid. Jahrb. d. I. BCH. = Bulletin de Correspondance Hellénique. BGU. = Ägyptische Urkunden aus den Kgl. Museen zu Berlin, Griechische Urkunden. CIG. = Corpus Inscriptionum Graecarum. CIL. = Corpus Inscriptionum Latinarum. Ditt. = Sylloge Inscriptionum Graecarum ed. Guilelmus Dittenberger. Ditt. Suppl. = Orientis Graeci inscriptiones selectae. Supplementum sylloges inscr. Graec. ed. Wilhelmus Dittenberger. EG. vid. Kaibel. Galenus K. = Claudii Galeni opera omnia cur. C. G. Kuehn Lipsiae 1821 sqq. GGA. = Göttingische gelehrte Anzeigen. Jahrb. d. I. = Jahrbuch des Kais. Deutschen archäol. Instituts. Mit dem Beiblatt Archäologischer Anzeiger. IG. = Inscriptiones Graecae consilio et auctoritate Academiae Litterarum Regiae Borussicae editae. JoHSt. vel Journ. of H. St. = The Journal of Hellenic Studies, London. Inschr. v. Magn. = Die Inschriften von Magnesia am Maeander ed. Otto Kern. Inschr. v. Olymp. = Olympia, Textband V, Die Inschriften von Olympia edd. W. Dittenberger et K. Purgold. IvP. = Die Inschriften von Pergamon ed. Max Fraenkel. K. vid. Galenus. Kaibel EG. = Epigrammata Graeca ex lapidibus conlecta ed. Georgius Kaibel. Lebas vel Lebas-Foucart vel Lebas-Waddington = Voyage archéologique en Grèce et en Asie Mineure par Ph. Le Bas. Inscriptions grecques et latines: Tome I (Attique) par Ph. Le Bas, Tome II (Mégaride et Péloponnèse etc.) par Ph. Le Bas et P. Foucart, Tome III (Asie Mineure, textes et explications) par Ph. Le Bas et W. H. Waddington. Littré = Oeuvres complètes d'Hippocrate, traduction nouvelle avec le texte grec par E. Littré, Paris 1839 sqq. Loewy = Inschriften griechischer Bildhauer ed. Emanuel Loewy. M. Rh. vid. Rh. M. Mich. = Recueil d'inscriptions grecques par Ch. Michel, Bruxelles 1900. +Mous. k. Bibl.+ = +Mouseion kai bibliothêkê tês euangelikês scholês en Smurnê.+ OP. vel Oxyrh. Pap. = The Oxyrhynchus Papyri Part I, II, III, IV ed. by B. P. Grenfell and A. S. Hunt, London 1898-1904. Pap. Oxyrh. vid. OP. PH. vel Paton-Hicks = The inscriptions of Cos by W. R. Paton and E. L. Hicks, Oxford 1891. REG. = Revue des études grecques (publiée par l'association pour l'encouragement des études grecques), Paris. Rev. arch. = Revue archéologique, Paris. Rh. M. = Rheinisches Museum für Philologie. SGDI. = Sammlung griechischer Dialekt-Inschriften, herausgeg. von H. Collitz. Cum Udalrico de Wilamowitz-Moellendorff et Friderico Hillero de Gaertringen auctoribus medicorum Graecorum titulos colligere coepissem, mox intellexi tanto operi neque tempus neque spatium dissertationi inaugurali statutum neque vires meas nunc quidem satisfacere. Seposito igitur in futurum sylloges illius consilio malui de medicis Graecorum publicis agere; quod collectis plus trecentis medicorum titulis melius me facturum esse spero quam qui adhuc eandem provinciam administraverunt. Medicos publicos i.e. medicos, qui a re publica conducti civibus aegrotantibus gratis mederentur, apud Graecos fuisse semper notissima res erat. Quamquam in litteris antiquis non multa huius instituti testimonia sunt, quae postquam semel sunt collecta in compendiis repeti solent. Accessit larga titulorum copia, postquam primum a. 1840 Euenoris Acarnanis medici tituli (nunc IG. II 186, 187) in arce Athenarum effossi sunt; papyri nuper in Aegypto repertae alia nova addiderunt. Itaque operae pretium videtur rem denuo tractasse.[1] [Adnotatio 1: Inscriptionibus iam inventis hi viri docti in medicos publicos accuratius uberiusque inquisiverunt: "A. Vercoutre", _La médecine publique dans l'antiquité grecque_, Rev. arch. 1880 (N.S. XXXIX), p. 99, 231, 309, 348 sqq., a quo quibus in rebus erratum sit demonstravit "A. Dechambre", Rev. arch. 1881 (N.S. XLI), p. 52, qui de »medicina publica«, ut dicunt, se ipsum profitetur disseruisse »dans un journal de médecine«, quam ephemeridem non nominatam adhuc non inveni. "P. Girard", _L'Asclépieion d'Athènes_, Paris 1881 (Bibl. des écoles franç., fasc. XXIII). Pars II, cap. II, 2, p. 83. "S. Reinach" apud Daremberg-Saglio, _Dictionnaire des antiq. grecq. et rom._ s.v. _Medicus_, cap. XIII (vol. III, 2, p. 1691), ubi quae de tota medicorum Graecorum conditione nota sunt, uberrime exponuntur. De medicis magis in universum (ut S. Reinach) commentati sunt, tamen etiam de publicis nonnulla attulerunt: "C. Becker", _Charikles_, ed. Göll III, p. 48 sqq. (_Erster Exkurs zur achten Szene: die Ärzte_). "G. Welcker", _Zu den Altertümern der Heilkunde_, Kleine Schriften III, P. 1-234. "R. Herzog", _Koische Forschungen und Funde_, Anhang 5: »_Die Ärzteschule von Kos_«, p. 200 sqq. Quos omnes infra nomine tantum citabimus.] CAPUT PRIMUM. QUIBUS TEMPORIBUS MEDICI PUBLICI INTER GRAECOS INVENIANTUR. §1. DE MEDICIS PUBLICIS VETUSTISSIMIS. Tradit Herodotus (III 131) Democedem Crotoniatam medicum Calliphontis filium (c. 125), cum Aeginam venisset, anno primo omnes medicos arte sua adeo superasse, ut postero anno medicus publicus factus talentum ex aerario publico acciperet; insequenti anno Athenis minas centum, quarto denique a Polycrate Samiorum tyranno talenta duo accepisse. Ex quibus duo sunt colligenda: cum Herodotus de medicis publice conductis verba faciat tamquam de re notissima, quo tempore scripsit (circa annum 440), institutum medicorum publicorum in civitatibus Graecis solemne fuisse. Ex eis vero quae narrantur cognoscimus saeculo iam sexto exeunte medicos aere publico conduci solitos esse. Quae narrat Herodotus, Thuriis vel Crotone ipsa eum audivisse verisimile est. Etenim Democedes medicus erat Crotoniensis, et comprobatur mihi patrem, qui civis Cnidius fuerat, cum pontificem Aesculapii eum ibi fuisse Suidas (s.v. +Dêmokêdês+) referat,[2] postquam Crotonem venit, ibi munus medicum ut filium esse exsecutum (cf. Krische, _Forsch. zur alten Philos._ I 72; Wachtler, _de Alcmaeone Crot._ 91). Sed num munus medicum, quo et pater et filius Crotone fungebantur, publicum fuerit, dici non potest. [Adnotatio 2: "Pontificem Aesculapii" cum fuisse credi non potest, quandoquidem hac aetate medicis nondum ullus erat usus cum Aesculapio et Aesculapiis. Hic nuntius, quem apud Herodotum nondum legis, tum demum enasci poterat, cum Aesculapia florerent et ars medica in eis orta esse putaretur. Sed conferas quae infra scripsi §2.] At tamen medicos publicos in Graecia Magna etiam temporibus illis fuisse aliunde comperimus. Diodorus enim e Timaeo tradit (XII 12, 4) Charondam omnes qui ante eum leges scripsissent superasse sapientia, cum ludi magistris mercedem publice dari iuberet; deinde pergit: +kai tosouton huperebaleto "tous proteron nomothetêsantas dêmosiô misthô tous nosountas tôn idiôtôn hupo iatrôn therapeuesthai" ktl.+ Sed quas illo loco Diodorus tradit leges, Thuriorum sunt, qui saeculo quinto, ut saepe tum et postea fiebat, leges Charondae receperunt. Dubitandum igitur est, num vere ante Charondam ipsum, cum Catanae patriae[3] olim leges condidisset, ab aliis iam legislatoribus de medicis publicis provisum sit. Certum tantum est ab aliis iam ita factum esse, cum Thurii leges quasdam instituerent, quae tum Charondae existimabantur. Sequitur, ut saeculo quinto et fortasse iam sexto medici publici in urbibus Graecis Siciliae et Italiae instituerentur.[4] [Adnotatio 3: cf. praecipue Aristot. Polit. 1274a, 22 sqq.: +nomothetai d' egenonto Zaleukos te Lokrois tois epizephuriois, kai Charôndas ho Katanaios tois hautou politais kai tais allais tais Chalkidikais polesi tais peri Italian kai Sikelian.+] [Adnotatio 4: Zaleucum primum de medicis publicis legem scripsisse atque praescripta eius Charondam in leges suas recepisse coniecerunt A. Dechambre, Rev. arch. 1881 (XLI), 52, R. Herzog, l.l. 205. Sed incertiores illae sunt res, quam ut nomen afferri possit.] Quae cum ita sint, ex coloniis de earum originibus coniecturam nos facere posse arbitramur. Nam est verisimile leges coloniarum non totas ex novo fictas esse, sed quae domi usu magis quam lege constituta erant, in coloniis iam legibus esse definita. Atque de Ionum usu ad ipsum Homerum licet provocare. Antinous enim Ulixe mendico in oppidum Ithacorum introducto pessime fecisse increpat Eumaeum, quod numerum hominum egentium auxisset. Qui respondet (+r+ 381 sqq.): +Antino', ou men kala kai esthlos eôn agoreueis; tis gar dê xeinon kalei allothen autos epelthôn allon g', ei mê tôn, "hoi dêmioergoi easin, mantin ê iêtêra kakôn ê tektona dourôn, ê kai thespin aoidon", ho ken terpêsin aeidôn? "houtoi gar klêtoi ge brotôn ep' apeirona gaian;" ptôchon d' ouk an tis kaleoi truxonta he auton ktl.+ Quibus ex versibus discimus quo tempore facti sunt (saec. VII.?) medicos sicut vates architectos poetas (praecones adduntur +t+ 135) functos esse munere libero et ab aliis separato. Migrabant autem per urbes et considebant, ubi ut manerent invitabantur aut quo arcessebantur (vs. 386). Ibi quamquam cives non erant, in statu honorato collocati erant, atque verisimile est, cum +dêmioergoi+ essent vel +ta dêmosia ergazomenoi+,[5] eos a populo esse altos. [Adnotatio 5: cf. schol. ad Od. l.l., Eustath. 1824, 34 et 1825, 5 sqq., Suidas s.v. +dêmiourgoi+ (= schol. ad Arist. Equit. 650) et +dêmiourgos+.] §2. DE ASCLEPIADIS ET AESCULAPIIS. At multi sunt qui Aesculapii in fanis medicinam usque ad Hippocratis tempora excultam esse credunt, medicos autem civiles fuisse negant ante saeculum quintum vel sextum iniens. Quibus cum ea quae scripsimus opponimus tum Homerum iterum laudamus. Apud quem nullo loco fit mentio de Aesculapii aliusve numinis sacerdotibus, qui ex officio curant aegrotos, sed medici multis locis commemorantur sive in Iliade duces medicinae periti sunt sive sunt veri medici in Iliade et maxime in Odyssea. Etenim Aesculapius et filii eius Podalirius Machaonque militibus praesunt et vulneribus atque morbis medicantur sicut alii duces (+B+ 731 sq., +D+ 193 sqq., +L+ 517 sqq., +L+ 832 sqq.--cf. infra p. 75). Nam exempli causa Achilles, qui artem medicam a Chirone edidicerat (+L+ 831 sq.), in imagine vasculi Sosiae pulcherrima (Furtw., Berl. Vasens. 2278) Patroclum curans spectatur, in Iliade ipsa Patroclus Eurypylum curat (+L+ 844 sqq.). Sed veri etiam medici in posterioribus Iliadis partibus inveniuntur.[6] Iam vero in Odyssea munus medicorum ab aliis secretum est, sed in templis Aesculapii medicos artem suam didicisse nullo verbo dicitur. [Adnotatio 6: +L+ 514 +iêtros gar anêr ktl.+ +N+ 213 sq. +ton men hetairoi eneikan, ho d' iêtrois epiteilas êien es klisiên ktl.+ +P+ 28 (+beblêtai ... Diomêdês ... Oduseus ... êd' Agamemnôn ktl.+) +tous men t' iêtroi polupharmakoi amphipenontai, helke' akeiomenoi+. +L+ 835: +chrêizonta kai auton+ (sc. +Podaleirion helkos echonta+) +amumonos iêtêros+.] Uno loco medici nisi ad Aesculapium tamen ad Paeonem referuntur. Quem omnino alium veterem deum atque Aesculapium esse Usener (_Götternamen_ 153 sqq.) demonstravit (cf. Eisele apud Roscherum s.v. Paian). Sed illo loco legis (+d+ 230 sq.): +iêtros de hekastos epistamenos peri pantôn anthrôpôn; ê gar Paiêonos eisi genethlês.+ Quae verba non spectant ad medicos Aegyptios, ut iam antiqui ex versibus antecedentibus concluserunt (schol., Eust., Plut. Gryll. 9; cf. Ameis-Henze, Anhang p. 100), sed medici omnes, praecipue igitur Graeci, laudantur (v. Welcker l.l. 49). Nemo autem medicos cum Paeone artius cohaerere ex versibus illis colliget. Nam medici humani appellantur progenies dei medici poetica quadam fictione sicut milites +therapontes Arêos+ vel poetae +Mousaôn therapontes+ nominantur. Ante Aesculapium igitur Paeon deus medicorum erat, cum ipse esset "deus" medicus et medicus deorum (v. +E+ 401, 899). Quem et Apollinem necdum Aesculapium habet Hesiodus etiam deos medicos (fr. 139): +ei mê Apollôn Phoibos hupek thanatoio saôsei ê kai Paiêôn hos pantôn pharmaka oiden,+ et inde Iamblichus (de Pyth. vita 31, 208): +einai de tautên tên epistêmên to men ex archês Apollônos kai Paiônos, husteron de tôn peri ton Asklêpion+. Quare factum est, ut vetustioribus temporibus medici nondum +Asklêpiou therapontes+ vel +paides+ nominarentur sed +Paiônos+. Ita enim Solon etiam dicit, cum artes atque quaestus hominum enumeret (4, 57):[7] +alloi Paiônos polupharmakou ergon echontes iêtroi;+ Itaque primum valetudinarium non Aesculapium est, sed Paeonium, quod apud Athenas erat in ora maritima et in quo aquae calidae ducebantur trans columnas. Quod quinti saeculi media parte recentius non est, cum Crates in +Thêriois+ id commemoret (Ath. 268a). [Adnotatio 7: Ibidem exempla complura moris poetici illius Graecorum inveniuntur: 49 sqq.: +allos Athênaiês te kai Hêphaistou polutechneô erga daeis cheiroin xullegetai bioton, allos Olumpiadôn Mouseôn para dôra didachtheis, himertês sophiês metron epistamenos; allon mantin ethêken anax hekaergos Apollôn ktl.+ cf. supra +r+ 384 sq. et Empedocles 146 (Diels, Vorsokr.) = Clem. Strom. IV, 150, p. 632 P: +eis de telos "manteis te kai humnopoloi kai iêtroi kai promoi" anthrôpoisin epichthonioisi pelontai, enthen anablastousi theoi timêisi pheristoi.+] +Asklêpiadai+ autem omnes medici primum appellantur apud Theogn. 432 sq.: +ei d' Asklêpiadais touto g' edôke theos, iasthai kakotêta kai atêras phrenas andrôn,+ et vix ante annum 500 hymnus Homericus quem dicunt (h. H. XVI) in Aesculapium deum et +iêtêra nosôn+ olim factus esse videtur. Tum etiam familiae vel collegia medicorum ab Aesculapio se ortos esse praedicare coeperant. Quod tradit Theopompus: +peri te tôn en Kô kai Knidô iatrôn, hôs Asklêpiadai kai hôs ek Surnou hoi prôtoi aphikonto apogonoi Podaleiriou+ (ita Photius, Bibl. c. 176, 203 = Müller, FHG. I, 296 fragm. 111). Ita facillime factum est, cum veteres de historia medicorum anquirere coepissent illo tempore, quo in summo flore erant Aesculapii valetudinaria sacra, ut etiam Asclepiadae vere medici in his sacris quondam artem didicisse medicam putarentur. De his rebus ita igitur diiudicandum est multos fuisse medicos saeculis illis, quibus Homeri carmina facta sunt, usque ad Hippocratis aetatem,[8] fuisse autem hos medicos civiles neque pontifices Aesculapii, quem temporibus vetustioribus omnino non habebant deum. Itaque falso Plinius, qui tradidit: _sequentia eius_ (Aesculapii), _mirum dictu, in nocte densissima latuere usque ad Peloponnesiacum bellum. tum eam revocavit in lucem Hippocrates_ eqs. (XXIX, 4). Falso enarravit idem (l.l.) Varrone auctore Hippocratem tabulis +iamatôn+, ut ita dicam, Cois exscriptis templum Aesculapii incendio consumendum curavisse et medicinam suam instituisse (cf. S. Reinach, l.l. p. 1670).[9] Quae indicia iam dudum sunt facta a viris doctissimis. Ita enim G. Welcker, l.l. p. 101: _Gar sehr aber widerstreitet es der wahrscheinlichen griechischen Kulturgeschichte, wenn man von einigen abenteuerlichen Sagen von höchst verschiedenartigen mythischen Personen, die in der Geschichte der Arzneikunde, die sie höchst negativ angehen, wunderlich spuken, unmittelbar übergeht zu der Ausübung der Heilkunst in den Tempeln;_ ib. p. 103: _Es ist dies ebenso unwahrscheinlich_ (nullos fuisse medicos civiles inter Homerum et Hippocratem), _als daß Hippocrates aus dem Schoße selbst dieser Nation, wie Athene aus dem Haupte des Zeus in voller Rüstung, als der Meister einziger Art hervorgegangen wäre, der nur auf sich ruhte, ohne Zusammenhang mit vielen vorangegangenen Geschlechtern._ Idem autem Daremberg, Rev. arch. XIX (1869), 267: _Il est donc temps de faire justice de la phrase steréotypée: Hippocrate père de la médecine, et d'en embarrasser l'histoire. Cette phrase est un véritable attentat aux lois de dèveloppement de l'esprit humain, et chacun peut maintenant reconnaître que le plus illustre représentant de l'Ecole de Cos, qu' Hippocrate a fait son apparition au moment proprice quand tout concourait, depuis longtemps déjà, à préparer les voies pour la manifestation d'un grand événement scientifique._ Ita etiam S. Reinach, l.l. p. 1669. Sed tamen in libris novissimis errores illi inveniuntur. Sunt etiam hodie, qui credant medicinam Graecam illam celeberrimam in templis Aesculapii natam ibique ad tempora Hippocratis esse excultam. [Adnotatio 8: Uberius de hac re egit Daremberg, _Études d'archéol. médicale sur Homère, Rev. arch._ N.S. XII (1865), p. 95, 249, 337; idem, _De l'état de la médecine entre Homère et Hippocrate_ (962-460) _d'après les poètes et les historiens grecs, Rev. arch._ N.S. XVIII (1868), p. 345 sqq., XIX (1869), p. 63, 199, 259 sqq.] [Adnotatio 9: Iam ante Hippocratem medicos scripsisse libros (sed non sanctos in templis Aesculapii conservatos) ex multis etiam librorum Hippocrateorum locis elucet. Ad quas antiquorum litteras spectare videtur Hippocrates vel qui scripsit +peri archaiês iêtrikês+ cum dicit (c. 2): +"iêtrikê de palai panta huparchei kai archê kai hodos heurêmenê" kath' hên ta heurêmena polla te kai kalôs echonta "heurêtai en pollô chronô" kai ta loipa heurethêsetai, hên tis hikanos te eôn kai ta heurêmena eidôs ek toutôn hormômenos zêtê.+ Quae verba Hippocrate ipso indigna non sunt. Alcmaeonem autem Crotoniatam saeculo iam sexto librum medicum composuisse et fortasse primum de rebus medicis scripsisse nunc inter omnes constat (cf. Wachtler, _de Alcmaeone Crot._ p. 33 sqq.).] Certum quidem est homines superstitiosos si aegrotabant semper deos consuluisse aut in speluncis vel templis incubuisse. Qui mos, postquam multi antea veri medici fuerunt, longius perlatus est, quo tempore Empedocles mystica quadam arte aegrotos curabat et +iatromanteis+, quo verbo solus Aeschylus utitur (Suppl. 260. Ag. 1606. Eum. 62), exsistebant. Tum tempus erat--eodem autem tempore medicina ipsa maxime florebat--ut templa Aesculapii ex officio aegrotos suo more sanare coepissent. Tamen medici, qui Aesculapium habebant deum tutelarem et praesidem eumque valde colebant[10] ut temporibus vetustioribus Paeonem, causam suam tum quidem numquam cum pontificibus Aesculapii communicabant aut consiliis eorum intererant. Quod paucis verbis apte locutus est P. Girard (l.l. p. 86): _tout en protestant contre le charlatanisme des prêtres, ils demeurèrent toujours pleins du respect pour le dieu._ Quantopere autem vere medici tamen animi haud intacti religione fuerint, ex Hippocratis viri ingeniosi loco celeberrimo percipitur (+peri aerôn+ 22, 77): +emoi de kai autô dokei tauta ta pathea theia einai, kai talla panta, kai ouden heteron heterou theioteron, oude anthrôpinôteron, alla panta homoia kai panta theia; hekaston de autôn echei phusin tên heôutou, kai ouden aneu phusios ginetai+ (cf. 22, 81: +alla gar, hôsper kai proteron elexa, theia men kai tauta estin homoiôs tois allois; ginetai de kata phusin hekasta+). [Adnotatio 10: Medici publici Athenis bis in anno Aesculapio et Hygiae immolabant: IG. II 352b (cf. infra cap. II §7). Honores medicis decreti Aesculapii diebus sacris pronuntiabantur: IG. XII 1, 1032, vs. 23 (Brycunte), Brit. M. 260, vs. 2 (Calymnae inventa; Co honores pronuntiabantur); BCH. XXVI (1902), 269, vs. 32 (Delphis; Co). Decreta honorifica medicorum marmori incisa in templis Aesculapii constituebantur. Quod maxime Co factum est, ubi multas medicorum stelas in Aesculapio nunc effodit R. Herzog (Arch. Anz. 1903, p. 10, 197, 198). Firmum hunc morem fuisse et alias etiam urbes in Aesculapio Coorum stelas medicorum Coorum collocasse demonstrat inscriptio Delphica (BCH. 1902, 269, vs. 28 sqq.): +domen [d]e [k]ai tois ta Puthia epangellontois tai ton Koion polei tou psaphismatos to a[nt]igraphon, hopôs anagoreuthê ho stephan[os t]ois Dionusiois tois en Kôi kai tois [A]sklapieiois; anathemen de kai stal[an e]n tôi hierôi tou Asklapiou+ (sc. Coo, cum antea (vs. 26 sqq.) iam legatur Delphis lapidem statuendum esse in templo Apollinis). Sed aliis etiam in urbibus lapides medicorum honores exhibentes in templis Aesculapii, si in urbe erant, constituebantur: Athenis (IG. II, 256b, vs. 30; ibi in Aesculapio etiam lapis inventus est, in quo decretum de sacrificiis ab medicis publicis factis erat incisum: IG. II 352b); Olunte (BCH. 1900, 225, vs. 57 sqq.).] Quare mihi non probatur saeculo iam quarto in Aesculapiis, quae ex somniis sanabant, pontifices fuisse medicos. Tamen P. Girard (l.l. p. 34) contendit in inscriptionibus Atticis IG. II 835 et 836 in Aesculapio Atheniensi repertis Onetorem Melitensem pontificem (836 vs. 84 cf. vs. 73 et 65, 66) eundem esse hominem atque Onetorem medicum, quem restituerunt 835, 13.[11] Inferioribus autem saeculis, cum ex toto orbe terrarum ad fana Aesculapii concurreretur, medici adeo labebantur, ut Aesculapiorum adiuvarent medicos sacros, quippe qui paullatim aliquo modo medicinae ipsius periti essent facti. Quod demonstratur inscriptionibus sanationes dei exhibentibus, quae aevo Romano exaratae sunt: inscriptione C. Iulii Apellae (IG. IV 955; cf. v. Wilamowitz, _Isyllos_ p. 116 sqq.); tabula olim Maffeiana vocata, quae Romae inventa est et ad fanum Aesculapii situm in insula Tiberis attinet (IG. XIV 966); inscriptionibus Lebenae repertis in Aesculapio (v. I. Zingerle, AM. XXI (1896), p. 67); (cf. etiam titulum Pergamenum JvP. 264). Quae omnes inscriptiones ab tabulis +iamatôn+ Epidauriis notissimis (IG. IV 951-953; quartam edidit P. Cavvadias, _Mélanges Perrot,_ Paris 1903, p. 41) longe eo distant, quod non fingitur deum ipsum homines quamvis aegrotos, dum dormiunt, una nocte sanare (cf. Aristoph. Plut. vs. 627 sqq.), sed quod deus eis somnia tantum inspirat, quibus interpretatis sacerdotes remedia praecipiunt. Eo modo Aristides quoque altero p. Chr. n. saeculo cum deo communicabat. [Adnotatio 11: Legitur ibi: +- - daktulios sardion chrusiô endedemenon, ho anethê[ken Onêt]ôr iatros, ho[lkê - - eni g]rups kai elaphos.+ Aliud donum ab medico quodam votum Aesculapio habes in eadem inscriptione vs. 17: +- - - Nikomachou iatrou DD.+] Quae cum tum ita essent, aevo quidem Romano fieri poterat, ut medici immemores ordinis prioris ab sacerdotibus advocarentur vel ipsi sacerdotes fierent. Suo iure citat P. Girard (l.l. p. 33) IG. III 780 (Athenis, saeculi p. Chr. n. II. ineuntis): +hê ex Areiou pagou bo[ulê] kta. Asulon Z..... | Steiriea "iatron z[akor]|reusanta Asklêpiô"+. IG. III 780a (ibid., eiusdem fere temp.): +hê ex Areiou pagou b[ou]|lê kta. Sôzonta | Ladikou Souniea "ia|tron, zakoreusanta | Asklêpiou kai Hugeia[s]" | en tô epi Stratolaou | archontos eniautô.+ Aliae inscriptiones adiungi possunt: BCH. XVIII (1894), p. 160, 4 = AM. XXIV (1899), p. 211, 34 (Germae apud Pergamum) vs. 5 sqq.: +[M]êno|dôros Apol|lônidou to|u kai Otakili|ou "iatros kai | hiereus tou | Asklêpiou" ktl.+ IG. XII 2, 484 (Lesbi): +[hê b]olla kai ho damos | Brêson Brêsô "archiatron" kta.+ vs. 21: +"za|koron Saôtêros Asklêpiô" ktl.+ (qui quidem sacerdotia alia administraverat plurima). Sed celeberrimi etiam medici officii causa suscipiebant sacerdotia Aesculapii: C. Stertinius Xenophon in urbe Co (Paton-Hicks 92 (cf. Ditt.{2} 368{1}), 345; Herzog, Arch. Anz. 1903, 193 bis), Heraclitus Rhodiopoli (CIG. 4315 n.). Prioribus temporibus cum saepe medici pii Aesculapio donaria vovissent (v. adn. 11) maximeque si hominem valde aegrotantem servaverant (cf. A. Koerte, AM. XVIII, 237), tamen parva erant dona et nihilo ab aliorum differebant. Sed aevo Romano tota templa Aesculapio constituebant, fortasse ut ipsi in eis medicarentur: BCH. 1886, 216 (Oenoandae in Lycia): +to Asklêpeion+ (sic) +| kateskeuasen | tô Oinoandeôn | dêmô | Kapaneus (Kapaneôs tou Kapaneôs) iatros | Oinoandeus | ek tôn idiôn.+ W. M. Leake, Transact. of the Roy. Soc. II, I (1843) p. 245, 2 et p. 304, 2 = Lebas-Waddington III, 1, 1663b (Mastaurae in Lydia): +Samiadês | Menandrou | iatros geno|menos aristos| anethêken to t{e.}menos kai ta hier(a) Asklê|p[i]ô -- -- --+ CIG. III 4315 n. (Rhodiopoli; Heracliti) vs. 17: +naon kataskeu|asanta kai agalmata anathenta Asklê|piou kai Hugeias -- --+ Infima igitur aetate ars vere medica cum arte pontificum Aesculapii commixta est, postquam e fontibus longe disparibus exortae diu separatim adoleverunt. De Aristide autem nunc nondum egi, cuius ex +hierois logois+ multa afferri possunt, quae quantopere saeculo p. Chr. n. altero veri etiam medici artem pontificum probaverint atque adiuverint et ipsi in Aesculapiis sanaverint demonstrant. §3. DE MEDICIS PUBLICIS A SAECULO QUINTO USQUE AD PRINCIPATUS TEMPORA PRIMA. Ad medicos publicos revertamur. Inveneramus primos eorum apud Iones, cum in Odyssea apud poetam quendam Ionicum primum de medicis publicis testimonium exstet atque antiquis iam temporibus in urbibus Ionicis Siciliae et Italiae[12] medici illi exstiterint. Athenis saeculo sexto Democedes medicus publicus erat, saeculo quinto alium certum medicum publicum Aristophanes tradit. Qui in Acharnensibus, cum Dicaeopolis ab agricola bobus suis ab hostibus privato rogatus esset, ut oculos lacrimis effusis paene occaecatos pace (ut finxit Aristophanes pro unguento) sibi oblineret, illum ita facit loquentem (vs. 1030 sqq.): +DIK. all', ô ponêr', ou dêmosieuôn tunchanô. GEÔ. ith', antibolô s', ên pôs komisômai tô boe. DIK. ouk estin, alla klae pros ta Pittalou.+ Fuit igitur Athenis Aristophanis temporibus Pittalus[13] +dêmosieuôn+ vel medicus publicus notissimus, ad quem aegroti in comoedia etiam mittebantur. Quem saepius citat Aristophanes: in Acharnensibus iterum Lamachus miles gloriosus, postquam in proelium profectus mox malum nanctus est, ut ad illum se portent monet (vs. 1222): +thuraze m' exenenkat' es ta Pittalou paiôniaisi chersin.+ Denique Vesp. 1432 Philocleon cuidam, quem vulneraverat et qui hac de causa eum reum facere volebat, suadet, ut medicum potius adeat: +houtô de kai su paratrech' eis ta Pittalou+ (+therapeuthêsomenos tas plêgas+ addunt scholia). Sic plane intelligitur harum comoediarum aetate medicos publicos Athenis fuisse homines notissimos. [Adnotatio 12: Calana et Leontini, quibus oppidis Charondas dedit leges, coloniae erant Chalcidensium (Thucyd. VI, 3); reliquae autem urbes, in quibus leges Charondae inducebantur, plurimae etiam coloniae Chalcidensium erant (cf. Arist. Polit. 1274a, 24, vid. adn. 3). Itaque leges illae sunt fortasse quae vocantur +nomima ta Chalkidika+, quas contra Doricas vicisse in Himera urbe tradit Thucydides VI, 5.] [Adnotatio 13: Medicus hic, quin vere appellatus sit Pittalus, in dubium vocari non potest (cf. +Pittakos, Pittalakos+). Tamen »nom de fantaisie« nomen esse Pittali et re vera Attalum eum appellatum esse Daremberg suspicatus est (Rev. arch. XIX, 1869, p. 69), quem secutus est Vercoutre l.l., p. 107 (sed cf. Dechambre l.l., p. 53). Errore autem Suidas +Spittalon+ eum nominat (s.v. +Spitt.+); sed +Pittalos+ omnibus Aristophanis locis auctoritate codicum constat. Sed nomen Pittali Atticum non est.] Quod quin inscriptione quoque in arce Athenarum eruta affirmaretur, ab eo non multum afuit. Nam scribit A. Wilhelm (Wien. Jahresh. I (1898), Beibl. p. 44) inscriptionem IG. I 81, si recte eam legerit, ad medicum publicum pertinere, et posterius de hac et aliis accuratius se disceptaturum esse promittit. Quam fidem cum nondum vir doctissimus liberaverit, inscriptionem illam ad alteram quinti saeculi partem ut videtur pertinentem afferre non possumus.[14] [Adnotatio 14: Una alia est Attica inscriptio medici, quae ad saec. VI. extremum pertinere videtur: +mnema tod' Aineo sophias iatro aristo+ in disco marmoreo cum medici residentis imagine picta (IG. I 422{14}, Suppl. p. 185). Sed medici publici esse eam non constat. Nuper de inscriptione et imagine egerunt H. Dragendorff, Jahrb. d. I. XII (1897), p. 1 sqq. et tab. I, R. Herzog l.l., p. 151, 201.] Eodem fere tempore[15] inscriptio Cypria syllabarum signis indigenis tabulae aheneae incisa est, quae Idalii olim est inventa (Deecke, SGDI. 60). Quae foedus inter Stasicyprum regem Idaliosque et Onasilum medicum factum exhibet, quo illi pecuniam vel fundos polliciti Onasilum et fratres eius sibi obligabant, ut per tempus obsessionis, qua Persae et Citiei Idalium urbem premebant, viros vulneratos publice curarent: +hote tan ptolin Êdalion kateworgon Madoi kas Ketiêwes, i(n) tôi Philokuprôn wetei tô Onasagorau, basileus Stasikupros kai ha ptolis Êdaliêwes anôgon Onasilon ton Onasikuprôn ton ijatêran kas tôs kasignêtôs ijasthai tôs anthrôpôs tôs i(n) tai machai ikmammenôs aneu misthôn ktl.+ (vs. 1 sqq.). Habemus igitur quinto iam saeculo Idalii medicum, qui multis promissis (vs. 5 sqq.) publicus advocatus est. Sed in summo discrimine hoc factum est, qua ex re intellegitur Idalienses tum munus medicis publice mandare nondum consuevisse aut omnino nullos medicos in urbe fuisse. [Adnotatio 15: De tempore inscriptionis, cui certus quidem Idaliorum annus adscriptus est, magna est dissensio inter eos, qui praeter Deeckium inscriptionem ediderunt et tractarunt: Cauer, Del. inscr. Graec.{2} 472 (nonnullis annis ante 386) Meister, _Die griech. Dial._ II, p. 199 (389 a. Chr.--cf. Larfeld apud Bursian, Jahresb. LXVI, 36), Hoffmann, _Die griech. Dial._ I, p. 40 sqq. (449 a. Chr.), Solmsen, _Inscr. Graec. ad dialectos illust. sel._ 3 _(probabiliter ante a. 391)._ Vix Eduardi Meyeri coniectura (_Gesch. d. Alt._ III, 304) probanda est, qui inscriptionem ad seditionem Cypriorum anni 499 (Herod. V, 104, 108-115) revocavit, cum totum genus dicendi ab hac antiquitate abhorreat. Sed alii etiam firmum fundamentum quo nitantur non habent, neque ullum verbum apud Diodorum legitur (quod Meisterum secutus asseveravit Larfeld l.l.) de Idalio ab Persis et Citieis oppugnato, quamquam bellum accurate narratum est (Diod. XIV, 98. XV, 1-4, 8-9). Sed legitur in inscriptione ipsa medico soli praeter aliam summam dandas esse duas didrachmas Idalienses. Quae didrachmae sunt stateres Idalienses, quorum nunc etiam multi exstant (v. _Catalogue of the Greek coins in the Brit. Mus., Cyprus_ tab. V). Sed hi post annum fere 420. non iam forma publica percussi sunt, ut compluribus de causis sumpsit G. Fr. Hill (l.l. p. XXX sq.: _the coins of Idalium cannot be dated later than the third quarter of the fifth century_ cf. p. LII). Accedit, quod in titulo Idaliensi Poenico (Euting, Sitz.-Ber. d. Berl. Ak. 1887, 422) Baalmelek tyrannus Citieorum (cc. 479-449) rex Citieorum solorum nominatur, at filius eius Asbaal (445-425) et nepos Baalmelek II. (425-400) reges nominantur »Citiensium et Idaliensium« (cf. l.l. p. XXX et XXXIII). Itaque initio regni Asbaali Idalium ab Citieis expugnatum esse videtur, unde sequitur, ut tabula ahenea Onasili medici circa annum 445 exaratum sit (cf. l.l. XXX, LII).] At saeculis insequentibus in Graecia multos medicos publice institutos esse cum scriptores, Plato, Xenophon, Teles alii, quos suo quemque loco tractabimus, testantur tum tituli multi approbant. Quas breviter nunc enarrare supervacaneum non erit: 1. W. Judeich, AM. XVI (1891), 292. "Tei". Fragmentum synoecismi pacti inter Teum et aliam civitatem. vs. 10 commemoratur +to iatrikon+. Annorum a. Chr. n. 370-350 (J. Wackernagel, AM. XVII 143). Sed recentior esse videtur. 2. IG. II 256b (add. p. 424). Ditt.{2} 489. Mich. 120. "Athenis in Aesculapio". Decretum in honorem Phidiae Apollonii f. Rhodii medici Athenis publici. A. 304/3 a. Chr. n. 3. IG. II 352b (add. p. 426). "Athenis in Aesculapio". Fragmentum decreti pertinentis ad sacrificia Aesculapio et Hygiae ab medicis publicis facta. Anni, ut videtur, 240/39 a. Chr. n. (v. Kirchner, PA. 3791: GGA. 1900, p. 443, §24). 4. IG. XII 1, 1032. Ditt.{2} 491. Mich. 436. "Carpathi (Brycunte)". Decretum honorificum Menocriti Metrodori f. Samii Brycuntiorum med. publ. III. fere saec. 5. R. Herzog, Arch. Anz. 1903, p. 198, 3. "Co in Aesculapio". Decretum pagi +Aigêliôn+ in honorem Anexippi Alexandri f. med. publ. III. saec. Nondum edita. 6. ibidem nr. 4. "Co in Aesculapio". Fragmentum decreti in honorem medici publici alicuius. III. saec. Nondum edita. 7. Paton and Hicks, Inscr. of Cos 5. Ditt.{2} 490. Mich. 425. SGDJ. 3618. "Co". Decretum honorificum Xenotimi Timoxeni f. Coi medici, qui vice medicorum publicorum morbo affectorum munere publico functus est. III. fere saec. 8. Foucart-Wescher, Inscr. de Delph. 16. Ditt.{2} 466. Mich. 268. SGDJ. 2615. "Delphis". Decretum populi Philistioni cuidam choregiam et +to iatrikon+ remittentis. Anno fere 200. aut paullo superiore. 9. W. Vollgraf, BCH. XXV (1901), 234. "Amphissae". Decretum populi Amphissiorum perscriptum populo Scarphiensium, in honorem Menophanti Artemidori f. Macedonis ex urbe Lydiae Hyrcanio, qui medicus publicus Amphissam accitus erat. II. saeculi partis prioris. 10. B. Latyschew, AM. VII (1882), p. 364. SGDJ. 1447. Mich. 297. IG. IX, 2, 69. "Lamiae". Decretum honorificum Metrodori Adromenis f. Pelinnaei medici publ. "veterinarii". Anno fere 130. a. Chr. n. (A. Wilhelm, BCH. 1900, p. 230). 11. H. Demoulin, BCH. XXVII (1903), 233 sqq. (cf. 1902, p. 420, 2). "Teni". Decretum Teniorum atque decretum Nesiotarum in honorem Apollonii Hieroclis f. Milesii med. publ. II. saec. 12. C. T. Newton, Greek inscr. in the Brit. Mus. 143. "Gythei". Decretum honorificum Damiadae ... lis f. Lacedaemonii med. publ. Anni fere 100. a. Chr. n. aut paullo posterioris. 13. Paton and Hicks, Inscr. of Cos 344. "Co". Decretum pagi Halensium in honorem Isidori Nicarchi f. Coi med. publ. Saeculi p. Chr. n. primi. 14. Heberdey u. Kalinka, Zwei Reisen im südwestl. Kleinasien (Denkschr. d. K. A. d. W. in Wien, ph.-h. Kl. Bd. XLV, 1), p. 23, 13. In Lyciae urbe "Tlo." Basis statuae erectae a populo in honorem Bellerophontei med. publ. I. aut II. p. Chr. n. saec. Quos adhuc enumeravimus titulos, certe sunt medicorum publicorum aut certe ad medicos publicos spectant. Adiungimus eos, qui fortasse ad medicos publicos pertinent, quamquam propter lapides nimis corrosos non plane constat, et qui, nisi sunt medicorum publicorum, tamen his aliquid proficiunt (nr. 15-28). Horum titulorum cum plurimi autem sint decreta honorifica, decretis quae de medicis publicis facta sunt enumeratis usui fortasse est aliorum quoque medicorum addere decreta atque bases statuarum a "re publica" positarum (num. 29-48): 15. IG. II 186. "Athenis in arce". Decretum honorificum Euenoris Euepii f. Acarnanis medici. 322/21 a. Chr. n. 16. IG. II 187. "Athenis in arce". Decretum in honorem eiusdem. Paullo recentius. 17. R. Herzog, Arch. Anz. 1903, p. 197. "Co in Aesculapio". Decretum factum de legibus colligendis, quae erant de piaculis (+hagneiais+ et +katharmois+) veteribus, et piaculorum ipsorum laterculus. Commemorantur aedes medicorum (+ei toi iatroi tassontai+). Anno fere a. Chr. 300. Nondum edita. 18. ibidem p. 10. "Co in Aesculapio". Epistula Cnossiorum ad Coos missa de Hermia medico Coo Gortyna artem exercente et a Cnossiis honorato. Anni a. Chr. n. 219. vel uno prioris posterioris. 19. IG, XII 5, 600. "Ceae". Decretum honorificum Polygnoti Dinonis f. Phi[lippensis?] med. fortasse publici. III. saec. vix recentior. 20. Paton and Hicks, Inscr. of Cos 37 (cf. 40). Ditt.{2} 616. SGDJ. 3636. Mich. 716. Co. Fasti sacri Coorum. Medicis pars carnis victimarum conceditur. III. saec. 21. J. Demargne, BCH. XXIV (1900), 225. In insula Creta ad oppidum "Oluntem" reperta. In eodem lapide una cum compluribus aliis decretis honorificis decretum est in honorem medici cuiusdam Casii fortasse publici. Anni fere 200. a. Chr. n. 22. Ph. E. Legrand, BCH. XVII (1893), p. 550, nr. 48. Ditt.{2} 503. REG. IX (1896), 359. In Mysia prope Parium (in vico _Dermendjik_). Decretum synedrorum concilii Iliensis in honorem Parianorum et A ..... zi Zopyri f. agoranomi Pariani; panegyri Athenae Iliadis cum cura instructa conduxerat filius Zopyri inter cetera medicum homines in panegyri morbo affectos gratiis curantem. II. saec. partis prioris. 23. Th. Homolle, BCH. VI (1882), p. 13 vs. 83. Ratio excepti et expensi hieropoearum Apollinis "Delii" archonte Demare (a. fere 180. cf. Ditt.{2} 588, p. 320{1}). Cuius anni hieropoei ab antecessoribus in arcam publicam inter ceteras acceperant urnam in qua inerant +[hôn] elatton elaben ho iatros {C C L} kai tou enoikiou hôsautôs {X X V}+. 24. IG. IX 1, 104. "Elateae". Decretum honorificum medici Asc ..... haud scio an publici. Vix ante saec. II. medium. 25. C. T. Newton, Greek Inscr. in the Brit. M. 260. Exemplar "Calymnae" constitutum, ut videtur, decreti Coorum, ut honores medico cuidam Coo ab Calymniis tributi Co proclamarentur. II. fere saec. 26. BCH. XVIII (1894), p. 197. "Amorgi." Decretum nimis mutilum in honorem Uliadis Uliadis f. medici. II. fere saec. 27. R. Herzog, Arch. Anz. 1903, p. 198, 1. "Co in Aesculapio". Decretum Apterae urbis Creticae in honorem Callippi Aristocriti f. Coi medici a Cois missi. II. saec. Nondum edita. 28. IG. XII 5, 719. "Andri." Honorum decretum Artemidori Menodoti f. medici fortasse publici. Aevi Romani ineuntis. 29. R. Herzog, Arch. Anz. 1903, p. 198, 2. "Co in Aesculapio." Decretum Jasi urbis Cariae in honorem Philisti Nicarchi f. Coi medici, qui Jasios curaverat, cum Coi in morbos incidissent. III. saec. Nondum edita. 30. Jardé, BCH. XXVI (1902), 269. "Delphis". Decretum Philisti Moschionis f. Coi medici ab Amphictyonibus honorati. Anni a. Chr. ut videtur 218/17. 31. Th. Homolle, BCH. IV (1880), 348. "Deli." Decretum honorificum Archippi Polychari f. Cei medici. III. vel II. saec. 32. Wescher et Foucart, Inscr. rec. à Delphes 462. SGDJ. 2632. "Delphis". Decretum in honorem Melancomae nescio cuius filii [Me]galopolitae medici. Anni a. Chr. 206/05. 33. CIG. 3596. Ditt.{1} 157; idem Syll. Suppl. (Orientis Graec. inscr. sel.) 220. Troia u. Ilion, p. 465, 25 (Brueckner). In "Troade" olim reperta. Decretum Iliensium in honorem Metrodori Timoclis f. Amphipolitae medici, qui Antiochum regem et Meleagrum ducem in pugna vulneratos sanaverat. III. a. Chr. saec. exeuntis vel ineuntis II (cf. Th. Sokoloff, Klio, Beitraege zur alten Gesch., edd. C.F. Lehmann u. E. Kornemann IV (1904), p. 109 sq.: post pugnam apud Panium commissam anno 198). 34. C.T. Newton, Greek Inscr. in the Brit. M. 258. SGDJ. 3557. "Calymni". Fragmentum decreti in honorem Chartadae[16] Philoxeni f. Berenicei medici (at non archiatri, cf. infra p. 27). Circa annum 200. a. Chr. [Adnotatio 16: +Chatalas+ editor: +CH/--|TALAS+. +Chartadas+ vel +Charêtadas+ coni. v. Wilamowitz laudans Hippocr. Epid. VII, 557 Ch., ubi +Chartadas+ legitur.] 35. IG. II 433. "Athenis". Fragmentum decreti in honorem Menandri Pergameni, medici Eumenis II. regis Pergamenorum. Ex annis a. Chr. 197-159. 36. IG. IX 1, 516. "Actii". Decretum concilii Acarnanum in honorem Diogenis Diogenis f. Pergameni medici per oppida Acarnaniae medicantis. Annorum 167-146. 37. R. Weil, AM. I (1876), p. 337, 7a. "Amorgi". Cum aliis in eodem lapide decretum est Minoetarum in honorem Pythionis Aeacidae [Delphi] medici. II., ut videtur, saeculi. 38. P. Perdrizet, BCH. XX (1896), p. 341, 7. "Citii". Basis statuae publice erectae in honorem Artemidori Artemidori f. medici. II. aut I. a. Chr. saec. 39. CIG. 4379c. Sterret, Papers of the American School III (1884-85), p. 287, nr. 407/8. In loco "Pisidiae" _Kara Baulo_. Basis statuarum Orestis Antiochi f., qui Alexandriae studiosus medicinae mortuus erat, et patris eius. Statuas ponendas curavit mater et coniunx honore a senatu populoque decreto. II. vel I. p. Chr. n. saec. 40. O. Kern, Inschr. von Magnesia 113. Ditt.{2} 371. In vico _Üzümlü_ prope Magnesiam a. M. Decretum honorificum Tib. Claudii Tyranni Magnetis Claudii imperatoris liberti medici. Ex I. p. Chr. saeculi prima parte. 41. Paton and Hicks, Inscr. of Cos 409 et 418. Kaibel, EG. 200. "Co". Basis statuae Satyri Themistocli f. medici a pago Isthmiotarum honorati; in alio lapide basis duo sunt disticha medici ipsius tunc iam mortui, qui gratias agit pago Isthmio. I. p. Chr. n. saec. ineuntis vel medii. 42. CIG. 4315n. "Rhodiopoli." Basis statuae publice constitutae in honorem Heracliti Heracliti f. Rhodiopolitae Rhodiique philosophi et medici, Homeri inter medicos vocati, qui a multis civitatibus societatibusque honoribus affectus est. I. vel II. p. Chr. saec. 43. IG. III 780. "Athenis." Basis statuae ab Areopago, senatu sescentorum, populo constitutae in honorem Asyli Z..... f. Stiriensis medici et zacori Aesculapii. Ex annis anno p. Chr. 126. antecedentibus. 44. IG. III, 780a. "Athenis in Aesculapio". Herma sine capite cum inscriptione Sozontis Ladici f. Suniensis medici et zacori Aesculapii, quem Areopagus, senatus sescentorum, populus honorabant. Eiusdem aetatis. 45. Th. Reinach, REG. VI (1893), p. 180, 19. "Jasi". Basis statuae C. Cornelii Hecataei medici publice erectae. I. vel II. p. Chr. saec. 46. G. Hirschfeld, Greek Inscr. in the Brit. M. 799. "Cnidi". Basis statuae publice constitutae in honorem Servii [Sul]picii Apolloni[i] f. Hecataei medici. Saec. p. Chr. I. vel II. 47. ibidem 838. "Cnidi". Basis statuae a populo erectae in honorem Cliti Cliti f. medici mortui. Saec. p. Chr. II. vel III. 48. G. Cousin et Ch. Diehl, BCH. X (1886), p. 60, nr. 13. In urbe Lyciae Cadyanda. Basis statuae Menophili Dosithei f. Cadyandensis medici a senatu populoque statutae. Saec. p. Chr. II. vel III. Ex his quos casus servavit titulis satis certo confirmatur quod in universum dicit Xenophon: +peri de hugieias akouôn kai horôn hoti kai poleis hai chrêzousai hugiainein iatrous hairountai ktl.+ (Inst. Cyr. I 6, 15). Tam quarto igitur saeculo fere omnes omnino urbes Graecorum medicos publice conduxisse censendae sunt. A Graecis hoc institutum ad barbaros transgressum esse Strabo e Posidonio docet. Qui de Massiliensibus suo etiam tempore Romanos et Gallos litteras docentibus verba faciens dicit haec: +horôntes de toutous hoi Galatai kai hama eirênên agontes tên scholên asmenoi pros tous toioutous diatithentai bious ou kat' andra monon alla kai dêmosia; sophistas goun hupodechontai tous men idia, tous de poleis koinê misthoumenai, kathaper kai iatrous+ (C. p. 181; IV 1, 5 ex.). Sed ad titulos supra compositos revertimur. In quibus modus honorum alius est saeculis ante Christum natum, alius aetate Romana. Olim enim senatus populusque virum de civitate meritum laude publica honorabant, proxenia, civitate, aliis huiusmodi honoribus, qui lapide in publico constituto memoriae prodebantur. Romanis autem temporibus, cum honores illi pretium atque dignitatem amisissent, clariora apertioraque insignia virtutis desiderabantur. Itaque totum hominem marmoreum posteris constituebant. Quo factum est, ut, quo recentiora sunt tempora, eo plures bases statuarum exsistant medicorum eoque magis decreta longa atque aptissima ad nos erudiendos offerre se desinant. Sin autem publicos spectamus medicos, omnes ferme, quorum titulos possidemus, ante principatus tempora vivebant; neque omnino ullam inscriptionem medici publici inde ab altero p. Chr. n. saec. habemus. Quid igitur est? Institutum illud sensim et paullatim periitne temporibus imperii Romani? Minime. Nam medici publici tum etiam munere suo omnibus locis fungebantur. Sed nomen mutatum est. Quod quale fuerit, mox videbimus. §4. DE MEDICIS PUBLICIS AEVI ROMANI SIVE DE ARCHIATRIS. Aetate Romana uno loco medici publici usque in saeculum quartum eminent: Oxyrh. Pap., I 51 (p. 108) anni p. Chr. 173. De corpore mortuo visitato ad Claudianum praetorem relatio +p(ara) Dionyso(u) Apollodôrou Dionys[i]ou ap' Oxurunchôn poleôs dêmosiou iatrou.+ Oxyrh. Pap., I, 40 (p. 83), saec. II. p. Chr. exeuntis vel ineuntis III. Iudicium praefecti de questu Psasnis, qui quidem est +iatros dêmos[ieu]ôn epi tari[cheia]+. Oxyrh. Pap., I 52 (p. 109), anni 325. De inspectione puellae domo collapsa vulneratae renuntiatio ad curatorem rei publicae +para Aurêliôn .... kai Didumou kai Silbanou ap[o tês lam(pras)] kai lam(protatês) Oxurunchitôn poleô[s dêmosiôn] i[atr]ôn+. Quibus papyris addenda esse videtur similis renuntiatio C. Minicii Valeriani +echontos to iatreion en kômêi Karanidi+ data a.d. XI. Kal. Sept. anni 130. (BGU. 647). Quam papyrum medici publici esse, si ex argumento eius collegerimus, a vero fortasse non aberrabimus. Iam his papyris demonstratum est vetus medicorum publ. nomen (+dêmosios iatros+ vel +iatros dêmosieuôn+) in Aegypto etiam per aevum Romanum usitatum fuisse. Aliis locis +dêmosioi iatroi+ posterioribus imperatorum saeculis non inveniuntur. Tamen multi altero p. Chr. saeculo tituli medicorum exstant et maxime in urbibus Asiae Minoris. Inter hos sunt multi archiatrorum. Qui archiatri erant medici publici et excipiebant eos, quos adhuc cognovimus +dêmosieuontas+, ipsi vocati +archiatroi+.[17] Quod priusquam accuratius exponamus, de archiatris, unde provenerint, verba nonnulla nobis facienda sunt. [Adnotatio 17: De accentu huius vocis viri docti non pauci erraverunt, qui titulos archiatrorum ediderunt Graecos, cum scribunt +archiatros+. Sed monet in Thesauri Henrici Stephani editione Parisiana L. Dindorf accentum acutum praecepisse Arcadium p. 89, 19 (+to de iatros philiatros anabibazei kai en tôi "archiatros" kai "hippiatros" phulattei+--sed hausta sunt ex Herodiano +peri katholikês prosôdias+ libro +th'+, vid. Lentz I, 229, vs. 10) et conferendum esse Etymologicum Magnum, p. 215, 6 et 250, 34. Legitur autem in EM. p. 250, vs. 28 sqq.: +ta gar eis os onomata en têi sunthesei anabibazousi ton tonon; hoion kta. chôris gar, phêsin, ei mê dia sêmasian tina kôlutheiê; dia to loigos, brotoloigos. xai chôris tôn ethnikôn, Achaios, Panachaios. kai chôris tou iatros, archiatros.+ Eadem autem p. 215, 6 sqq. leguntur.] Inscriptionibus archiatrorum, quae ante Romana tempora exaratae erant, nondum inventis diu viri docti putabant apud Romanos exstitisse archiatros, plurimique Andromachum Neronis imperatoris medicum primum omnium designabant. Quem Galenus +archiatron+ vocaverat (K. XIV, p. 2). Erotianus autem librum, qui +tôn par' Hippokratei lexeôn sunagôgê+ inscribitur, Andromacho archiatro dedicaverat (ed. Klein, p. 29, 1: +Tên Hippokratous pragmateian, archiatre Andromache, ouk oliga sumballomenên pasin anthrôpois horôn ktl.+, quibus verbis liber incipit); sed hunc recentiorem quam illum Neronis medicum et filium eius fuisse suo iure exposuit Klein (Proleg. p. XII sq.). Inscriptione tum Coa inventa (PH. 345) C. Stertinius Xenophon primus archiater existimabatur. Altera ex parte per complura saecula viri doctissimi inquirebant, quae vis voci +archiatros+ subiecta esset, habebantque controversiam, +archos tôn iatrôn+ an +tou archontos iatros+ (ne memoremus _principem atrii_ quemquam intellexisse) vis primitiva vocabuli esset (v. Dan. le Clerc, _Hist. de la Méd._, p. 585 sqq.). Postremum commentationem de archiatris ampliorem scripsit R. Briau: _L'archiâtrie romaine ou la médecine officielle dans l'empire romain. Suite de l'histoire de la profession médicale_ (Paris 1877). Qui rem acute perscrutatus tamen nimis subtiliter in plura genera quam sunt distribuit archiatros.[18] Res tum non promovebatur, nisi quod nomen archiatrorum iam saeculis Christum natum antecedentibus occurrere demonstrabatur, id quod facillime fieri poterat inscriptionibus, quae id ostendebant, repertis.[19] [Adnotatio 18: Ita R. Briau archiatros in classes quinque divisit (l.l. p. 18): 1. des archiâtres palatins (les médecins des empereurs), 2. des archiâtres municipaux (les médecins municipaux des villes de province), 3. des archiâtres populaires de Rome et de Constantinople (les médecins publics des deux villes impériales), 4. des archiâtres scholaires (les présidents des collèges ou sociétés de médecins ou d'écoles de médecine), 5. des archiâtres du xyste et des Vestales (les médecins spécialement attachés au service du portique appelé Xyste dans les gymnases publics et à celui des vierges Vestales). Sed nescio quid inter classem alteram et tertiam, inter quartam et quintam intersit. Sic enim existimo primos archiatros apud Romanos (i.e. in iure Romano) fuisse medicos publicos, tum nomen usurpatum esse et ab medicis imperatorum et ab aliis praestantioribus medicis, qui munere quasi publico fungebantur. Tria igitur genera sint archiatrorum.] [Adnotatio 19: Ante R. Briau, qui ipse etiam apud Daremberg-Saglio s.v. _archiatrus_ (I, p. 373) rem exposuit, de archiatris Romanis inter alios scripserunt: E. Th. Gaupp, _de professoribus et medicis eorumque privilegiis in iure Romano dissertatio_. Vratislaviae 1827 (ubi priorum invenis de hac re dissertationes ac fontes ex Codice Theodosiano et Corpore iuris accurate collectos); Goldhorn, _de archiatris Romanis et eorum origine usque ad finem imp. Rom. occ._ Lips. 1841. Conferas etiam E. Kuhn, _Die städt. u. bürgerl. Verfassung des röm. Reichs_ I, p. 83 sqq.; W. Smith, _Dictionary of Greek and Roman antiquities_ (2e. ed. Lond. 1865) s.v. archiater (ubi res, ut tum erant, breviter et perspicue explicatae sunt); O. Marquardt, _Privatleben der Römer_, p. 752 sqq.; Friedländer, _Sittengesch. Roms_ I{6}, p. 335 sqq. Vetustiores viros doctos citant Leclerc, _Hist. de la Méd._ p. 585 sqq. et Bailie, _Fasciculus inscr. Graec._ I, p. 112.--Quod in libro a R. Briau scripto legis, excerpsit M. Salomon, _Deutsch. Archiv für Gesch. der Medicin u. med. Geogr._ edd. H. et G. Rohlfs, II (1879), p. 216 sqq.--Nuper rem paucis tractarunt: A. Vercoutre l.l., p. 355; M. Wellmann apud Pauly-Wissowa s.v. +archiatros+; J. Bloch apud Neuburger u. Pagel, _Handb. d. Gesch. d. Med._ I, 583; S. Reinach l.l., p. 1690.] Quarum prior in basi statuae Deli inventa legitur (ed. Th. Homolle, BCH. IV (1880), p. 217; Ditt.{1} 244; Löwy 294; Ditt. Suppl. 256): +Krateron Kraterou Antiochea ton trophea Antiochou Philopatoros, tou eg' basileôs megalou Antiochou kai basilissês Kleopatras, gegonota de kai tôn prôtôn philôn basileôs Anti- ochou kai archiatron kai epi tou koitônos tês 5 basilissês, Sôsistratos Sôsistratou Samios, tôn prôtôn philôn, aretês heneka kai eunoias kai philostorgias tês eis heauton, Apollôni Artemidi Lêtoi. Philotechnos Hêrôdou Samios epoiei.+ Qua ex inscriptione apparet archiatrum ordinis nobilis fuisse et apud regem ipsum (Antiochum VII.) munus medicum exsecutum esse, cum titulus inter alias aulae regiae dignitates insertus sit. Est autem inscriptio annorum 130. vel 129. a. Chr. (Ditt.{1} 244{1}. cf. Löwy 294). Altera inscriptio gemina iterum +tôn prôtôn philôn basileôs kai archiatron+ ostentat. Quam Deli quoque inventam edidit S. Reinach, BCH. VII (1883), 359 (Ditt. Suppl. 374). Exarata est non multo post antecedentem, cum Mithradates (VI.) Eupator per annos a. Chr. 120-63 regnaret. Legitur autem in basi statuae ita: +[Ho hiere]us Hêlianax Asklêpiodôrou Athênai[os] Papian Mênophilou Amisênon tôn prôtôn philôn basileôs, Mithradatou Eupatoros kai archiatron, tetagmenon de 5 kai epi tôn anakriseôn, theois.+ Hi duo tituli, soli archiatrorum, qui e saeculis antechristinianis adhuc exstant, plane demonstrant apud diadochos qui vocantur reges archiatros exortos et munere aulico functos esse. Sed in inscriptione Calymnia (nr. 34)[20] cum vs. 5 ante vocabulum +iatros+ lacuna hiaret et Newton, qui illam edidit, vestigia litterae +Ch+ agnosci posse[21] putavisset, hic +[arch]iatros+ supplevit. Haberemus igitur medicum "urbis", qui archiater vocatus esset. At quae Newton explevit stare non possunt, cum viri duo doctissimi, A. Smith et A. R. Munro, lapidem denuo inspexerint atque litteram ullam in lacuna fuisse negaverint.[22] [Adnotatio 20: Cito titulos medicorum, quos p. 19-22 enarravi, numeris ibi praepositis.] [Adnotatio 21: Adnotat Newton l.l.: _there seems to be traces of the +Ch+._] [Adnotatio 22: Scripsit haec A.R. Munro Friderico Hillero de Gaertringen, qui precibus meis ut lapidem visitaret illum rogaverat: _We both _(A. Smith et A. Munro)_ agree that the space indicated by Newton was "never inscribed". The letters on each side of it are quite clear and distinct, but the interval is blank. The last two letters of +NIKEUS+ are widely spread. There would hardly be room for +ARCH+ before +IATROS+. The surface does not appear to have suffered, although it is a little rubbed. The letters would still be perfectly legible if they had ever existed._ Gratias ago hoc quoque loco viris doctissimis Britannicis et Friderico Hillero de Gaertringen, qui multis quoque in aliis rebus animo libentissimo me adiuvit et consilio et re.] Qua igitur in domo regia archiatri primi exstiterint, quaerendum est. Etenim mihi quidem probatur ante Alexandrum aut Alexandri ipsius temporibus nondum quosvis medicos archiatros nominatos esse. Cum autem titulus archiatri, qui regem Antiochum curabat, tempore prior sit, in aula Seleucidarum medici aulici appellari archiatri coepti esse videntur, optimeque propinquitate atque coniunctione familiae utriusque probatur ab aula regia Antiochena ad regis Pontici nomen transiisse. At S. Reinach verisimile esse existimabat (BCH. VII 359 et apud Daremberg-Saglio, l.l. p. 1690) in Aegypto primos exstitisse archiatros, cum aliae aulae mores atque institutiones Ptolemaeorum imitarentur, cum in Aegypto tituli similes sicut +ho epi tôn iatrôn+ et +basilikos iatros+ se praeberent, cum denique iam veteris imperii temporibus in quinta, quam numerant, regum familia medici regis noti sint. Quarum causarum quam primam vir doctissimus attulit, falsam esse infra videbis (adn. 25), quam tertiam nihil ponderis habere nemo neget. Sed legitur in inscriptione Deli inventa titulis Crateri et Papiae supra exscriptis simillima quidam +epi tôn iatrôn+ (ed. Th. Homolle, BCH. III (1879), p. 470; Ditt. Suppl. 104):[23] +Chrusermon Hêrakleitou Alexandrea | ton sungenê basileôs Ptolemaiou[23] | kai exêgêtên kai epi tôn iatrôn | kai epistatên tou Mouseiou | Areios ---- ---- Apollôni ktl.+ Qui cum praefectus Musei vocetur praefectusque urbis Alexandriae vel praefectus annonae (+exêgêtês.+ --cf. U. Wilcken, Ostr. I, p. 624, 654; cf. Ditt. Suppl. 104{4}), tertium etiam quod habuit officium publice neque in aula regis administrasse videtur. Praefuit igitur fortasse Alexandriae medicis et rebus medicis. Neque nego potuisse eum omnibus medicis publicis, qui multi in Aegypto erant, summum praefectum impositum fuisse, ut voluit R. Ditterberger (Suppl. 104{5}). Certe quidem in aula regia non medicus erat regis. [Adnotatio 23: Non Ptolemaei III. Euergetae I. (246-221), ut volebat editor, sed fortasse Ptolemaei VI. Philometoris (180-145) (P. M. Meyer, Heerwesen 61{206}; cf. Strack, M. Rh. 1900, 86; Ditt. Suppl. 104).] At idem atque +archiatros+ titulus qui etiam testis excitatur significare videtur. Legitur enim in magna papyro Taurinensi, quam integerrimam edidit A. Peyron, _Papyri Graeci regii Taurinensis musei Aegyptii I_ (Taurini 1826), pap. 1, vs. 25 Tatam, qui +ho basilikos iatros+ vocatur, iussum regis per litteras tradidisse praefecto. Sicut igitur ille +Papias archiatros, tetagmenos de kai epi tôn anakriseôn+ (p. 29) Tatas quoque res publicas subibat; tamen regis fuit medicus, qui hunc ipsum curabat et munere aulico fungebatur, ut ex titulo +basilikos iatros+ elucere videtur. Sin autem in terris duabus eadem res altero loco +archiatros+, altero +basilikos iatros+ vocatur, nomina mihi confundenda non esse videntur, sed ita statuendum est medicum illum aulicum apud Ptolemaeos +basilikon iatron+, apud Seleucidas +archiatron+ nominatum esse. Quid enim? Papyrus Taurinensis anno a. Chr. 117. scripta est, id quod die in epistula adscripta certe constat; inscriptio Crateri autem archiatri Antiochi anni 130. vel 129. est. Atque porro. Demonstrabitur continuo voci +archiatrou+ aliam vim impositam esse temporibus Romanis, cum medici publici ab oppidis conducti ita vocabantur. Quod in Aegypto non factum est; nam hic medici publici usque ad IV. p. Chr. saec. +iatroi dêmosioi+ vel +dêmosieuontes+ vocabantur (v. p. 23 sq.) atque tituli archiatrorum non ante tempora Byzantina inveniuntur. Duo enim archiatri tantum, quorum tituli in Aegypto reperti sunt, adhuc sunt noti, uterque saeculi quinti et sexti: +Prôteris archiatros+, cuius stelam sepulcralem in loco _Tehneh_ nuper reperit G. Lefebure (BCH. XXVII (1903), p. 375 nr. 115) in coemeterio christianorum saeculi quinti vel sexti (v. l.l. p. 369, 376 sq.). Alterum invenis in Pap. Oxyrh. I 126 (p. 195) vs. 23: +Phl. Markos sun theô iatros huios tou tês logias mnêmês Iôannou genome(nou) archiatrou sunainô ktl.+ Sed est haec papyrus anni p. Chr. 572. Qui praeterea commemoratur archiater Aegyptius, is quoque aetatis est Byzantinae. Exstat apud Photium cod. 220 (p. 564/5): +Anegnôsthê "Theônos archiêtrou Alexandreôs" iatrikon biblion ho epigraphei anthrôpon+. Qui cum inter Oribasium et Aetium (saec. VI.) locum habeat apud Photium, hac ex re aetas eius iam pellucet, quae fit clarior Photii verbis ipsius (220 ex.): +esti mentoi tên chreian to biblion "tais tou Oreibasiou sunopsesi" parechomenon "paraplêsian"+. Byzantina igitur ante tempora nullus in Aegypto medicus archiater vocatur.[24] Qua ex re satis apparet in Aegypto titulum archiatri inventum non esse. Contra testes excitati in Syriam omnes nos ducunt: in Syria igitur nomen archiatri videtur natum.[25] [Adnotatio 24: In codicibus Aristeae epistulae ad Philocratem +ho de archiêtros Nikanôr+ (§182 Wendland) legitur. Qui Nicanor Ptolemaei I. temporibus Alexandriae LXXII senibus Judaeicis illis hospitio excipiendis ad vivendum omnia paravisse dicitur. Sed +archiêtros+ interpolatum esse pro +archedeatros+ et olim iam Letronne coniecerat (Journ. des Sav. 1828, 105) et ex eo sequitur, quod Josephus, qui epistulam Aristeae excerpsit, eodem loco dicit +ho de epi tês tôn xenôn apodochês tetagmenos Nikanôr+ (Ant. XII, 2, 12), ita ut Josephum +archedeatron+ apud Aristeam legisse verisimile sit (G. Lumbroso, _Recherches sur l'économie politique de l'Égypte sous les Lagides_, p. 206{1}). Fuit autem hospites recipere eisque prospicere maxime +edeatrou+, cf. Ath. 171b: +nun de ho edeatros epistatês gegone tês holês diakonias. ên d' epiphanês kai entimos hê chreia. Charês - - - Ptolemaion phêsi ton Sôtêra edeatron apodeichthênai Alexandrou+.] [Adnotatio 25: Equidem etiam puto titulum +archiereôs+ in Syria primum publice usurpatum esse. Nam tertio iam saeculo +archiereis+ ab Seleucidis instituebantur, ut testantur optime tituli Ditt. Suppl. 224 (vs. 21): +[kr]inomen de+ (Antiochus II.) +kathaper [pantachou kathestêkasin k]ata tên basile[i]a[n hêmôn arch]iereis, kai taut[ê]s+ (uxoris regis) +kathistasthai [e]n tois autois topois archiereias hai pho[r]êsousin stephanous chrusous echontas - - - - - - - - - - -is, epigraphêsontai de kai en [tois s]unallagmasi m[e]ta tous tôn [te the]ôn kai hêmôn archiereis+. ibid. 230 (Solis): +Ptolemaios Thrasea stratagos kai archiereus Syrias Koilas kai Phoinikas Hermai kai Hêraklei kai basilei megalô Antiochô+. Tum hoc institutum inde a temporibus Ptolemaei V., qui Cleopatram filiam Antiochi III. in matrimonium duxit (Ditt. Suppl. 230{2}), saepissime Cypri, quae Ptolemaeorum est, invenitur (cf. Brandis ap. Pauly-Wissowa s.v. +archiereus+; Ditt. Suppl. l.l.). Sed in Aegypto ipsa pontifices Graeci +archiereis+ ab Ptolemaeis vocati non esse videntur (neque pontifices regum ipsorum), cum nullius +archiereôs+ titulus ante Romana tempora exstet. Nam inscriptiones, quae verbum +archiereis+ exhibent, monumentum Canopium (Ditt. Suppl. 56, 3 et 74) et lapis Rosettanus (ib. 90, 6, ubi legis (sicut 56, 3): +hoi archiereis kai prophêtai kai hoi eis to aduton eisporeuomenoi kta. kai hoi alloi hiereis+) ex lingua Aegyptia translatae et titulis Aegyptiis additae sunt. In his igitur vox Aegyptia quodam modo voce +archiereôs+ reddita est. Graecus autem +Eratôn+, qui in titulo saec. a. Chr. I. Philis invento vocatur +sungenês kai archiereus kai (archi)prophêtês tês megistês theas Isidos+ (Lepsius, Denkm. XII, 87. 241, 250), in vetusto Aegyptiorum templo munere pontificis summi functus est. Id quidem notissimum est multos et sacerdotes et pontifices maximos in templis antiquis Aegytiis fuisse, ut in vetustissimo iam regno fuerunt etiam medici regis, archiatri, superpositi medicorum regis, ut nostris vocabulis utar (cf. A. Erman, _Ägypten und ägypt. Leben im Altertum_, 447). De illis autem +archiereusi+ Aegyptiis Herodotus iam verba fecit: II, 37: +hiratai de ouk heis hekastou tôn theôn alla polloi, tôn heis esti archiereus.+ II, 143: +archiereus gar hekastos autothi hista epi tês heôutou zoês eikona heôutou+ (monstrantur autem statuae +archiereôn+ inde a regni vetustissimi temporibus). II, 151: +tôn de duôdeka basileôn - - - - mellontôn kataspeisein ho archiereus exêneike sphi phialas chruseas ktl.+ Sed +archiereis+ "Graeci" in Aegypto ipsa Ptolemaeorum aetate nondum exstant. Quod autem nunc res ipsas perscrutantes invenimus institutum et +archiatrou+ et +archiereôs+ ab Seleucidis factum esse, aliis comprobatur. Viderunt enim P.M. Meyer (Heerwesen 61{206}) et M.L. Strack (M. Rh. LV (1900), 173 sq.) totum ordinem dignitatum aulicarum (+sungeneis tou basileôs, tôn homotimôn tois sungenesi, tôn archisômatophulakôn, tôn prôtôn philôn, tôn philôn, tôn diadochôn+) ab regno Ptolemaeorum per saeculum tertium alienum fuisse. _Ptolemaeum Epiphanem (205-181 a. Chr.) demum_ (ita quae illi tum eruerunt apte paucis complexus est Guilelmus Dittenberger, Suppl. 104{2}) _circiter annum 190 a. Chr. haec omnia instituisse. Quod quoniam per idem illud tempus Epiphanes primus ex omnibus Ptolemaeis uxorem ex gente Seleucidarum duxisset, Antiochia Alexandriam translatum hoc institutum omnium maxime probabile esse, etsi nullum dum comparuisset testimonium quo iam ante illud tempus Seleucidas eo usos esse demonstraretur. Illos vero rursus partim, ut in +sungenôn+ honore, Persica, partim, ut in +archisômatophulakôn+ ordine, Macedonia exempla expressisse._ Sed hos titulos accipiebant Ptolemaei, +archiatrous+ omnino non, +archiereis+ partim tantum (Cypri) instituebant.] Ac primo archiater, ut docent tituli, praecipuum habebat in aula regis locum et medicus aulicus erat. Qui regem ipsum et familiam eius curabat intra domum regis et servis medicis, quorum multi in aula magna tum iam fuerint, praeerat. Qua ex re nomen sumpsit. Nam est archiater +hos archei tôn iatrôn+ sicut +architektôn+ est +hos archei tôn tektonôn+. Sicut autem in aedibus aedificandis architectus optimus peritissimusque omnium est et res difficillimas agit, ita archiater etiam est medicus, qui inter alios excellit et propterea ad proprium et grave officium vocatus est. Qua in re R. Briau assentiendum est, qui universam archiatri naturam ita apte definivit (l.l. p. 127): _Ce caractère (le c. général), c'est qu'ils étaient tous nommés par des corps constitués ou selon un mode établi par le gouvernement impérial; c'est-à-dire qu'ils avaient tous une empreinte officielle et des fonctions commandées et obligatoires: "ils étaient médecins fonctionnaires" ..... Il (le titre d'archiâtre) n'était en réalité qu'une marque d'honneur qui désignait le médecin fonctionnaire à la consideration et au respect de tous._ Quibus in verbis res Romanas vir ille doctissimus spectat, quas adhuc non exposuimus. Sed ab initio ita fuit, ut archiatri munere certo et definito fungerentur et ab rege aliove in hunc locum promoverentur. Ab regibus Orientis Graeci munus et nomen via directa ad imperatores Romanos transiisse opinio communis est. Sed uno iam exemplo C. Stertinii Xenophontis medici Claudii imperatoris ita non esse planum faciemus. Multae enim inscriptiones eius et Graecae et Latinae exstant, eius ipsius vel ad eum pertinentes (inter 24 Graecos undecim sane textum eundem exhibent), scriptoresque mentionem Xenophontis faciunt, de quo postremum disseruit R. Herzog (l.l. p. 189 sqq.)[26] Nemo hunc medicum Claudii dicit archiatrum, nec Plinius (NH. XXIX 7) nec Tacitus (Ann. XII, 61 et 67), sed »medicum« tantum tradunt, sicut etiam Laertius Diogenes (II, 6 n. 16), si verba ad Xenophontem Claudii medicum spectant, simpliciter scripsit +iatros+. Verum etiam in inscriptione Latina Romae reperta »medicus« traditur: _Cosmiae C. "Stertini · Xenophontis | medici · Augusti" | vix·ann·XVIIII | Blastus · conservos · D · S · et | Iuliae Thymele | matri_ (CIL. VI 8905). Quae inter inscriptiones Graecas ordinem indicant, altera Xenophontem Romae etiam, ut apparet, moratum +iatron Tiberiou Klaudiou Kaisaros+ nominat (Dubois, BCH. V (1881), 472, Calymni), altera Co reperta in basi statuae titulum quem quaerimus exhibet (PH. 345): +G. kta. Xenophônta "ton archiatron"+ [Adnotatio 26: Qui cum scripta pertinentia ad Xenophontem composuerit (p. 190{1}), addatur: Rayet, Annuaire de l'association pour l'encouragement des ét. grecq. IX, 271 sqq. R. Briau, L'archiâtrie romaine, p. 43 sqq.] +"tôn theôn Sebastôn" kai epi tôn Hellênikôn apokrimatôn, cheiliarchêsanta kai eparchon gegonota tôn architektonôn kai timathenta en tôi [tô]n Bretannôn thriambôi stephanôi chruseôi kai dorati ktl+. Sequitur igitur, ut C. Stertinius in amplissimo statu apud Claudium collocatus esset, qui medico, _cuius scientia ipse utebatur_ (Tac. Ann. XII 61), sicut reges illi Graeci alia etiam dabat mandata. Sed statua temporibus Neronis erecta est, cum Xenophontem +[philonerôn]a+ etiam appellavissent (vs. 11),[27] quod quidem verbum, ut fiebat, postea erasum est, et cum Xenophon in hoc titulo esset +archiereus tôn theôn kai hiereus dia biou tôn Sebastôn kai Asklapiou kai Hugias kai Êpionês+ (vs. 14 sqq.). Similiter in inscriptione nuper Co effossa (R. Herzog, Arch. Anz. 1903, 193) Xenophon ipse se nominat +ton hierea autôn dia biou (Asklêpiou Kaisaros Sebastou kai Hugias kai Êpionês)+, atque hic etiam in rasura quadam de Herzogii coniectura +philonerôn+ fuit. Haec inscriptio certe Neronis aetate exarata est, cum Xenophon ipse statuam consecraverit cumque novo honore herois a populo ornatus sit, qui honos in inscriptionibus Claudii aetate incisis non invenitur, sed apte ei Coum regresso[28] decernebatur. Cum autem in inscriptione priore, in qua +archiatros+ legebatur, et +philonerôn+ et +hiereus dia bion tôn Sebastôn kai Asklapiou kai Hugias kai Êpionês+ insit, apparet hanc quoque conceptam esse temporibus Neronis, cum Xenophon paullo post Claudium suo auxilio mortuum, quia Romae imperatore necato manere non poterat (cf. R. Herzog l.l. p. 195), Coum redierat. [Adnotatio 27: Quod Paton (l.l.) et Dubois (BCH. V, p. 474{1}) ante +philonerôna+ eodem loco etiam +philoklaudion+ fuisse hac una de causa contenderunt, quia sic spatium erasum melius expleretur verbo longiore, eo refellitur, quod in versu inferiore decem ipsae litterae (= +philonerôna+) id spatium occupant, quo in superiore rasura est; itaque +philoklaudion+, cum litteras duodecim habeat, non melius, sed peius in rasuram init. Similiter et aliis de causis iam Dittenberger (Syll.{2} 368{7}) et Herzog (l.l. p. 198) coniecturam illam respuerant.] [Adnotatio 28: cf. nunc R. Herzog, Arch. Anz. 1905, p. 9/10.] Quae cum ita sint, quid veri similius est, quam Coos ipsos simplicem, »medicum Augusti« in titulum magnificentiorem mutavisse archiatri promptum ex more Graecorum, ut virum de se bene meritum eo magis honorarent? Sed vere Romanos hoc quidem tempore titulo archiatri nondum usos esse alii tituli approbant: IG. XIV 1759. "Romae". +Tiberios Klaudios Kouireinai Menekratês "iatros Kaisarôn"+, cui a discipulis scholae conditae ab eo sepulcrum (+hêrôon+) paratur. Medicus Caesarum complurium ex familia Claudia. IG. XIV 1751. "Romae". +Ti. Klaudios Alkimos "iatros Kaisaros"+, cuius sepulcrum Restituta quaedam res medicas docta ab Alcimo curandum fecit. Medicus Claudiorum alicuius, quamquam sane formae litterarum in tempus posterius deducunt. (Sed erret Harnack (_Medizinisches aus der ält. Kircheng._ p. 14) qui titulum Christianum et aetate Byzantina esse contendit). Benndorf u. Niemann, _Reisen in Lykien und Karien_ p. 63 nr. 30 et p. 64 nr. 32. "Sidymae". Titulus dedicatorius in porticu, quam +Tiberios Klaudios "Seb[astou ap]eleutheros" Epagathos "iatros akkêssos tou idiou patrônos"+ cum alio quodam (cf. 32) et Claudio imperatori et Dianae et deis aliis consecraverat. Idem +Epagathos apeleutheros iatros ak[kê]ssos tou idiou patrônos+ una cum Tib. Claudio Tib. f. Quir. Liviano statuam Claudii statuendam curavit (nr. 32). --Quibus titulis additur ad »medicum Augusti« quidam »medicus accensus Augusti«, qui igitur medicos Augusti in serviendo valetudini Caesaris ipsius adiuvabat. Qui quamquam servus erat, non inter servos medicos ducendus est, qui homines et maxime servos aulae imperatoriae curabant. Quibus praeerat quidam »supra medicos« aut »decurio medicorum« aut »superpositus medicorum«,[29] inter quos omnes aulae imperatoriae medicos archiatrum locum non habere late patet. [Adnotatio 29: CIL. VI 3982: _M. Livius Liviae l. Orestes supra med(icos)_; CIL. VI 3984 (cf. 3983); _M. Li[vius] Boeth[us] dec(urio) medic[orum]_; CIL. VI, 8504: _D. M. T. Fl. Paederot. Aug. lib. Alcimiano superposito medicorum_ eqs.] P. Perdrizet et Ch. Fossey BCH. XXI (1897), p. 66, 3. Rev. arch. 1897, I p. 355. Byzant. Zeitschr. XIV (1905) p. 20 nr. 5. "Laodiceae ad Libanum". (?--Tell Nebbi Mindu) + .... [Lik]inni[on?] .... | Phi[l]ippiko[n] | "iatron Seb(astou)" | Phl. Sakerdos | Emisênos ton | autou ph[i]lon.+ Imperatoris nescio cuius medicus. Sed Hadrianum, cum in Syria versaretur, aut alium imperatorem ibi versatum curasse et propterea ut titulum medici Augusti sibi adsumeret impetrasse videtur. Ad tempora posteriora litterae formis rotundis (+ESl+) pertinent. G. Hirschfeld, Greek inscr. in the Brit. M. 799. "Cnidi". In basi statuae publice erectae: +Serouïos [Soul]pikios Apollôniou huios Hekataios ho "iatros kai philos tou Sebastou"+, ad quae verba extrema medicos regum Graecorum conferas, qui +tôn prôtôn philôn basileôs kai archiatros+ vocabantur (p. 26) et Eudemum _amicum et medicum Liviae_ (Tac. Ann. IV, 3). Cum ex nomine Servi Sulpici eluceat eum civitatem a Galba accepisse, huius vel alicuius posteriorum medicus fuit. Adnotavit etiam Newton litteras tituli Hecataei aliquanto priores esse tituli Hadriani eodem loco reperti. Falsa autem est inscriptio CIG. 3285 in anaglypho sepulcrali Smyrnaeo nunc in museo Veronensi conservato, id quod et contextus verborum et formae litterarum et locus inscriptionis sub anaglypho demonstrant. Ibi legitur: +Markon Artôrion Asklêpiadên | "theou Kaisaros Sebastou iatron" | hê boulê kai ho dêmos tôn Smurnaiôn | etimêsan hêrôa polumathias charin+. Patet iam inscriptionem inepte compilatam esse ex eis quae scriptores Romani passim de Artorio medico Caesaris Augusti tradunt. Quam inscriptionem esse vitiatam Maffei iam olim (Mus. Ver. XLVII. 4) Boeckhio non multum persuadens et tum iterum Duetschke (Antik. Bildw. IV, 539) contenderat. Quod nemo negabit, qui anaglyphum ipsum aut imaginem ope lucis expressam viderit.[30] [Adnotatio 30: Copiam videndi praebuit E. Pfuhl anaglyphi imagine photographica amabiliter dono data.] Sed ne in falsis operam perdamus titulis. Pergamus afferre testimonia, quae demonstrant medicos Caesarum saeculo primo et ineunte altero publice nondum archiatros nominatos esse. Exstant enim Latini etiam tituli: CIL. VI, 3985 _Tyrannus Liviae medicus_ (cf. ibid. 3986 et 87 alios Liviae medicos, quorum tabulae in columbario libertorum et servorum Liviae Augustae et Caesarum inventae sunt, unde etiam tituli supra laudati adn. 29, 1 et 2). CIL. VI 8646 et 47 exstant duo »medici domus Augustae«. CIL. VI 8895: _L. Arruntio Semproniano Asclepiadi Imp. Domitiani medico_ eqs. (cf. Plin. NH. XXIX, 5). CIL. XIV 3641, Tibure: _D. M. Ti. Claudio Aelio Sabiniano medico Aug {////} Pedanius Rufus amicus._[31] [Adnotatio 31: Testem adhibet R. Briau (l.l. p. 39) etiam inscriptionem Taurinensem Grut. p. 632, 6 al.: ACRONIP|MEDICO AVG|eqs. Sed exemplum melius exhibet (v. CIL. V, 7043): ACRON | {linea a manu scripta} MEDICO M \ {eadem linea prosequitur} eqs.] Multi alii »medici« inter officiates ex familia Augusta, qui quidem servi sunt aut liberti, ibidem exstant (CIL. VI 8894--8910).[32] [Adnotatio 32: Conferas etiam Iacob. Arata, _L'arte medica nelle iscrizione latine_ (Genova 1902), ubi non pauci tituli Latini medicorum (Aesculapii, aliorum deorum sanantium) ex voluminibus nonnullis Corporis Inscr. Lat. raptim sunt collectae.] Certe igitur constat Domitiani etiam medicos titulo antiquo »medicus Augusti« esse usos. Qui titulus ex Aegypto, ubi +basilikon iatron+ illum inveneramus (v. p. 28), Romam translatus esse videtur, archiatri autem titulum Graeci ex Asia oriundi in Italiam importaverunt. Nam quod Galenus Andromachum Neronis medicum archiatrum nominat (K. vol. XIV, p. 2: +Andromachos ho Nerônos archiatros ktl.+ cf. supra »Imp. Domitiani medicus«), verisimile est, quod in sua patria mos erat, Galenum in res alienas transtulisse. Fuit igitur Andromachus medicus (vocat eum Galenus brevi ante loc. cit. simpliciter +iatron+) et factus est »medicus Augusti«, id quod Galenus, Graecus quidem verborum amans, voce +archiatrou+ interpretatur. Neque aliter iudicandum est de aliis archiatris ab Galeno laudatis: K. Vol. XIV p. 261: +Magnos de ho kath' hêmas archiatros genomenos+ et paullo post +Dêmêtrios de kai autos kath' hêmas archiatros genomenos+. Quos Romae factos medicos imperatorios (ut de Demetrio medico Marci Aureli constat: Gal. XIV p. 4) Galenus vocabulo a Romanis nondum usurpato, sibi autem noto et grato vocare videtur. Nam tertio etiam saeculo Lampridius tradit medicum imperatorium ab Severe Alexandro salario firmo conductum et _medicum Palatinum_ nominatum esse (Alex. Sev. c. 42). Denique ad Iuven. X, 221 Themiso, qui primo vixit a. Chr. n. saeculo neque unquam medicus Augusti ullius fuisse potest, ab scholiasta archiater vocatur. Sed scholion illud (ed. Jahn-Buecheler: _Themison a. archiater illius temporis cui detrahit_), cum in Pithoeano a manu prima scriptum legatur, non recentissimorum est, tamen sexto demum saeculo exaratum esse potest. Quo tempore vox archiatri pro simplici medici iam usurpata esse videtur ut est cum hoc vocabulum circa annum 800 ad Germanos transflueret, apud quos pro antiquo medici vocabulo recipiebatur.[33] [Adnotatio 33: cf. Grimm, Dwb. I, 577; Kluge, Etym. W. p. 20.--ahd. arzât. mnd. aersatre, aersater, ersater, ersetre. mhd. arzât, arzet. nhd. arzt.] Quae cum ita sint, res hoc modo disceptanda est: titulus archiatri, quo reges Orientis Graeci utebantur, non continuo ab imperatoribus Romanis excipiebatur, sed in urbes Graecas transiit et prioribus aevi Romani saeculis ab Graecis hominibus tantum usurpabatur. Quod praeter ea, quae adhuc exposuimus, multi archiatrorum tituli demonstrant, qui in urbibus Graecis et maxime Asiae Minoris inventi sunt. Cum in his ad vocem archiatri nihil aliud adiunctum sit, ab urbe in qua erant medici hoc nomine vocati esse videntur. Accedit, quod ter non +archiatros+ solus sed +archiatros tês poleôs+ vel +archiatros poleôs+ dicitur. Hi tres igitur medici municipales vel ut adhuc diximus publici erant, ita ut alii etiam +archiatroi+ ab urbe sic vocati medici publici fuisse videantur. Cum autem tres illi tituli +archiatrôn tês poleôs+ in urbibus reperti sint, quae longe inter se distant, cum prima in Asia, secunda in Graecia, tertia in Italia sita sit, hac re iam demonstratur aevo Romano morem Graecorum, ut valetudinem civium medicis publicis mandarent, per totum imperium Romanum diffusum esse neque umquam Graecos ipsos a more suo destitisse. Sed accuratiora proferamus de tribus illis titulis: 49. CIG. 2714; Lebas, Voyage V, 314-318. In urbe Cariae "Euromo". Eadem inscriptio dedicatoria quinque aut si imagini Fellowii (_Asia Minor_, p. 260) fides habenda est octo columnis templi alicuius affixa est. Quas dedicavit columnas +Menekratês Menekratous ho "archiatros tês poleôs" stephanêphorôn ktl.+ Quo tempore columnae dedicatae tabulis praefixae sint, certe dici non potest. Formae litterarum mea quidem sententia altero saeculo antiquiores non sunt +CÔNH+. Sed structuram et formas templi ipsius atque columnarum (v. _Antiquities of Jonia_ I, cap. IV, tab. 1-5) recentiores aetate Hadriani non esse et inter Augusti et Hadriani tempora cadere R. Delbrueck mihi asseveravit. 50. IG. IV, 782. "Troezene". In basi statuae Aesculapii, ut satis certum est, quam urbi dedicavit +Agasikleidas Agasikleida ho "archiatros tês poleôs" agoranomôn to {={x th}}+ (coni. Bursian al., +{={z th}}+ in lapide) +etos+. Cum aera ab Hadriani itinere Peloponnesiaco deducenda sit, titulus, si recte illud coniectum est, anni p. Chr. 192 est. 51. IG. XIV, 689. In Hirpinorum urbe "Aeclano". In basi statuae Aesculapio dedicatae. Quam constituendam curavit +G. Salouios Attikianos "archiatros poleôs"+. Vix saec. p. Chr. II. antiquior. Quibus ab +archiatrois tês poleôs+ vix ei medici distinguendi sunt, qui solum +archiatroi+ in titulis vocantur. Quos titulos nunc per locos disponamus, quo facilius quanto archiatri in Asia Minore frequentiores sint perspiciatur: 52. Heberdey u. Wilhelm, _Reisen in Kilikien_ (1891 u. 92) (Denkschr. d. K. A. d. W. in Wien, Ph.-h. Kl. Bd. XLIV, VI), p. 20 nr. 51. "Rhossi" (in loco _Arsâs_ in Cilicia). Titulus sepulcralis christianus +Kurillo{u.} tou timiôtato{u.} kai enaretou archeiatrou+. Valde recens. 53. Ibid. p. 84 nr. 161. "Olbae" (in loco Ciliciae _Uzundschaburdsch_). Basis statuae: +M. Aurêlion Menandron Menandrou ton archiatron ktl.+ II. saec. altera parte non prior. 54. Petersen und v. Luschan, _Reisen in Lykien etc._ p. 176 nr. 225. In via, quae ab loco _Elmaly_ "Cibyram" ducit. Tit. sepulcr.: +[Phil]ologon arch[iatr]on? ktl.+ II. saec.? 55. Benndorf u. Niemann, _Reisen in Lykien und Karien_. I p. 78 nr. 55. "Sidymae" in sarcophago. +M. Aur. Ptolemaios [ho kai Arist]odêmos Aristodêmou tou kai Lusônos Aris[todêmou] Sidumeus archiatros teteimêmenos hupo tôn Sebastôn {k.}ai tê[s] patridos alitourgia ktl.+ Altera parte saec. II. non antiquior. 56. CIG. 4277. "Xanthi". Tit. sepulcr. +Klaudiou Epiktêtou archi{a.}trou.+ II. saec.? 57. P. Paris et M. Holleaux, BCH. IX (1885), p. 336 nr. 19; rectius Sterret, Papers of the Americ. School, II (1883/84), p. 21 nr. 17. "Heracleae-Salbacae" (in Caria). Basis statuae. Statuebat nescio quis quendam +.... ou Charmidou Men[an]drou prutanin kai st[e]phanêphoron kai archiatron, [he]na tôn eugenestatôn kai euschêmonestatôn, apo progonôn bouleutôn, pasas archas te kai leitourgias ekt[etele]kota tê patridi ktl.+ II. saec. altera parte non prior. 58. P. Paris et M. Holleaux, BCH. IX (1885), p. 337 nr. 20. "Heracleae-Salbacae". Basis statuae. Totum do titulum: +[Ch]armidên prutanin | kai stephanêphoron | huion M. Aur. Charmidou | prutaneôs kai ste|phanêphorou kai archi|atrou.+ cf. tit. 57. 59. CIG. 3953h. »in oppido _Makuf_«, "Heracleae-Salbacae", ut nunc constat (Waddington apud Lebasium III, 1695. Paris et Holleaux, BCH. IX (1885), p. 330 sqq.). Tit. sepulcr. +Pappiou ....ou "archiatrou apogono[u] archiatrôn".+ II. saec. vel recentior. 60. Babington, Transact. of the Royal Soc. of Lit., II. Ser. Vol. X, p. 126 nr. 25; E. L. Hicks Journ. of. H. St., XI (1890), p. 127 nr. 11. In urbe Cariae "Ceramo". In basi rotunda protomae vel statuae, quam urbs imperatori C. Valenti Hostiliano Decii filio erexit. Verbis dedicatoriis subscriptum est: +M. Au. B(alenti) Poleitê {=b} tô archiatrô prôtô archonti to {=b}+. Anni 251. 61. C. T. Newton, _Discov. of Halicarn. etc._ II, p. 790 nr. 96. "Laginae". In basi duarum statuarum. In fine inscriptionis tempus inter cetera verbis his definitur: +epimeloumenou tôn Mustêriôn Soul. Dêmêtriou tou axiologôtatou arch[ia]trou+. Saec. II. partis mediae, ut ex nomine +P. Ail. Aur. Neônos+ apparet. 62. Lebas-Waddington III, 568. "Alabandae". Tit. sepulcr.: +Hermerôtos ar|chiatrou; zô. | Aur. Dionusiou; | zê+. (editor partem priorem restituit: +[Tôn] Hermerôtos archiatrou+ (sc. +oikeiôn+). +Zô[sin]+.) II. saec. partis alterius non prior. 63. CIG. 2847. "Aphrodisiade". Tit. sepulcr. +Markou Aurêliou Messoulêiou Chrusaor[eô]s archiatrou.+ Aetatis Antoninorum. 64. A. E. Contoléon, REG. XII (1899), p. 382 nr. 3. "Trallibus". In sigillo ferreo cum capulo legitur: +Eukarpou archiatrou+. De tempore editor, qui titulum litteris parvis mandavit, nullum verbum addidit. Sed certe ad saecula posteriora spectat. 65. CIG. 2987; Lebas V, 161. "Ephesi". In basi statuae +[Att]alou Asklêpiadou Preiskou philosebastou "archiatrou dia genous"+, cuius munera honoraria multa adduntur. II. fere saec. 66. Hicks, _Greek Inscr. in the Brit. Mus._ 677. "Ephesi". Tit. sepulcr. +.... Io[uliou?].....{a.}rch{{ei}.}atrou+ hominis Iudaeici ut ex verbis quae sunt in fine intelligitur: +[Tautês tê]s sorou kêdon|[tai hoi en Ephe]sô Ioudeoi+. II. vel III. saec. 67. M. A. Wagener, _Inscr. Gr. rec. en Asie Min._ p. 20, 3 et tab. A (_Mémoires des Prix de l'Acad. de Bruxelles_ 1861). +Mous. k. Bibl.+ III (1880), p. 159 nr. +tith'+. K. Buresch, _Aus Lydien_ (ed. O. Ribbeck 1898) p. 55. In urbe Lydiae "Coloe". In lapide marmoreo arae simili legitur: +Aurê[lio]s Artemidôros | ho archiatros kai ierophan|tês heidrusato+. Nescio qui K. Buresch coniecerit Artemidorum in +hiera sumbiôsei+ muneribus sacerdotalibus archiatri et hierophantae esse functum. Equidem intelligo: +ho archiatros tês poleôs kai hierophantês theou tinos+, fortasse +Asklêpiou+. II. saec. vel III. ineuntis. 68. Lebas-Waddington III, 1523. "Smyrnae". Fragmentum temporis Traiani. Fortasse versus 2. restituendus est: +....non archia[tron]+. 69. I. A. R. Munro, I. of H. St. XVII (1897), p. 286 nr. 54. In loco Mysiae _Säujilar_. Stela sepulcralis +Aur. Hieroklei [b'] tô archiatrô+ consecrata ab filio +Aur. Hieroklei g'+. Saec. II. exeuntis vix antiquior. 70. CIG. 3943. "Lampsaci" (nunc Oxonii). Basis statuae a gerusia +Kurô Apollôniou archiatrô aristô poleitê ktl.+ auctori beneficiorum magnorum erectae. Quem Cyrum eundem esse ac _Cyrum Liv(i)ae Drusi Caes(aris) medicum_ (CIL. VI, 8899) olim viri docti male putabant. Non autem repugnabo, si quis Cyrum Apollonii f. Lampsacenum, qui patri sepulcrum et funus consecravit (CIG. 3645), illum esse archiatrum existimat. Uterque titulus ad II., ut videtur, pertinet saeculum. 71. Perrot, _Exploration de la Galatie et de la Bithynie_, p. 48 nr. 27. Kaibel, EG. 352. Titulum multo accuratius lectum nuper edidit G. Mendel BCH. XXVII (1903), p. 317 nr. 6. "Claudiopoli". Tit. sepulcr. Acilii Theodori archiatri (+iatrôn pro[mou]+ quod ut nuper in lapide lectum est Georgius Kaibel iam restituerat). Sepulcrum eius faciendum curaverunt filius et +Theodôros archiatros+ propinquus. 72. G. Lefebure, BCH. XXVII (1903), p. 375 nr. 115. In loco Aegyptio _Tehneh_, ubi fortasse fuit oppidum vetus "Acoris". Stela sepulcr. reperta in christianorum coemeterio saec. V. vel VI.: +Prôteris | archiatros | ekoimêdê | en K(uri)ô | Pachôn {={ka}}+. 73. IG. XII, 2, 484. In insula Lesbo a Conze olim reperta "Hierae". Basis statuae a senatu populoque Mytilenorum, ut verisimile est, constitutae: +[Hê b]olla kai ho damos Brêson Brêsô archiatron alitou[r]gaton, za tôn paidôn de kai ekgonôn archas kai allas kai kissophorias kai agoranomias epitetelekonta+, quae munera multa alia praecipue sacerdotalia archiatri ipsius sequuntur, inter quae +zakoros Saôtêros Asklêpiô+ (v. 21 sq.). II. ut videtur saec. 74. Paton and Hicks, Inscr. of Cos 282. "Co". Tit. sepulcr.: +-- -- -- {K.}{o.}{s.}[seini]|ou Bassou {a.}[r]|chiatrou etô[n] | {={ka}}+. II. saec.? 75. R. Herzog, Koische Funde u. Forsch. p. 92 nr. 115. "Co". Tit. sepulcr.: +Ga. Ioulios | Prôtok(t)êtos | [a]rchiatros+. I. saec. 76. IG. XII, 3 259. "Anaphes". Basis statuae: +Eugnômôn Eugnômônos | archiatros Apollôni | Aiglêtêi euchên+. Litterae apicibus longis et multis ornatae. I. saec.? 77. CIG. 1407. "Spartae". Fragmentum basis statuae: +-- -- [sô]têros tês poleôs | kai archiatrou | ps. [b.]+. II. fere saec. 78. IG. IV 723. "Hermiones". Basis statuae Aureliae filiae mortuae +Leontida [tou pe]ri[ê]gêtou kai archiatrou+. Nomen +[A]UR[ÊL]IAN+ (vs. 1) ex +URNAIAN+ K. Keil emendavit (Jahrb. für kl. Phil. II. Suppl.-Bd. 1856/57, p. 386) quod fugit editorem Corporis, qui cum Boeckhio (CIG. 1227) +[Sm]urnaian+ dedit. Nomine Aureliae agnito titulus ad aetatem Antoninorum vocatur. 79. IG. VII 2688. "Thebis". Tit. sepulcr.: +Epi | Charea archia|trô hêrôi+. Litterae multis apicibus ornatae. Fortasse saec. I. potius quam II. 80. IG. XIV 852. CIL. X, 2858. "Puteolis". Tit. sepulcr. bilinguis cum nomine Latine scripto Q. Passeni archiatri (ARCHIA|T). II. fere saeculi (Kaibel, EG. 677: I. fere saec.). 81. G. I. Ascoli, _Iscrizione etc. di antichi sepolcri Giudaici del Napolitano_ p. 55 nr. 10 (cf. p. 54, 7). CIL. IX 6213 (cf. 6211 et 12). Lenormant, Gazette archéol. VIII (1883), p. 42. "Venosae". Tit. sepulcr.: +hôde kite Phl. | Phaustinos gerousi|archon archiatros | huios tou Isas etôn ..+ Saec. IV vel V. potius.[34] [Adnotatio 34: Rangabé, (Ant. Hell. 426) suspicatus est in Archippi duobus decretis honorum IG. II 230a vs. 9: +NARCHIPPONTONARCHI+ legendum esse +..]n Archippon ton archi[atron]+. Sed haec coniectura multis de causis reicienda est (cf. Wescher, Rev. arch. 1863 (VIII), d. 481{1}).] Quos titulos si contuemur mirum est Asiam Minorem adeo praevalere. Viginti et unus enim sunt tituli Asiae Minoris, octo tantum Graeciae et insularum, duo Italiae, unus Aegypti. Sequitur, ut quodam tempore in Asia Minore titulo archiatri praecipue faveretur. Quod quo tempore factum sit, ex nomine Aurelii, quod saepe in inscriptionibus illis extat, facile coniicitur. Quod nomen cum demum aetate Aureliorum Antoninorum apud Graecos pervulgatum sit, inscriptiones illas ante M. Aurelii tempora incisas non esse intelligitur, inde a quibus illud nomen per saeculum II. et III. audiebatur, sicut etiam inter titulos supra collatos M. Aurelii Valentis Politae (nr. 60) concepta est anno 251. Neque casu factum esse, ut aetate Antoninorum titulus archiatri in Asia Minore effloresceret, ex alio sumi potest. Iulius Caesar olim medicis civitatem dederat quippe Romae artem exercentibus. Testatur Suetonius, Div. Iul. 42: _Omnisque medicinam Romae professos et liberalium artium doctores, quo libentius et ipsi urbem incolerent et ceteri adpeterent, civitate donavit._ Tum Augustus immunitatem addidit, sed etiam Romae tantum, ut videtur, factitantibus: Cassius Dio LIII, 30: +tên te ateleian kai heautô kai tois homotechnois, ouch hoti tois tote ousin alla kai tois epeita esomenois, elaben+ (sc. Antonius Musa, postquam Augustum valde aegrotantem sanavit.--cf. Sueton. Div. Aug. 42). Denique munera municipalia omnibus medicis "in patria sua" factitantibus ab Hadriano condonata sunt, id est honores (gymnasiarchia, agoranomia, officia sacerdotalia), munera patrimonii (ad se milites recipiendi), munera personarum (iudicandi, obeundi legationem, conscribendi milites, comparandi frumentum et oleum, alia.--cf. E. Kuhn, _Die städt. u. bürgerl. Verf. d. röm. Reichs_ I, 118). Leguntur haec in Digestis XXVII, 1 l. 6, 8: +Estin de kai en tais tou basileôs Kommodou diataxesin engegrammenon kephalaion ex epistolês Antôninou tou Eusebous: ... »ho theiotatos patêr mou+ (Hadrianus igitur) +grapsas philosophous rhêtoras grammatikous "iatrous" ateleis einai gumnasiarchôn agoranomiôn hierôsunôn epistathmiôn sitônias elaiônias kai mête krinein mête presbeuein mête eis strateian katalegesthai akontas mête eis allên autous hupêresian ethnikên ê tiva allên anankazesthai.+ Quibus omnibus antea concessis libertatibus cum in Asia Minore multi essent medici aut qui medicinae peritiam sibi adsciscebant civitatesque immunitate eorum onerarentur, Antoninus Pius civitatibus Asiae Minoris lege praescripsit, ut certus tantum numerus medicorum muneribus liberandus esset. Quae lex Antonini Pii ex Modestini libro secundo excusationum in Digesta recepta est: l. 6 §2 libri Dig. de excusationibus XXVII, 1: +-- -- -- dêloutai ex epistolês Antôninou tou Eusebous grapheisês men tô koinô tês Asias, panti de tô kosmô diapherousês, hês estin to kephalaion touto hupotetagmenon; »Hai men elattous poleis dunantai pente iatrous ateleis echein kai treis sophistas kai grammatikous tous isous, hai de meizous poleis hepta tous therapeuontas .... hai de megistai poleis deka iatrous .... huper de touton ton arithmon oude hê megistê polis tên ateleian parechei«.+[35] [Adnotatio 35: Additque Modestinus ipse: +eikos de tô men megistô arithmô chrêsasthai tas mêtropoleis tôn ethnôn, tô de deuterô tas echousas agoras dikôn, tô de tritô tas loipas. touton ton arithmon huperbainein men ouk exestin oute psêphismati boulês oute allê tini pareuresei, elattoun de exestin.+ Immunitates autem medicos adipisci non posse nisi in patria sua artem exercerent ut edixerat Hadrianus Antoninus asseveraverat. Tamen +tous agan epistêmonas kai huper ton arithmon kai en allotria patridi+ atque omnes professores Romae habitantes (quod Augustus iam praescripserat) muneribus liberos fuisse ex Dig. I. 6 §8 I. XXVII, 1 apparet.] Quae verba primo obtutu ad medicos publicos pertinere non videntur; tamen hos intelligendos esse facile perspicies, si epistulas imperatorum posteriorum ad archiatros missas spectaveris, in quibus veterum principum leges confirmantur et medici publici »archiatri« vocantur. Nomen archiatrorum ipsum in libris Romanis primum in epistula Constantini imperatoris extat, quae in Codice legitur Theodosiano XIII, III, 2 (a. 326). Imperator ille alio in rescripto »"medicis"« iterum _beneficia divorum retro principum_ confirmaverat (C. Theod. XIII, III, 3), et sicut ante Constantinum a (Septimio) Severo (Dig. 6 §8 l. XXVII, 1) sancta erant, ita privilegia _vetustis sanctionibus adtributa_ ab imperatoribus tum medicis tum archiatris confirmabantur (v. C. Theod. XIII, III, 15. cf. ibid. §3, 4, 17, 18. Cod. Iust. X, 53, 6 et 11; X, 66, 1. Instit. I, 25, 15. Fragm. Vat. 149). Archiatros nominatos in his imperatorum epistulis medicos esse publicos apparet ex Constantini ad populum epistula anni 333 (C. Iust. X, 53, 6), in qua, postquam _medicis et maxime archiatris vel ex-archiatris_ aliisque liberalium artium professoribus libertates confirmatae sunt, hoc dicitur: _Mercedes etiam eorum et "salaria" reddi iubemus, quo facilius liberalibus studiis et memoratis artibus multos instituant_ (cf. Th. XIII, 3, 1. Diog. 16 §1, XXXIV, 1). In quibus mercedes pecunias a privatis datas esse putamus, salaria autem annua a re publica accepta. Quae disertius etiam Lampridius memoriae tradit, cum dicit Severum Alexandrum "medicos" Romae instituisse _usque ad sex, qui annonas binas aut ternas accipiebant_ (Alex. Sev. 42). Ex quibus sex Severi Alexandri medicis publicis quattuordecim urbis Romae archiatri prodierunt. Ita enim in Cod. Iust. (X, 53, 9) et Theod. (XIII, 3, 8) de archiatris quattuordecim regionum constitutum est: _archiatri scientes "annonaria" sibi "commoda a populi commodis" ministrari_ eqs. et de eisdem C. Th. XIII, 3, 9 ex.: _hisque "annonarum compendia" quae eorum sunt meritis dignitatique praestanda tua sinceritas_ (Olybrius _p.u._) _iuxta dispositionem prius habitam fiat ministrari_. Romae igitur medici publici erant saeculo III. ineunte, qui IV. saeculo archiatri nominabantur, ita ut apte intelligatur, cum medici publici ex urbibus Graecis Romam profluxerint, qui ibi inveniuntur +archiatroi+, medicos publicos fuisse. Tituli quidem archiatrorum cum plurimi breves sint et longiores etiam plerumque nihil nisi multa munerum nomina exhibeant, levia tantum praebent momenta, ut natura archiatrorum Graecorum cognoscatur. Tamen ex eo, quod munus archiatri una cum aliis muneribus publicis nominatur, munus archiatri publicum fuisse apparere videtur. Exempli causa Heracleae-Salbacae M. Aurelius Charmides +prutanis kai stephanêphoros kai archiatros+ nominatur (nr. 58 cf. 57), Cerami M. Aur. Valens Polites nominatur +ho archiatros+ (nr. 60) et eodem modo Aur. Artemidorus Coloae (nr. 67) et alii (nr. 53, 69). Iam vero si Attalus Asclepiades Priscus Ephesi +archiatros dia genous+ est (nr. 65), cum hunc titulum ei aut alicui maiorum a populo datum esse necesse sit, munus archiatri publicum munus fuisse manifestum fit. Sed Galeni etiam locus (K. XVIII, 2, 678) demonstrat civitates saec. II medicinis (+iatreiois+) quidem constituendis publice consuluisse, quem locum infra, ubi de medicina agemus, tractabimus (c. II §4). Adsunt autem illi +archiatroi tês poleôs+, quos a populo conductos muneri medico praefectos esse ex titulo certe apparet. Verum cum etiam Charmidae illi, Politae, alii, quos supra contulimus, medici a populo instituti esse videantur, nihil iam inter utrumque titulum interest et +ho archiatros+ vel +ho archiatros tês poleôs+ medicus publicus tum vocabatur. Nam ne leve quidem indicium exstat saec. iam II. vocabulum archiatri eandem habuisse vim ac simplex medici, cum praesertim multi medicorum tituli eiusdem temporis in Asia Minore reperti sint, in quibus medici +iatroi+ simpliciter vocantur.[36] Contra archiatri sunt »médecins fonctionnaires«. [Adnotatio 36: CIG. 4249, 3872b. AM. XXIV, p. 211, 34; XXIX, p. 169, 12. IoHSt. X, p. 72, 24; XI, p. 251, 27; XXIV, p. 287, 33. BCH. VII p. 452 II vs. 12; XVIII, p. 160, 4; XXIV, p. 403, 79. Americ. Journ. IV, p. 13, 13. Papers of the Am. Sch. III, p. 27, 29 (= BCH. X 510). Lebas 1663b. Wood, _Disc. at Eph._ App. 7, 7. Heberdey u. Wilhelm, _Reisen in Kil._ p. 69, 179. aliae.] Quae cum ita sint, cum Antoninus Pius immunitatem medicorum in numerum definitum concluderet, medicis publicis a civitatibus Asiae Minoris, ut in numero illo clauso inessent, concessum esse videtur. Quare factum est, cum antea numerus publicorum vaccillaret, ut tum in oppidis, quo erant ampliora, quinque vel septem vel decem medici publici instituerentur. Simulque epistula illa efficiebatur, ut nomen archiatri, quo usque ad id non omnes usi erant, ad totum illum certum numerum medicorum publicorum transmitteretur et maxime per urbes Asiae Minoris dilataretur. Haec non omnino nos comminisci testes habemus archiatros duos, qui sibi immunitatem praebitam esse praedicant: +M. Aurêlios Ptolemaios kta. archiatros "teteimêmenos hupo tôn Sebastôn kai tê[s] patridos alitourgia" ktl.+ (Sidymae, nr. 55), +Brêsos Brêsô "archiatros alitourgatos"+ (Lesbi, nr. 73). Sed tamen tenendum est vocem iam antea usitatam fuisse, atque tum etiam qui ea significabantur medici publici fuerint. Sunt enim inter inscriptiones archiatrorum nonnullae, quae non ad saec. II, sed ad primum aut saltem ad primam partem saeculi secundi pertinere videntur. Quae saepius, ut videtur, in Graecia ipsa inventae sunt. Quod quidem nullo idoneo argumento certius statuere possumus, cum plerumque aetas titulorum illorum non nisi ex litterarum formis agnoscatur. Quae quam incerta praebeant iudicia, inter omnes constat.[37] [Adnotatio 37: cf. O. Kern, _Inschriften von Magnesia_, p. XXIX-XXXVII: »Die Geschichte der Steinschrift in Magnesia.«] Tamen Coorum archiatri (nr. 74 et imprimis 75, ubi nomina +Ga. Ioulios+ respicienda sunt) haud scio an saeculi primi sint, cum praesertim eodem saeculo C. Stertinius Xenophon ibi iam ita vocatus sit (v. p. 33). Immo fortasse ab Cois, quippe apud quos medici multi et publici et alii fuissent, titulus archiatri ex aulis regum Orientis Graeci acceptus est et ab his paullatim ad alias urbes permanavit. Quae utut se habent, saec. II. medici publici archiatri vocati in urbibus Graecis ubique exstant, atque ex his et institutum et nomen in alias provincias imperii Romani transiit praeter Aegyptum, quae ipsa antiquitus plurimos habebat medicos publicos. Nam per totum aevum Romanum medici ubique fere terrarum Graeci erant et sua verba et vocabula secum ferebant. Itaque saeculo altero in Italia etiam archiatri in municipiis inveniuntur (nr. 51, 80). In Asia Minore primus etiam archiater imperatorius exstat, si Xenophontem non curamus. Inscriptionem eius in loco _Makuf_ (Heraclea-Salbacae) inventam ediderunt olim Henzen Ann. d. Inst. 1852 p. 154 et Lebas-Waddington III, 1695. Legitur in basi: +[S]tateilian Am|mi[an]ên St(ateilios) Atta|los _archiatros | Sebastôn_ | tên heautou mê|te[r]a+. Qui Attalus quo tempore vixerit, ex nummis tribus eodem loco inventis cognoscitur. Qui in parte adversa capita Antonini Pii et Marci Aureli atque nomina eorum monstrant, in aversa autem inscriptionem: +St. Attalos archiatros Hêrakleôtôn neois+, quorum verborum duo extrema semel in parte adversa leguntur (v. _Cat. of Greek Coins, Caria_ p. LVII et p. 120). Eodem igitur tempore, quo in Asia Minore +archiatroi (tês poleôs)+ saepissime inveniuntur, etiam +archiatros Sebastôn+ hic exstitit. Qui si Romae quondam in aula imperatoria militavit, tamen in patriam demum reversus titulum ibi florentem sibi indidisse videtur, cum voce ampliore tum usurpata carere non posset. Nam Romae, ut iam vidimus, Alexander Severus etiam »medico Palatino« munus medicum mandaverat, et quarto demum saeculo medici imperatorii in epistulis Caesarum archiatri vocantur. Quo tempore nomina inveniuntur haec: »archiatri sacri Palatii« (C. Th. XIII, 3, 14 et 19), »qui in sacro Palatio inter archiatros militarunt« (C. Iust. X, 53, II = Th. XIII, 3, 16), »archiatri inter Palatium militantes« (C. Iust. XII, 13, 1 = Th. VI, 16, 1), »archiatri, qui intra penetralia regalis aulae« (C. Th. XIII, 3, 12). Sed de his nunc accuratius non agemus. Nobis nunc quidem explicuisse satis esto per totum aevum Romanum medicos publicos inter Graecos non periisse, sed nomine mutato archiatros vocatos munere esse functos; hoc nomine institutum, quod Graeci suo ingenio perfecerant, ab imperatoribus Romanis iam antea affirmatum tum legibus eorum per totum imperium diffusum esse. CAPUT ALTERUM. DE RATIONE ET CONSUETUDINE MEDICORUM PUBLICORUM. §1. DE VOCABULIS USURPATIS DE MEDICIS PUBLICIS. Antequam archiatri nomen percrebesceret, medicus publicus nominabatur +ho dêmosios iatros+ vel +ho dêmosieuôn iatros+. Sic legis in titulis Cois: +kai tôn iatrôn tôn [dam]os[ieuon]tôn en tai polei ktl.+ (nr. 7 vs. 7) et +iatron damosieuonta+ (nr. 13 vs. 10) sic tradit Plato: +ei tô tis tôn dêmosieuontôn iatrôn ktl.+ (Politic. 259a). In Aegypto autem, ubi haec designatio diu vigebat, nunc +dêmosios iatros+ dicitur (OP. I, 51), nunc +iatros dêmosieuôn+ (OP. I, 40). Sed vocabulo +iatrou+ omisso saepe etiam +ho dêmosieuôn+ tantum medicus publicus vocabatur. Quod optime demonstrat versus Aristophanis: +all', ô ponêr', ou dêmosieuôn tunchanô+ (Ach. 1030). At tamen omnes hae designationes non loco firmi tituli ut postea titulus archiatri habebantur. Saepe enim medici, quos muneri publico praefuisse certe constat, simpliciter +iatros+ vel +ho iatros+ appellabantur. Athenis ipsis inscriptio publici inventa est, in qua nominatur medicus publicus +ho iatros+ (nr. 2). Ut autem decretum novissimum proferamus, in titulo nuper Teni reperto +Apollônios Hierokleous Milêsios iatros huparchôn+ bis legitur (nr. 11), etiamsi Apollonius cum in urbibus aliis medicus publicus erat (vs. 7)[38] tum Teni munere publico fungebatur (vs. 15). [Adnotatio 38: Neque enim in hoc versu (7) mihi comprobatur coniectura Demulini: +etê polla dôrean+. Cum antea +apodêmôn+ legatur atque hoc verbo dicatur Apollonium, ut saepissime fecerunt medici publici, Tenum reliquisse, postquam laude, corona, honoribus aliis affectus est (vs. 6 et 37), sic fere versum septimum explendum esse puto: +apodêmôn te kai dêmosieuôn [en allais polesi]+, ad quae apte conveniunt, quae continue insequuntur: +ektenê kai prothumon homoiôs+ (atque apud Tenios) +heauton pareicheto [kata te tên technên] kai kata tên loipên eunoian pasi tois entunch[anousin autôi]+. Ut perspiciatur quod tum deest quo modo supplendum sit, ab decreto concilii insulanorum, quod in hac prima parte integrius conservatum est, proficiscamur oportet. Facile partes tres in hoc decreto intelliguntur: prima vss. 34-38 in., in qua honores antea iam decreti commemorantur (cui parti vss. 3-7 in. psephismatis Teniorum respondent), altera vs. 38/39 nihil accuratius exhibens: +en te tois meta tauta chronois diateteleken akoloutho[n heau]ton parechomenos tei ex archês hairesei+, tertia denique rem ipsam continens, propter quam insulani quoque Apollonium honoraverunt, vs. 39 sqq.: +peristantôn de [loimôn epi]dêmôn+ (+[pathôn en]dêmôn+ Dem.) +kata koinon tous nêsiôtas ktl.+ (usque ad vs. 46). Consentaneum est in decreto insulanorum, quod eorum ipsorum maxime interest, pluribus verbis explicatum esse quam in Teniorum, quippe qui quae ad se pertinerent accuratius exposuerint. Itaque parti tertiae illi in decreto Teniorum respondent vs. 15-19 (vel tantum 16 et 17). Quos ita supplere fortasse licet: vs. 15: +nun te lambanôn to dêmosion [ergon para tês poleôs philanthrôpos ên kai | loim]ou periestêkotos epikindunou hap[antas tous] nês[iôtas esôi|se hôs pleistous] k[ai ka]t[a] t[a a]ll[a] pro[noian apodeiknus iatreuse dê]mosiai ktl.+, quorum complura iam Demoulin explevit. Quae autem in altera parte decreti insulanorum paucis transacta sunt, eis respondent versus 7-14 decreti Teniorum, in quibus quae insunt ad solos Tenios spectare debent, cum insulani nihil nisi verba inania faciant (vs. 38/39. vid. supra). Sed versus 7-9 ne ad Tenios quidem attinere supra demonstravimus, tamen potius in decreto Teniorum quam in insulanorum locum habent. Tum vs. 10-14 de Apollonio bene merito de Teniis narrant. Quos versus non omnes satis explere potui, fortasse autem vs. 11/12 ita percipiendi sunt: +epi tên ekklêsian [autou elthon]tos sôtêr[ian hupescheto kai lei]|tourgêsein tên examênon t[ên epiousan to iatrikon ergon] | kai touto poiêsantos autou philotimôs kai ekte[nôs kai pollous] sôisantos eg+ (sic) +megalôn arrôstiôn ktl.+ De Apollonio igitur haec fere ex lapide Tenio plus minusve certe cognoscimus: Apollonius Milesius medicus cum apud Tenios aliquamdiu artem medicam factitavisset (vs. 4), Tenum reliquit (vs. 7) honoribus ab Teniis decretis (vs. 6 et 21 sq.--decretum hoc Fr. Hiller de Gaertringen ex titulo Tenio Demulini nr. 23 (BCH. 1902, 429) restiturus esse videtur: Demoulin p. 236{4}). Tum in urbibus compluribus insularum maris Aegaei (cf. vs. 35/36) medicus publicus factus (vs. 7 sqq.) et ibi sicut Teni laudatus honoratusque est (vs. 37). Sed pestilentia Teni exorta sua sponte eo revertit et per sex menses gratis aegrotos curabat (vs. 10-14). Tum autem Tenii officium publicum ei tradebant (vs. 15), et medicus publicus cum de Teniis bene meritus est (vs. 15 et 17 sq.), tum de insulanis pestilentia vexatis (vs. 19 et 39 sqq.). Qua pestilentia exstincta ab Teniis novis honoribus affectus (vs. 22 sq. et 36) itemque ab insulanis honoratus est. Quorum honorum lapis hic exstat.] Similia habes in decreto Amphissiorum: +epeidê Mênophantos Artemi[dôrou] Makedôn Hurkanios iatros ktl.+ (nr. 9 vs. 7 sq. cf. vs. 5), quem tamen publicum fuisse verba versuum 8 et 9: +metapemphtheis hupo tas polio[s kai] ep[idamês]a[s] kai ergolabêsas monos to iatrikon ergon+ ostendunt. Damiades Lacedaemonius autem, qui certe publicus fuit (nr. 12 vs. 28 sqq.), tamen +iatros+ solum vocatur (vs. 9) et alio loco +Asklapiou hupourgos+ (vs. 7). Postremum de veterinario publico Lamiensium nihil nisi +hu[pa]rchôn hippiatros+ dicitur (nr. 10 vs. 5). Sed dixerit quispiam hos omnes, cum +iatroi+ nominarentur, nondum publicos fuisse, quia in titulis postea demum referretur eos factos esse publicos: +"kai nun lambanôn" to dêmosion+ vel +"kai ergolabêsas" to iatrikon ergon+ vel +"paraklêtheis" te epi to ergon+. At tamen, si +ho dêmosios+ vel +ho dêmosieuôn iatros+ titulus firmus fuisset, iam antea initio decreti ita dicendum fuisset, cum ibi nomen quoque totum cum patris patriaeque nomine exacte proferatur. Sequitur, ut quidem medici publici voce +ho dêmosieuôn+ vel +dêmosios+ ab aliis medicis distinguerentur; at tamen his vocibus titulo firmo non utebantur. Quod ne Athenis quidem neque Co factum est, licet in his urbibus saepius et ratione certiore vocabula illa usitata fuerint. Sed poterat una voce +iatrou+ et praecipue articulo apposito medicus publicus significari. Quoniam medicus publicus +ho dêmosieuôn+ vocabatur, verbum +dêmosieuein+ munus eius significat. Sub hac enim voce lexica vetera quod de medicis publicis sciunt reservarunt. Hesychius quidem tradit s.v.: +dêmosieuein: dêmosia hupêretein epi misthô+, exemplum medicorum non laudans, eademque tantum inter cetera E. M. s.v. +dêmosios+ profert. Suidas autem »+dôrean ergazomai+« verbum +dêmosieuein+ interpretatur et tum Aristophanis locum (Ach. 1030) et quae scholia tradunt (+hoi dêmosia cheirotonoumenoi iatroi kai dêmosioi proika etherapeuon+) affert. Sed Athenis vox valde usitata fuit, cum Plato ea saepe utatur (Gorg. 514d., al.) eamque tituli exhibeant: +kai nun epidedô[ke]n heauton dêmosieuein dôre[a]n+ (nr. 2 vs. 17 sq.), +tois iatrois hosoi dêmosieuousin+ (nr. 3 vs. 11 sq.); et in aliarum quoque urbium titulis verbum id exstat (Brycuntis: 4 vs. 1; Teni: 11 vs. 7). Sicut autem +dêmosieuein+ non solum de medicis usurpatur, sed etiam de omnibus demiurgis aliis, ita verbum +iatreuein+, quod ad medicos omnes attinet, de publicis dicitur addita voce +dêmosia+. Nam in titulo Tlo reperto +iatreusanti dêmosia+ legitur (nr. 14 vs. 5), et idem verbum in inscriptione Tenia restituendum esse puto: +[iatreuse dê]mosiai+ (nr. 11 vs. 17.--cf. adn. 38). §2. DE RATIONE ELIGENDI MEDICOS PUBLICOS. Medicos claros ab urbibus invitari, ut munus publicum susciperent, et consentaneum est et diserte enuntiant tituli. In decreto Gytheatarum, quamquam titulus gravissimus valde mutilus est et lacunae nondum satis sunt expletae, tamen ex verbis quae in lapide extant elucere videtur Gytheatas cum munus publicum vacaret et audivissent Damiadam medicum optimum esse, in contione populi archontibus ferentibus decrevisse illum advocare eumque per litteras invitatum munus accepisse (nr. 12 vs. 9-15). Bonae famae causa Menophantus etiam ab Amphissiensibus accitus esse videtur: +epeidê Mênophantos Artemi[dôrou] Makedôn Hyrkanios iatros "metapemphtheis hupo tas polio[s]" kai ep[idamês]a[s] kai ergolabêsas monos to iatrikon ergon ktl.+ (nr. 9 vs. 7 sqq.). Ac saepe ita factum sit: civitas medicum clarum quendam invitabat, ut munus certum subiret aut in urbe consideret, sive per litteras eum advocabat sive ut ex decretis Cnossiorum et Apteriorum apparet (nr. 18 et 27) per legatos impetrabat ut ab alia urbe (et maxime ab urbe medicorum Co) medicus dimitteretur. Tamen urbes non semper in angusto versabantur, sed medici ipsi munus publicum petebant. Quod eo faciebant, quod valetudinem civium urbis eius, quae ut munus sibi traderet efficere volebant, gratis curarent, si illi in suum oppidum venerant, aut eo, quod in urbe quadam sua sponte considebant et benevolentiam populi gratuito sanando et aliis rebus aucupabantur. Demonstratur res decreto Lamiensium (nr. 10 vs. 5 sqq.): +epei Mêtrodôros ktl. hu[pa]rchôn hippiatros kai "anestrammenos en tai hêmeterai polei chronon pleiô" ktl. dia te hou metecheirizeto epi[t]adeumatos "ôphelei tôn politan tous etunchanontas autôi aneu misthou", spoudas kai philotimias ouden enleipôn, "paraklêtheis te epi to ergon" epedexato epi tôi sumpheronti tai polei ktl.+ Apollonius etiam Milesius, priusquam publicus factus sit, cum pestilentiam Teni exortam esse audiret, ultro eo profectus est et per sex menses mercedem non accepit, si modo recta sunt quae supra coniecimus (adn. 38). Brycuntii autem Menocrito laudi verterunt, quod +"pro tou te misthôthêmein diatribôn en [Rh]o[dôi] pollous tôn dametan"+ (sc. Brycuntiorum) +en epikinduno[is d]iathesesi genomenous "esôse [mi]sthon o[u dexame]nos"+ (nr. 4 vs. 12 sqq.). At tamen hos omnes sive advocabantur sive ipsi munus publicum petebant non antea publicos factos esse consentaneum est quam a re publica electi essent. Medicos ita institutos esse ex Xenophonte iam apparet: +peri de hugieias akouôn kai horôn hoti kai poleis hai chrêzousai hugiainein iatrous "hairountai" ktl.+ (Inst. Cyr. I 6, 15). Similia Plato affert (Gorg. 455b): +hotan "peri iatrôn haireseôs" ê tê polei xullogos ê peri naupêgôn ê peri allou tinos dêmiourgikou ethnous ktl.+ Sed qua in contione medici Athenis electi sint, Plato non addit neque ex verbis mox insequentibus (466b) elucet, cum contio incerta relinquatur et res ipsa ficta esse videatur.[39] Tamen aliis in urbibus medici publici in comitiis populi instituebantur: Gythei (nr. 12 vs. 10, 16; cf. p. 48), Co. Qua in urbe contionem populi medico cuidam munus publicum tradidisse R. Herzog ex inscriptione nondum edita enuntiavit (nr. 5). Cum autem Athenis architecti, quibus multa cum medicis communia sunt, quoniam et architecti et medici sunt demiurgi, in comitiis populi eligerentur,[40] de medicis idem statuendum est. Ita res ex Teletis verbis (ap. Stob. 40, 8 p. 232) etiam apparet: +ou son ge, alla "tôn toutous cheirotonountôn kai psêphophorountôn"; hôsper ei "ton ariston iatron" aphentes pharmakopôlên "heilonto" kai toutô "to dêmosion enecheirisan", poter' an tou iatrou eipas an oneidos kai aklêrêma touto ê tôn helomenôn?+[41] --Quae verba ad Athenas quoque pertinere verisimile est, cum Teles (circa annum a. Chr. 250) maximam partem Athenis scripserit et res Atheniensium saepe spectet (cf. de Wilamowitz, _Antigonos_ p. 300 et adn. 11). [Adnotatio 39: Plato Gorg. 456b: +Phêmi de kai eis polin hopê boulei elthonta rhêtorikon andra kai iatron, ei "deoi" logô diagônizesthai en ekklêsia ê en allô tini sullogô hopoteron dei "hairethênai iatron", oudamou an phanênai ton iatron, all' hairethênai an ton eipein dunaton, ei bouloito.+] [Adnotatio 40: IG. II, 167 vs. 6/7 (cf. vs. 2): +[neimai--ton architekt]ona ton kecheiro[t]onêmeno[n] hup[o to]u d[êmou tôn teichôn tou asteôs kai tou Peiraieôs kai tôn ma]krôn te[ich]ôn ktl.+] [Adnotatio 41: Grammatici etiam similia exhibent: +"hoi dêmosia cheirotonoumenoi iatroi" kai dêmosioi proika etherapeuon+: schol. ad Arist. Ach. 1030, unde habet Suidas (s.v. +dêmosieuô+) vel potius Hesychius Milesius. (cf. schol. ad Arist. Eq. 650 = Suidas s.v. +dêmiourgoi+).] Quibus Teletis verbis simul demonstratur ad optimum quemque medicum officium publicum deferri. Atque id spectabatur, quid polleret medicus in arte sua et a quo disciplinam didicisset. Ita enim Socrates apud Xenophontem (Mem. IV 2, 5) ironice fingit: +harmoseie d' an houtô prooimiazesthai kai "tois boulomenois para tês poleôs iatrikon ergon labein"; epitêdeion gar autois eiê tou logou archesthai enteuthen; par' oudenos men pôpote, ô andres Athênaioi, "tên iatrikên technên emathon" oud' ezêtêsa didaskalon emautô genesthai tôn iatrôn oudena; diateteleka gar phulattomenos ou monon to "mathein te para tôn iatrôn", alla kai "to doxai memathêkenai tên technên" tautên; homôs de moi to iatrikon ergon dote; peirasomai gar en humin apokinduneuôn manthanein.+ Utrumque Plato (Gorg. 514a) etiam demonstrat: +poteron edei an hêmas skepsasthai êmas autous kai exetasai prôton men "ei epistametha tên technên" ê ouk epistametha.... "kai para tou emathomen"+; quae verba, quae hoc loco ad architectum pertinent, ad medicum referuntur 514d addito tertio medicum aegrotos, si quos bene sanaverit, citasse.[42] Ars igitur et fama medici intuebantur, et peregrino non minus quam civi, si ars optima erat, munus medicum deferebatur. Quod enim solum decretum Atheniensium in honorem medici certe publici conservatum est, Rhodii cuiusdam est (nr. 2). Euenor autem Acarnan, quem publicum fuisse ex decreti IG. II 186 (nr. 15) versu 24 sq. certe colligi non potest: +kai hapanta hosa prosetaxen autôi ho dêmos ho Athênaiôn kai idiai kai "koinei" epimeletai+, diu Athenis versabatur, dum civitate donatus est (IG. II 187 vs. 14.--nr. 16), sicut etiam Metrodoros veterinarius a Lamiensibus inter alia civitatem adeptus est (nr. 10 vs. 12), postquam multum tempus in urbe eorum artem exercuit. Medicus quidam Casius ab Oluntiis civitatem est nanctus, quia non deseruit eos in summo periculo (nr. 21 vs. 6 sqq., 41). Iam in promptu est, quod aliis rebus quoque demonstrari posset, nullo modo medicus publicus civis sit necesse fuisse. [Adnotatio 42: Plato Gorg. 514d: +SÔ. oukoun houtô panta, ta te alla kan ei epicheirêsantes dêmosieuein parekaloumen allêlous hôs hikanoi iatroi ontes, epeskepsametha dêpou an egô te se kai su eme, Phere pros theôn, autos de ho Sôkratês, pôs echei to sôma pros hugieian? "ê êdê tis allos dia Sôkratên apêllagê nosou", ê doulos ê eleutheros?+] Aevo Romano, quamquam tum etiam urbes ipsae medicum publicum instituebant, is tamen a praefecto vel alio magistratu Romano sanciendus erat. Quod ex papyro Aegyptia quidem annorum p. Chr. 140--143 intelligitur (_Fayûm towns and their papyri_ by Grenfell, Hunt, Hogarth nr. CVI). In qua medicus quidam +para ta apêgoreumena achth[eis]+ (vs. 8--cf. legem Hadriani p. 40) ut onere liberetur petit, eodemque tempore in universum impetrare studet, ut praefectus edicat +hopôs teleon apoluôntai tôn [leitour]giôn hoi tên iatrikên epistê[mên] metacheirizomenoi, "mal[i]sta [de hoi de]dokimasmenoi hôsper kag[ô]"+ (vs. 20 sqq.). Cum satis mihi constare videatur numquam per totam antiquitatem medicos, ut nunc est, a re publica approbandos fuisse, sed omnibus qui volebant medicinam exercere licuisse et cum +hoi dedokimasmenoi+ verbis +malista de+ medicis aliis opponantur, sequitur, ut +hoi dedokimasmenoi+ in papyro illa medici publici sint, qui a civitate quidem declarabantur, ab praefecto autem confirmandi erant. Itaque in versu 7 papyri illius eo loco mutilae post +para Mar(kou) Oualer[i]ou Gemellou+ verba +dêmosiou iatrou+ tota vel non perscripta supplenda sunt. Saeculo autem II. et III. medicos publicos in Asia Minore a civitatibus institutos esse apparet ex Ulpiani _libra tertio opinionum_ (Dig. L, 9, 1): _Medicorum intra numerum praefinitum_ (sc. ab Antonino Pio) _constituendorum arbitrium non praesidi provinciae commissum est, sed ordini et possessoribus cuiusque civitatis, ut certi de probitate morum et peritia artis eligant ipsi, quibus se liberosque suos in aegritudine corporum committant._ Tamen medici probandi erant probatisque detrahi poterat officium, si eo indignos sese praebuerant: Modestinus _libro undecimo pandectarum_ (Dig. L, 4, l. 11, 3): _Reprobari posse medicum a re publica, quamvis semel probatus sit, divus Magnus Antoninus cum patre rescripsit_; Ulpianus _libro quarto "de officio proconsulis"_ (Dig. XXVII, i, l. 6, 6): _sed et reprobari medicum posse a re publica, quamvis semel probatus sit, imperator noster cum patre_ (Septimius Severus et Caracalla) _Laelio Basso rescripsit_. Ex his locis sumas Hadriani iam temporibus medicos publicos a proconsule vel praefecto approbandos fuisse; initio autem imperii Antonini papyrus, quam modo laudavimus, certus testis exstat. Sed inde a temporibus Diocletiani, ut id addamus, medici non iam a civitatibus, quae libertates omnes amiserant, instituebantur, sed Romae quidem, de qua urbe sola nota sunt certiora, archiatri ipsi se reficiebant, assumpti autem ab imperatore probandi erant (Cod. Iust. X 53, 10 et Theod. XIII 3, 8). Sed ad priora saecula revertamur. Athenis cum magistratus in annos singulos constituerentur, labores quoque publicos constantes in singulos annos delatos esse verisimile est, quamquam hoc modo non omnes deferebantur velut metalla rei publicae Atheniensis in tres annos conducebantur (+Ath. pol.+ 47, 2). Sed de medicis publicis Atheniensium nullum certum testimonium superest.[43] Damiadas autem Lacedaemonius per annos duos Gythei permansit: +kai ergolabêsas ka[iriôs epe]klêthê hupo tou damou kai "dietê chronon a[nastrepho]menos par' ame" ktl.+ (nr. 12 vs. 15 sqq.), atque tum illam urbem eum reliquisse et ex hoc loco apparet et ex toto inscriptions tenore et ex versu 21 sq.: +[a]nastropha de kai "parepidamia ha pepoi[êtai" aka]koph(r)ona [ae]s auton diatetêrêche ktl.+ Sed non constat Damiadam in unum annum munus suscepisse et tum recreatum esse aut a primo in utrumque annum se obligasse. Unum autem et tum alterum quoque annum munus obiisse Artemidorus medicus videtur in titulo Andrio (nr. 28). Quae enim exscriptae sunt litterae in versu altero: +...... AIE .. TÔIETEIONDEENIAUTÔI+, B. Keil +[en] tôi eteion de eniautôi+ legere propouit, +[en] tôi e[ph]e[t]o[s] de eniautôi+ A. Wilhelm (cf. etiam » +Etos+ und +eniautos+« Wiener Sitz.-Ber. 1900, IV), quem Fridericus Hiller de Gaertringen dubitans quidem in Corpore secutus est. Sed fortasse simplex vocabulum +epionti+ in litteris +ETEIONDE+ inest. Cum autem deinceps in illo titulo legatur: +[bou]lomenos "akolouthos g[ene]sthai tê [ap]o tês archês" ktl. "kalokagath[i]ai"+, consequens est, quoquomodo litterae +ETEIONDE+ restituuntur, ut Artemidorus iam antea tempus quoddam (et fortasse unum annum) medicus Andri fuerit et tum assenserit, ut per annum insequentem apud Andrios medicus esse pergeret. Itaque publicum fuisse Artemidorum consectarium est, id quod, etsi in ipso titulo Artemidorus publicus non appellatur, tamen versibus 2-10 fulcitur et eo, quod vs. 15/16 legitur +epainesai Artemidôron Mênodotou "ton" iatron+. [Adnotatio 43: Coniecerit quispiam ex verbis Aristotelis Polit. p. 1281b vs. 38 sqq., cum ibi legatur medicis rationem reddendam fuisse, quotannis ita factum esse et locum ad medicos publicos spectare. At totum exemplum fictum est, et medicus pro certae rei perito aliquo adhibetur.] Sed multum etiam tempus uno loco commoratos esse medicos publicos ex titulo comperis Anaxippi, medici publici pagi Coi +Aigêliôn+, quem »jahrelang« civibus operas praebuisse R. Herzog denuntiat (nr. 5). Idem Menocriti titulus inventus Carpathi demonstrat, in quo ita legis initio: +epeidê [M]ê[nokr]itos Mêtrodôrou Samios "dedamosieu[kô]s etê huper ta eikosi" ktl.+ (nr. 4). Etenim haec maxime fuit causa, cur novus medicus esset admovendus, medicum publicum saepe non multo postquam consedit urbem iterum reliquisse, ut novas regiones peteret. Nam multa honorum decreta, nisi forte est pestilentia, in qua medicus de civibus sanatis bene meritus est, hunc decessurum esse habebant ansam, ut decernerentur: Damiadae (v. p. 52), Artemidori (ibid.), Metrodori veterinarii (nr. 10 vs. 11: "+epainesai kta. "epi tai anastrophai--"+), Menophanti (nr. 9 vs. 14 sq.: +diaphulaxas tan te kata ton bion anastrophan ["ton panta"] "kata tautas (tas) epidamias chronon"+, vs. 18: "[ape]r[ch]omenos ek tas polios hamôn"+). Qua de causa fortasse etiam in decreto invento Elateae (nr. 24) civitas et alii honores medico dati sunt; in quo versus primi haud scio an sic restituendi sint: +epeidê Ask[lapiodôros] vel +hodotos+ vel simile +.............. paragenomenos | en tan poli+n hamôn kai tan anastrophan poiêsamen[os kalôs en tô chronô, hô elabe to ergon, kai epime|loumenos pollas] ameras pleionas peri tôn kata to epitadeum[a ergôn ktl.]+ (in quibus +[paragenomenos en tan poli]n+ suppl. Ditt.). Quae si veri similia sunt, hic quoque medicus fuit publicus, id quod etiam ex versibus 4 et 5 elucere videtur: +[ou lamban]ô(n) "para tas polios" ta tô epitadeumati kathêkonta+ (i.e. mercedem) +[...... kai pasan kakopathian pareschê|tai "poiêsas tan] endechomenan phrontida" tas tôn en arrôstia eo[ntôn sôtêrias ktl.+ (+..... pe|poiêtai tan] endech. phront.+ et +eo[ntôn sôtêrias+ suppl. Ditt.). Sed accidit, ut medicus non sua sponte aliquam urbem relinqueret, sed a patria cogeretur. Itaque Coi, ut urbibus petentibus medicos mittebant, hos quoque ex illis, si res postulabat, revocaverint. Quod Casii fecerunt, qui medicum civem suum Olunte revocabant, hac in causa quidem frustra: +"metapemptou de autou genomenou es oikon"+ (Casum, ut apparet ex vss. 62 sqq.) +kai ontos peri to apotrachen, empeptôkotos hamin kairou sklêrou kta. epeisames auton axiôsantes parameinai kai mê katalipen hame en tô anankaiotatô[i] kairôi ktl.+ (nr. 21 vs. 3 sqq.). Romanis autem temporibus non ita medici urbem mutabant, sed saepe, ut ita dicam, +dia biou+ instituebantur. Quod quidem non nisi medico gymnasii confirmare possum, qui in titulo Attico inter magistratus +dia biou+ exstat (IG. III 1202 Col. I vs. 38). Sed habemus Ephesi archiatrum, qui +dia genous+ etiam institutus erat (nr. 65). Quarto tum saeculo Romae saltem medici, cum publici facti sint, vitam in hac conditione degere soliti esse videntur, quia, cum de archiatris supplendis agitur, id quoque sumitur morte alicuius locum archiatri vacuum esse factum (Cod. Theod. XIII, III, 8 et 9). Id igitur in universo interest inter Graeca et Romana tempora his medicos publicos saepe in totam vitam vel etiam +dia genous+ institutes esse, illis autem munus in annum vel biennium iniunctum, saepe etiam continuatum esse, sed raro medicos uno loco tantum tempus versatos esse quantum Menocritum Brycunte. §3. DE NUMERO MEDICORUM PUBLICORUM. Certos numeros medicorum, qui in aliqua urbe munere medico eodem tempore fungebantur, afferre non possumus, nisi tempora Romana intuemur. Quot enim archiatri quarto saeculo Romae fuerint, certe constat: Cod. Theod. XIII, III, 8: _Exceptis Portus Xysti[44] virginumque Vestalium_ (quibus igitur proprius archiater erat) _quot regiones urbis sunt totidem constituantur archiatri._ Itaque cum quattuordecim regiones fuerint, quattuordecim archiatri illo tempore Romae fuerunt. Quem numerum saeculo tertio nondum tantum fuisse Lampridius narrat (A.S. c. 42), cum Severus Alexander _usque ad sex_ medicis _annonas binas aut ternas_ concederet. In urbibus autem Asiae Minoris saeculo p. Chr. altero licuisse quinque vel septem vel decem medicos publicos prout urbes magnae erant instituere iam supra testes citantes explanavimus (p. 43). [Adnotatio 44: i.e. athletorum in porticu Xysto. cf. Marquardt, _Privatleben_ p. 756 cum adn. _2._] Saeculis Christum natum antecedentibus Athenis plures fuisse medicos publicos consentaneum est. Quod testimonia certa affirmant, et tituli: +epeidê patrion esti "tois iatrois, hosoi dêmosieuousin," thuein tôi Asklêpiôi+ (nr. 3 vs. 9 sq.) et scriptores (Plato, Polit. 259a). At certus numerus non indicatur. Sed in anaglypho marmoreo primae partis saeculi quarti reperto in clivo meridionali arcis Athenarum anno 1876, quod Proserpinam Cererem Aesculapium repraesentat quibus in altera parte sex viri adorantes oppositi sunt, mihi quidem viri hi sex medici publici esse videntur.[45] Nam inter nomina adscripta duo medicorum Atheniensium sunt, Mnesithei scilicet et Dieuchis (cuius quidem filii Epeuches et Diacritus nominantur). Qui medici ab Galeno (K. XI 795; XV 136) in numero +palaiôn+ et +archaiôn+ habentur et saepe ab scriptoribus aliis commemorantur (de Mnesitheo vid. Knaack, Hermes 1883, 148, Girard BCH. II 89 et eundem de Dieuche). Cum autem Epeuches et Diacritus Dieuchis medici filii sint, utrumque medicum fuisse verisimile est, ita ut tria medicorum nomina legantur et inde colligi possit homines sex adorantes omnes fuisse medicos. Quoniam medici sex una a populo honorati sunt (quod coronae demonstrant, intra quas nomina quinque incisa sunt), ii quasi collegium medicorum fuerunt. Collegium autem sex medicorum apte medici publici sunt. Sed quaerendum est, qua de causa medici publici coronis +thallou+ honorati sint et cur ea de causa anaglyphum illud non Aesculapio soli, sed omnibus deis in Aesculapio aram habentibus (Cereri, Proserpinae)[46] dono dederint. De Epidauriis, quae pars Eleusiniorum esset et quibus Cereri et Proserpinae propter templa finitima et sacra in idem tempus incidentia (cf. Rubensohn AM. XX 365) in Aesculapio etiam immolaretur, medicos dedicantes meritos esse Udalricus Koehler olim suspicatus est (l.l.), et fortasse res ita expedienda est medicos publicos, cum maxima hominum turba tempore Eleusiniorum Magnorum et Epidauriorum Athenas confluxisset, in aegris et vulneratis curandis omne genus diligentiae adhibuisse et propterea laudatos esse, sicut agoranomus quidam Parianus, qui inter cetera ad panegyrin Minervae Iliadis +[pareschen iat]ron ton therapeusont[a tous asthe]nountas en tê pan[êgyrei]+ (nr. 22 vs. 16 sqq.). [Adnotatio 45: Anaglyphum edidit U. Koehler, AM. II, 243 et tab. XVIII; idem rectius interpretatus IG. II, 1449; cum multis aliis anaglyphis ibidem repertis descripsit v. Duhn, Arch. Zeit. 1877, 153, nr. 41; descripsit P. Girard, BCH. I, p. 163, nr. 32 et idem primus donum ab medicis dedicatum esse agnovit BCH. II, 88, sed ipse iterum an non recte coniectatum sit dubitavit _L'Asclépieion d' Athènes_, p. 48, cum antea id probavisset Udalrico Koehler (IG. II, 1449), Ernesto Curtius (_Stadtgesch._ 211), aliis. Sed coniecturam eius tum etiam continuit A. Körte, AM. XVIII, 237{1}.] [Adnotatio 46: Deest autem Hygiea, quippe cui in eadem ara atque Aesculapio et una cum »patre« immolaretur. In anaglypho alio autem Atheniensi Aesculapius et Hygiea una cum Cerere adorantur: H. L. Urlichs, Bonner Jahrb. LXXXVII p. 1 sqq., tab. I.] Quae utut se habent, si medici illi sex publici sunt, tamen anaglypho hoc certo argumento uti non possumus, cum nesciamus an non omnes medici publici honorati sint. Sed tantum fere numerum medicorum publicorum Athenis saeculo quarto fuisse et urbem et tempus decet atque per se sumendum est, si numeros medicorum aevo Romano institutorum spectamus. Ut Athenis ita Co complures medicos publicos eodem tempore conductos fuisse titulo Xenotimi (nr. 7) perspicies. Qui medicus privatus ab Cois laudatus et honoratus est, quod morbis gravissimis affectis civibus ipse medicum se praebuit +"tôn iatrôn tôn [dam]os[ieuon]tôn en tai polei" arrôstêsantôn [dia] tas [k]a[ko]pathias tas genomenas peri autous d[ia] tên epimeleian an [e]poieu[nto] tôn kamno[ntôn]+ (nr. 7 vs. 7 sqq.). Itaque nihil impedit ne sumamus in aliis quoque urbibus maioribus medicos fuisse publicos complures. Minora autem oppida unum medicum publice conducebant. Brycunte, Amphissae, Teni, Gythei medicum unum tantum fuisse ex toto titulorum tenore pellucet (nr. 4, 9, 11, 12). Ac maxime fiebat, si unus omnino in urbe erat medicus, ut hic unus publicus esset, cum medici alii in urbe minima non considerent, ne minus quam par esset pecuniae caperent timentes, sicut hodie etiam medici in oppidum minimum saepe non proficiscuntur, nisi pecunia a communi adiuvantur. Olunte autem unum et eum publicum fuisse medicum ex contextu verborum et ex eo apparere videtur, quod Oluntii in summo erant timore, cum in eo esset, ut medicus ille morbis saevientibus Oluntem relinqueret (nr. 21). Idem de Gortyniorum medico sumendum est, quem per legatos Gortynii ipsi Co arcessiverant: +epeidê presbeusantôn Gortuniôn pros hume huper iatrou kai humôn philotimôs speusantôn kai aposteilantôn autois Hermian iatron ktl.+ (nr. 18 vs. 2 sqq.). Itaque in oppidis quamvis parvis, nisi forte male administrata aut nimis paupera erant, medici publici instituebantur. Sin autem in regione maiore una tantum urbs erat, multi autem vici, in his quoque medici publici erant. Mirum quidem est de pagis Atticis nullum testimonium exstare. Sed de pagis Coi insulae magnae, quae synoecismo in novam urbem Coum anno 366 peracto unam iam urbem habebat, res accuratius demonstrari potest. Nam repperit in Coorum Aesculapio R. Herzog titulos medicorum pagi alicuius saeculo III. a. Chr. exaratos: medici ignoti ab ignoto pago conducti (nr. 6), Anaxippi medici publici, qui in pago +Aigêliôn+ per multos annos aegrotos curavit (nr. 5). Iam vero in titulo Coo aevi Romani, qui Isidorum medicum publicum corona aurea honorabant, sunt +toi katoikeuntes en tôi damôi tôn Halentiôn kai to[i] enektêmenoi kai toi geôrgeunte[s] en Halenti kai Pelêi tôn te poleitan kai Rhômaiôn kai metoikôn+ (nr. 13 vs. 4 sqq.). In Aegypto autem, ubi plurimi erant vici et omnia plena medicis iam Herodoti temporibus fuerant (Her. II 84), res erat similis. Exemplum unum afferi etiam potest, aevi quidem Romani demum: in papyro Berolinensi (BGU 647, cf. p. 24) legitur: +Gaios Menêkios Oualerianos echôn iatreion epi kômên Karanidi+ vel melius (vs. 21) +echôn to iatreion "en kômê" Karanidi+, sita in +Arsinoïtou Hêrakleidou meridi+ (vs. 2). §4. DE MUNERE ATQUE OFFICIO MEDICORUM PUBLICORUM. Nunc alia atque graviora disceptanda sunt. +Hoi dêmosia cheirotonoumenoi iatroi kai dêmosioi proika etherapeuon+: haec verba scholiasta ad Acharnensium Aristophanis versum 1030 adnotavit. Gratis igitur medici publici aegrotos curare debebant, et ii, ut videtur, omnes cives, quicumque volebant, et peregrinos et qui in itinere urbem visitantes auxilium ab illis petebant. Ita apud Aegyptios veteres fuisse tradit Diodorus (I 82). Graeci quoque et pauperes et divites medicum publicum consultabant. Namque in Acharnensibus agricola ille pauper ad Pittalum mittitur, sed etiam Lamachus miles superbissimus Pittalo se committit (vs. 1222). Sed haec ficta esse possunt, tamen tituli idem demonstrant. In titulo enim Gytheato de medico certe publico mercedem a re publica accipiente sic legis: +spoudas kai philo[storgias ou]then elleipôn eis to pasin isos einai ka[i penêsi kai] plousiois kai doulois kai eleutherois [kai xenois]+ (nr. 12 vs. 18 sqq.). His quidem verbis opus non fuit, si medicus ab divitibus, si dare volebant, mercedem propriam accipere vetitus esset, tamen etiam demonstrare videntur omnibus a re publica medicum publicum promptum lege esse praebitum. Athenis metoecos etiam medico publico usos esse titulus Euenoris, si publici est, demonstrat: +kai [chrêsimon heauton pa]reschêken kata tên tech[nên tois deomenois] tôm politôn kai tôn al[lôn tôn oikountôn e]n têi polei+ (nr. 16 vs. 5 sqq.). Saepe autem publici longius etiam in aliis curandis progressi sunt et aegrotos etiam extra urbem habitantes visitabant (Brycunte, nr. 4 vs. 15 sqq.) vel advenas aegrotos comiter ac humane sanabant (nr. 18, 29). Ut tradit Herodotus (III 131), Democedes Aeginae munus publicum suscepit +askeuês per eôn [kai echôn ouden] tôn hosa peri tên technên esti ergalêia+ (St.). Medicus igitur publicus aetate superiore quibus ad artem exercendam opus erat sibi ipse praestitisse videtur. Itaque ipse etiam medicinam (+to iatreion+ vel +ergastêrion+) sibi instruxit. Fuit autem to +to iatreion+[47] habitatio medici, cuius unum aut complura membra arti factitandae destinata et reservata erant (cf. Littré V 25 sq.). Aetate inferiore proprium adeo aedificium instruebatur, sicut +ergastêria+ Tyranni Magnetis medici instructa in vico Cadyia (nr. 40 vs. 21 sqq.): +dedosthai de autô ateleian pantôn tôn telôn hôn kateskeuake ergastêriôn epi tês chôras ês kômê Kaduiê+ (cf. Pollux IV 177: +kai to ergastêrion iatreion+). Quam in medici officinam aegroti si poterant veniebant, ut medicum consulerent, hic tractabantur, cum omnia adessent instrumenta, hic ab medico remedia parata accipiebant (cf. Plato Leg. I 646c: +tous eis ta iatreia autous badizontas "epi pharmakoposian" ktl.+). Sed qui affecti erant morbis tam gravibus, ut ire non possent, in medicina remanebant, donec refecti sunt, ita ut +to iatreion+--fortasse inde a quarto vel tertio a. Chr. saeculo--esset etiam +nosokomeion+. Quod inter alia declarare videtur Plaut. Men. V 5 vs. 43 sqq.; ubi dicit medicus: _ad me face uti deferatur_ (sc. aegrotus.--vs. 45), _elleborum potabis faxo aliquos viginti dies_ (vs. 47), _imo ego ibo domum, ut parentur quibus paratis opus est_.[48] Sed quae in medicina facienda erant, medicus non solus exsequebatur, sed discipuli atque medici servi adiuvabant eorumque optimi negotia eius procurabant, cum domum visitatu aegrotos reliquisset. De discipulis autem testimonium legitur apud Aeschin. in Timarch. §40: +houtos gar prôtos pantôn men, epeidê apêllagê ek paidôn, ekathêto en Peiraiei epi tou Euthudikou iatreiou, prophasei men tês technês mathêtês.+ [49] [Adnotatio 47: De medicina non ut est sed ut esse debet Hippocrates ipse, ut videtur (cf. R. Fuchs ap. Neuburger-Pagel, _Handb. d. Gesch. d. Med._ I, p. 231), descriptiones reliquit, quas in scholis habuerat pro fundamento: +kat' iêtreion+ vel +peri tôn kat' iêtreion+ Littré III, p. 272 sqq. Ad quas ut adumbratas tantum ab auctore Galenus perlongum commentarium scripsit, K. XVIII, 2, p. 629 sqq., et aliud quod non exstat Asclepiades (Erot. 116, 11; Gal. XVIII, 2, 660, 666).] [Adnotatio 48: Alios autem locos protulit Vercoutre l.l., p. 232 (332) sqq., qui quam improbabiles sint demonstrat A. Dechambre l.l., p. 53.] [Adnotatio 49: Citat hunc locum Becker, Charikles (ed. Göll) III, p. 62, qui composuit ibi locos de medicorum discipulis et servis. De quibus nunc nobis agendum non est, si recte existimamus nihil aut paene nihil interesse inter medicos publicos et privatos, si discipuli erudiendi aut servi adiuvantes spectantur. Sed videas A. Vercoutre l.l., p. 309 sqq., quae quamvis nobis non probentur disserere longum est.] Sed si medicos publicos spectamus--de medicina in universum quaerere nunc non licet, quamvis multa nondum aperta sint--medicina Pittali in Acharnensibus commemoratur, in quam aegroti eunt, Lamachus vulneratus transportatur. Alii etiam testes adhibendi sunt, sed multis saeculis inferiores. Nam quae in inscriptione Cea valde mutilata III. a. Chr. saec. H. Schoene supplevit: +tên [de megistên ôphe]|leian tês therapeias tês k[ata to iatreion proika] | poiêsamenos philotimôs, hô[ste pleistois aition ei|n]ai meta tôn theôn tês oikad[e epanodou]+ (nr. 19 vs. 20 sqq.), cum res incertissimae sint, nec probare nec reprobare nunc audemus.[50] Sed Galenus in commentario ad scriptum Hippocratis +kat' iêtreion+, cum de duplici luce et natura et arte effecta ab Hippocrate explicata verba faciat, haec addit: +to men+ (sc. +phôs+) +oun koinon estin, hô pantes anthrôpoi chrômetha, malista men en hupaithrô, deuteron de en "oikois megalois" thuras megalas phôtos plêreis echousin, "hoioi kai nun kata pollas tôn poleôn didontai iômenois tois iatrois", hous parônumôs autôn "iatreia" prosagoreuousi+. Ergo saeculis p. Chr. n. +iatreia+, aedificia magna, publice instruebantur et medicis profecto publicis praestabantur. Et certae medicinae monstrari possunt: +ergastêria+ Tyranni Magnetis medici (p. 58), +to iatreion+, quod in Aegypto habebat C. Minicius (p. 24, 57).[51] Magna igitur valetudinaria publica aevo demum Romano certis testimoniis adstruuntur. Quo tempore officinae sacrae Aesculapii quoque +iatreia+ nominari poterant, quo nomine Aristides utebatur. Sed nullo modo probari potest, quod contendit R. Herzog (l.l. p. 204 et 206) longius quam par est quae a Vercutrio[52] ficta sunt secutus fuisse Hippocratis iam aetate in insula Co magnam medicinam publicam et aliam sacram, quas ille vir doctus +to dêmosion iatreion+ et +to hieron iatreion+ vocat. [Adnotatio 50: Id unum obiter adnotemus +proika+ in versu 21 potius delendum esse, cum +philotimôs+ iam legatur et +proika+ in toto illo contextu minus aptum sit et cum, si adest +proika+, litterae 40 sint in versu 21, 30 autem et 34 litterae tantum sint in versibus 27 et 28 recte totis expletis.] [Adnotatio 51: In insula quadam Hecatonnesorum, quae hodie _Daskalió_ vocatur, longa moles marmorea (1,81 m. l., 0,37 m. alt.) inventa est, in qua editor legit +ICHI IATROI TÔN PATHÔN PRESBEUSATE+ (AM. XXV, 1900, 119). Verba +iatroi tôn pathôn presbeusate+ ad trimetrum iambicum pertinere U. de Wilamowitz animadverterat. Nuper titulum cum aliis, qui omnes in epistylii fragmentis nunc in oppido _Aiwaly_ conservatis leguntur, ita edidit Th. Wiegand (AM. XXIX (1904) p. 259): +Ch(rêsto)u iatroi tôn pathôn presbeusate [huper hêmôn]+ (sed +huper hêmôn+ vix supplenda sunt, cf. supra). Sumit Th. Wiegand lapides esse monasterii, cuius patroni Cosmas et Damianus medici essent. Fortasse autem nosocomium erat, ut multa tum cbristiani instituerant (cf. p. 61). Certe in inonasterium Cosmae et Damiani aegroti migrabant.] [Adnotatio 52: Qui l.l. p. 237 coniecit in unoquoque oppido inde a temporibus Charondae medicinam fuisse sustentam a re publica et quibusvis rebus instructam: _en un mot, chaque ville possédait un iatrium public, pourvu non seulement de medicaments, mais encore d'instruments, de lits, de meubles etc. et d'un personnel esclave pour les besoins du service; le médecin public, une fois élu, s'installait dans cet iatrium; son successeur en prenait possession de même, et par là tout s'explique, tout se comprend sans la moindre difficulté._ Quae nullo modo nobis probantur, cum nihil afferatur quo nitamur cumque quae alia Hippocratis temporibus fuerint, alia Galeni confundantur. Sed medicamenta a re publica medicis publicis tradita esse ex intolerabili Rangabis coniectura sumpsit non solum Vercoutre, sed multi alii (Becker l.l., p, 57; Wescher, Rev. arch. 1863, VIII, 481) et novissimi etiam (R. Fuchs apud Neuburger et Pagel, _Handb. d. Gesch. d. Med._ I, 181: S. Reinach l.l., p. 1692, cf. 1698). Ille enim in titulo Euenoris, qui nunc IG. II 187 legitur, in versu 8 sqq. coniecerat (Ant. Hell. II, 35): +kai nun ep[i t|ôn pharmakôn hairethe]is tên paraskeuên tal[a]|nton anêlôsen--+ Sed Graeca non sunt, et in extremis versibus 8 et 9 littera una excedit, id quod pacto nullo tolerari potest, cum titulus accurate +stoichêdon+ incisus sit. U. Koehler sic partem maiorem lacunarum restituit: +kai nun epi|[dedôke......... e]is tên paraskeuên tal|[anton arguriou]--+ In quibus perfectum +epidedôke+ rectum videtur, cum perfecta +apodedeiktai, pareschêken+ antecedant, atque alia etiam probabilia sunt. Neque tamen mihi contigit, ut quae superest lacuna novem ipsarum litterarum explerem.] Cum saeculis p. Chr. tertio et quarto iatria vetera dilabi coepta essent, ab christianis mox recreata sunt (cf. Vercoutre l.l. p. 360), cum praesertim haec per saecula christiani in corporibus hominum sanandis cum paganis maxime concertarent (cf. Harnack, _Medizinisches aus d. ält. Kirchengesch._ p. 89 sqq.; idem, _Die Mission und Ausbreitung des Christentums in den ersten drei Jahrh._ p. 79 sqq.). Itaque ut initio Jesum Christum ipsum instituebant pro Aesculapio corporum etiam verum medicum (v. Harnack l.l. c.c.), tum autem Cosmam et Damianum medicos illos, qui eodem fere modo atque Aesculapius aegros in aedibus sacris incubantes sanabant (cf. Deubner, _de incubatione_ p. 68 sqq., p. 75), ita etiam medicinas veterum nosocomiis propriis compensabant. His in nosocomiis medici publice instituisse videntur. Nam exstat titulus Christianus in Galatia inventus, in quo legitur: +Thesis Theodôrou "iêtrou" xanth[o]u(?) "tou nosok[omei]ou" ktl.+ (CIG. 9256). Medici publici autem saepe ab magistratibus aut iudicibus, si viro artis medicinae perito opus erat, de arbitrio suo interrogati sint et causae multae medicis publicis advocatis disceptate sint.[53] Vero certa monumenta aevi demum Romani exstant: OP. I 51 (a. 173), OP. I 52 (a. 325), BGU. 647 (a. 130). Quae monumenta supra iam commemorata (p. 23 sq.) relationes sunt medicorum publicorum inspexisse se homines vulneratos vel corpora eorum, qui ipsi necem sibi consciverant (OP. I 51). In papyro Oxyrh. I 51 medicus ipse renuntiat (vs. 6 sqq.): +epetratomên hupo sou (Klaudianou stratêgou) dia Hêrakleidou hupêretou, ephidein sôma nekron apêrtêmenon Hierakos kai prosphonêsai soi hên ean katalabômai peri auto diathesin+, et tum quid viderit ita tantum refert (vs. 15): +heuron auto apêrtêmenon brochô; dio prosphônô+. In secunda papyro (OP. 152) pater quidam filiam violatam esse domo dilapsa questus est et postulasse videtur, ut noxia ab domino domus compensaretur. Quam ob rem medici duo ab curatore (+logistê+) causam quaerente vulnera inspectum missi sunt. Qui renuntiant (vs. 14 sqq.): +paragenomenoi {e.}{p.}{i.} tên toutou oikian {e.}[i]damen tên paida echousan kata tôn eischiôn amuchas+ (leviora pellis vulnera)[54] +meta periômatôn[54] ka[i t]ou dexiou gonatiou traumatos+. Postremum in papyro tertia (BGU. 647) C. Minicius initio et in fine iusiurandum per vitam (+tuchên+) Traiani iurat verum se retulisse +tê pemptaia hêmera tou peplêchth(ai) ton Musthariôna traumarapeukenai+ (+tetraumatotherapeukenai+ vel similia: Wilcken) +huper ton aristeron krotaphon tês kephalês trauma kateagma epi bathous, en hô heuron mikra kateagmata lithôn+ (vs. 10 sqq., vs. 22 sqq.). Quae papyri forte conservatae in clara luce reponunt fuisse medicorum publicorum facere arbitrium, si ab magistratibus admonebantur. [Adnotatio 53: cf. Plato Leg. XI, 916: +diadikazesthô de en tisi tôn iatrôn, hous an koinê probalomenoi helôntai+. Sed non sunt publici, cum Plato nullo loco in Legibus praescripserit, ut medici publici a re publica instituerentur.] [Adnotatio 54: Falso verbum +periômata+ editores interpretati sunt, falso Herwerden _Lex. suppl._ s.v. +periôma+. Adnotat U. de Wilamowitz +periôma+ Aegyptiace esse pro +peliôma+ (GGA. 1898, 680{4}). Sunt igitur +periômata+ livores, partes pellis, quae livore sffusae sunt.] Supra medicos privatos fuisse publicos non puto. Neque ullo verbo in testimoniis, quae exstant de medicis publicis, talia commemorantur, sed omnia consentiunt medicos publicos privatos eo praecessisse, quod tamquam optimi a re publica electi et pecunia conducti res medicas mandatas a re publica, quippe a qua solverentur, exsequebantur. Sed tradit Galenus Andromacho archiatro, Neronis medico, negotium esse datum, ut imperaret medicis: +to goun archein hêmôn dia tên en toutois (ou monon tê peira tôn ergôn alla kai tois logois) huperochên hupo tôn kat' ekeinon kairon basileôn hên pepisteumenos+ (K. XIV 2, 211). Haec an non ad omnes medicos Romae considentes referanda sint (ut sumit Friedlaender, SG. I{6} 338), valde dubito. Sed ita ea mihi explicari posse videntur Andromachum medicis multis aulae imperatoriae praefuisse, non servis solum, quibus praeterea proprius erat dominus, sed medicis etiam aliis domus Augustae, qui multi illo tempore fuerunt. Cum Galenus autem +archein "hêmôn"+ dicat, ipsum se medicum imperatorium fuisse indicat, ut aliunde constat. Quare Andromachus non »medicus Augusti«, sed fere »praefectus medicorum« fuisse videtur. Quae utut se habent, negandum est aut Romae saeculo I. et II. quosvis medicos aut in urbibus Graecis saeculo II. et III. archiatros ullam in medicos privates potestatem habuisse. Collegio autem archiatrorum ipsorum in extrema antiquitate unus ex eis praepositus erat, qui vocabatur »comes archiatrorum« (cf. Cassiod. var. l. 6, 19.--Meibomius, _Comment. in Cassiodori formula archiatr._ Helmstaedt. 1668). Sed collegium archiatrorum quattuordecim ipsum illis etiam temporibus medicis reliquis, ita ut veram potestatem in eos haberet, praefectus non erat. Nam altum est silentium in libris iuris Romani.[55] [Adnotatio 55: Quare Perrot vel qui scripsit brevia atque optima illa de archiatris (_Exploration de la Galatie et la Bithynie_ I, 50), haec tamen ex inanibus finxisse videtur, cum scribit: _L'ordo archiatrorum exerçait une surveillance légale sur les autres médecins, et ceux-ci étaient forces de lui rendre compte de leur pratique et d'accepter son contrôle; c'était lui aussi, qui devait distribuer l'instruction professionelle aux jeunes gens qui se destinaient à la médecine et qui tenait sans doute ces scholae medicorum_ (citat Orelli 4226 [sic], ubi autem _tabularium scholae medicorum_ Ligorius interpolatus est: CIL. VI, 988*).] §5. DE MEDICIS AD CERTAM CAUSAM A RE PUBLICA ET DE MEDICIS A COLLEGIIS CONDUCTIS. Teneamus esse inter titulos medicorum publicorum veterinarii etiam publici (nr. 10). In terra propter equos famosa, Lamiae, +hippôn iatros+ ille altero a. Chr. saeculo publice conduc-tus est.[56] Ad bella etiam medicos proprios a Graecis conductos esse et ex titulo Idaliensi apparuit (cf. p. 18) et ex testibus nonnullis aliis intelligitur, [57] quamquam saepe etiam medicis publicis, si in urbe instituti erant, bello exorto milites, quippe qui cives essent, curandi erant (cf. tit. 18; Xen. rep. Lac. 13, 7). [Adnotatio 56: Alii in inscriptionibus et papyris etiam exstant +hippiatroi+, sed omnes aevi Romani: CIG. 1953 (= Lebas II, 1321, Dii in Macedonia: +Oualerianos hippoïatros huos hippoïatrou+); J. H. Mordtmann, AM. XVIII (1893), 417, nr. 4 (Edessae, sed infimae aetatis, titulus christianus: +Iordanos Ippoïatros+); Eph. arch. 1841, nr. 602, K. Keil, Philologus XVI (1860), p. 10 (Deli: +Eutuchos Kaisaros hippoïatros+); CIG. 5117 (in porta templi Isidis et Sarapidis in finibus imperii Romani ad Nubiam versis: +G[a]ios Auphidios [hi]ppôïatros+); etiam CIG. 4716d{57} (in valle _Foaekhir_ in Aegypto) mihi legendum esse videtur: +to proskunêma Longinou hippeos kai tou hipp[o]iat[rou]+ (Franz: +IPP.IAT... tou hipp(ikou) iat[rou]+: _intellige_ +iatrou tou hippikou+ _medicus alae equitum_); Oxyrh. Pap. I, 92 (a. p. Chr. n. 335(?), +Amesustô hippoïatrô+). Inest etiam in Anthol. Planud. 271 +adespoton eis Sôsandron hippoïatron+, qui cum Hippocrate comparatur.] [Adnotatio 57: v. Xen. Iust. Cyr. I, 6, 15: +hoi stratêgoi tôn stratiôtôn heneken iatrous exagousin+. cf. Anab. III, 4, 30: +iatrous katestêsan oktô+, non veros autem medicos, sed qui idonei videbantur e militibus. Coi navibus longis etiam singulis, si solvebantur, medicum addebant. Quod demonstratur titulo Byzantii invento (Jahresh. des oesterr. Inst. I, 31 et Beibl. p. 92) in quo inter praepositos navis ultimo loco legitur +iatros.......gos Theugeno[u]+.] Nonnumquam ad dies festos et ludos medici conducebantur, ut e spectatorum coetu si quis aegrotaret statim et gratis curarent. Quod testatur inscriptio Iliensis supra iam laudata (nr. 22--cf. p. 56), in qua dicitur agoranomum quendam per dies festos Athenae Iliadis medicum praebuisse, qui aegrotantes sanaret. Similiter interpretandus est Olympiae titulus (_Inschr. v. Olymp._ 62). Qua in inscriptione, quae inter annos 36 et 24 a. Chr. cadit, omnes enarrantur, qui munus aliquod in statis sacrificiis a re publica Eleorum Olympiae factis exercebant (cf. _Inschr. v. Olymp._ 138). Sed una cum eis, qui sacris ipsis operabantur, sacrificibus, haruspicibus, tibicini, multis aliis, nominantur, qui in sacrificando ipso operam non consumebant: +grammateus, architektôn, iatros+ (+Sôtiôn Sôtiônos+ vs. 13). Architectus autem est publicorum illorum, qui multis locis et maxime apud templa magna instituebantur, ut aedificia sarta et tecta conservarent, et quorum non pauci in inscriptionibus extant (v. Lebas-Foucart 194a, comm. ad vs. 17; Th. Homolle BCH. XIV, 477). Item medicus videtur publicus fuisse, qui peregrinorum causa ad dies festos confluentium versatus est Olympiae. Qui officiales rei publicae Eleorum, quamquam aliis de causis Olympiae essent, tamen collegio illo sacrificum publico adscribebantur. Quod quidem non semper ita fuit, quia in omnibus aliis huiusmodi catalogis medicum et architectum non invenis. Sed a collegiis ipsis etiam medici conducebantur vel instituebantur, a gymnasiis, gerusiis, magnis privatorum sodaliciis. In gymnasiis praeter iatroliptas, paedotribas, gymnastas, quos medicinae studuisse Hippocrates tradit (cf. Krause, _Gymn. u. Agonistik der Hellenen_ p. 218 sqq.), Romanis temporibus medicos veros etiam fuisse tituli docent. In catalogo Tegeatico anni p. Chr. 168 vel 171 post gymnasiarchum, hypogymnasiarchum, archephebum nomina epheborum enumerantur et tum cetera gymnasii officia: +elaiotethês, grammateus, "iatros" (Epiktêtos Alexandrou), koureus, paidotribês, kaminiôn, spadeikophoros+ (V. Bérard, BCH. XVII, 20). Duo gymnasii medici in titulis Spartanis aevi Romani CIG. 1275 et 1279 extare videntur (cf. Boeckh l.l.), quamquam non satis constat titulos ad gymnasia pertinere. Athenis autem iatroliptae, paedotribae, gymnastae aevo Romano esse non desinunt, tamen tertio p. Chr. saeculo in epheborum Atticorum catalogis (annorum 230-260 p. Chr.) inter alios gymnasii magistratus veri quoque medici nominantur: IG. III 1193 col. I vs. 32: +[iat]ros: Artemeisios+. IG. III 1199 col. I vs. 36: +iatros | Aur. Artemeisios+. IG. III 1202 col. I inter multos alios magistratus +dia biou+ vs. 38: +iatros: Hermog[e]nês+. (cf. Grasberger, _Erz u. Unterr._ III, 477. A. Dumont, _Essai sur l'ephébie attique_ I, 199). Medici publici aevo Romano gymnasiis veterum quoque virorum defuisse non videntur. Ad hanc rem quod certe pertinet exemplum, proferri quidem non potest. Sed ipsae gerusiae [58] habebant medicos publicos, ut inscriptiones demonstrant. Qui quidem medici aliqua tantum ex parte publici erant, eo usque enim, ut a collegiis ipsis mercedem muneris acciperent et singulos collegii socios gratuito curarent. Praeterea privatim eos artem suam exercere potuisse consentaneum est. Invenitur autem gerusiae ipsius medicus in catalogo sacrificulorum, qui est in _Inschr. v. Magnesia_ 119 vs. 19: +M. Aur. Hermês "iatros gerousias"+, cum multis aliis Aureliis, unde tempus tituli sumas. Alius extare videtur in titulo in urbe Phrygiae Sebaste reperto (P. Paris, BCH. VII 452 II), in quo +h[o]i {e.}iselthontes [e]is tên gerousian+ inde ab anno p. Chr. 99 inscripti sunt. Inter quos col. I vs. 12 +Theogenês Theogenous iatros+ nominatur et nomine officii apposito ab omnibus aliis distinguitur.[59] [Adnotatio 58: Gerusias, quae in omnibus fere Asiae Minoris urbibus aevo Romano erant, publicas esse institutiones, sed in rebus publicis gerendis et administrandis nullam fere habere potestatem contra Waddingtonem (Lebas III ad inscr. 53) et Mommsenum (RG. V 326 adn.), qui privata ea esse sodalicia volebant, nuno viri docti consentiunt: J. Lévy, _Études sur la vie municipale de l'Asie Mineure_ REG. VIII (1895), 231 sqq. cf. Hicks, Inscr. in the Brit. Mus. III, 74 (_The Ephesian Gerusia_); Benndorf und Niemann, _Reisen in Lykien and Karien_ I, 72. Inter medicorum etiam titulos unus est, quo gerusiam institutionem publicam fuisse demonstratur (nr. 42): +Rhodiapoleitôn "hê boulê kai ho dêmos kai hê gerousia eteimêsan" -- -- -- Hêrakleiton Hêrakleitou Oreiou+.] [Adnotatio 59: Cyro archiatro filio Apollonii "gerusia" Lampsacenorum statuam erigendam curavit (nr. 70), quia praeter multa alia beneficia gerusiae oleum in gymnasio praebuerat (+aleipsanta lamprôs kai poludapanôs kai asunkritôs+, cf. Boeckh ad CIG. 3643) et mille donaverat Atticas. Sed nullo verbo dicitur Cyrum medicum gerusiae illius fuisse.] Qui saeculo quarto apud Romanos ipsos inveniuntur archiatri _portus Xysti_ et archiatri _Vestalium_ (cf. p. 54), illos gymnasiorum et gerusiarum medicos excipiunt. Quamquam saeculo iam p. Chr. I. Romae medici quasi collegiorum fuisse videntur, quoniam extat titulus ibi repertus: _Ti. Claudius Aug. l. Hymenaeus medicus a bibliothecis_ eqs. (CIL. VI 8907). Sed libertus est et medicus in domo patroni collibertorum et servorum quasi collegio additus. Sin autem medici publici urbium sunt, pagorum, vicorum, si medici ad bella, ad dies festos instituebantur, si exstant medici conducti ab gymnasiis et gerusiis, nihil obstat, quin etiam a collegiis vere privatis, si satis magna erant, medici proprii conducerentur. Quid enim multum interest inter medicum quem constituebant +toi katoikeuntes en tôi damôi tôn Halentiôn kai toi enektêmenoi kai toi geôrgeuntes en Halenti kai Pelêi tôn te poleitan kai Rhômaiôn kai metoikôn+ (cf. p. 57), et medicum a magno collegio private conductum? Talem demonstrare videtur titulus CIG. II add. 2339b, Teni inventus, aevi Romani. Quo in titulo praesides sodalicii nautarum[60] quod +sumbiôsis+ vocabatur, enarrantur; inter quos praeter nauarchum eponymum, scribam, hierodulum medicus quoque fuit (+iatrou Hierakos+ vs. 7.--cf. Ziebarth, _Griech. Vereinswesen_, p. 16 et 206 sq.). Alium collegii medicum agnoscendum esse in titulo IG. IV 365 (Kaibel, EG. 885) Corinthi reperto voluit L. Liebenam (_Röm. Vereinswesen_, p. 123), qui +thêreutoras andras+, qui medico cuidam statua gratiam referentes ibi extant, collegium venatorum fuisse existimabat. Sed sunt venatores amphitheatri Corinthii, quos firmum collegium habuisse opus non est. Medicus autem circensis fuisse videtur. [Adnotatio 60: Quod titulo eponymi demonstratur: +epi nauarchou Apollônidou tou Angelou Prôtiônos+. Nam cum magistratum eponymum rei publicae Teniorum nauarchum nominatum esse nullo testimonio affirmetur (sunt autem +archontes+ CJG. 2329, vs. 27; 2332, 14; +archôn+ 2338, 1; +archôn epônumos+ 2339, 1; +stratêgoi+ 2330, 16), nihil impedit, quominus nauarchus ille ad sodalicium ipsum referalur. Vocabantur autem interdum sodalicia negotiatorum vel fabrorum +sumbiôseis+, de qua re conferas Ziebarth, _Griech. Vereinswesen_, p. 102, ubi citatur CJG. 3639: +hê sumbiôsis tôn chalkeôn+.] §6. DE MERCEDE ET PRAEMIIS MEDICORUM PUBLICORUM. Quaerentibus, quantam mercedem medici public! acceperint, prima se offerunt Herodoti verba de Democede (III 131): +kai min deuterô eteï "talantou" Aiginêtai dêmosia "misthountai", tritô de eteï Athênaioi "hekaton mneôn", tetartô de etei Polukratês "duôn talantôn"+. Quae summae, etiamsi saepe a viris doctis in dubium vocatae sunt (cf. praecipue adn. Valckenarii ap. Herod, ed. Gaisford III p. 277), tamen mihi ab omni veri similitudine abhorrere non videntur. Etenim tempora remotiora sunt, quibus non tot medici quot saeculo IV. vel insequentibus novam aegris promittebant valetudinem; medicus ille celeber autem est et artis peritissimus (+hupereballeto tous allous iêtrous+ c. 131), quem Aeginetae, quamvis nulla artis instrumenta secum ferret, conducebant et mercedem tam insolitam reddebant, ut Herodotus, quantam dedissent, sibi adnotandum esse putaret. Vero quas pecuniae summas Athenienses et Polycrates Democedi expendebant, eae in tantam altitudinem propterea sunt expressae, quod alter alterum licendo superare studebat. Et tantas pecunias illis temporibus medicis interdum praebitas esse certo testimonio alio affirmatur. Ex Onasili enim inscriptione Cypria (cf. p. 18), quae praemia illi et fratribus data sint, cum verbis ipsis pactionis tum factae dici potest, si quae in tabula exstant recte sunt lecta. Legunt autem viri doctissimi constituisse regem urbemque Idaliorum Onasilo una cum fratribus +a(n)ti tô misthôn ka a(n)ti ta huchêrôn+ (i.e. +epicheirou+) unum talentum argenti aut si mallent agrum quendam cum plantis et fructibus, ut ipsi et posteri semper eum haberent; Onasilo autem soli illi addiderunt quattuor secures argenteas et duo didrachma Idalia aut agrum hortumque huic pecuniae pares (vs. 23 sqq.: +ê ke sis Onasilon ê tôs paidas tôs Onasilôn ex tai zai taide i ex tôi kapôi tôide exoruxê, ide, ho exoruxê peisei Onasilôi ê tois paisi ton arguron to(n)de; argurôn pe(lekewas) d' pe(lekewas) b' di(dralma) Ê(dalia).+). Sed Onasilus et fratres agros et hortos pecuniae antetulerunt, ut ex appendice inscriptioni posterius addita apparet (vs. 29-31). Hi autem valebant unum talentum, eandem igitur summam, quae Democedi ab Aeginetis praebita est, si modo talentum idem est. Duo autem didrachma Idalia et quattuor secures argenteae, pro quibus praeterea Onasilus solus agrum et hortum accepit, e tribus duas fere partes talenti valebant.[61] Quae omnes mercedes non totum in annum, sed in tempus obsessionis, quae quam longa fuerit non constat, constitutae erant, et perspicuum est eas modum usitatum mercedis valde excessisse. Nam res insolita et insueta erat, cum urbs in summo periculo fuerit, atque medico illo fratribusque summi labores obeundi erant, alii autem medici cogi non potuerant. [Adnotatio 61: De didrachmis argenteis vid. supra p. 18{15}. Secures argenteae pars talenti et ea Cypri decem minae fuisse videntur: Hesych. s.v. +pelekus; axinê distomos. ê "stathmion examniaion" archaion; "hoi de dekamniaion"+. idem s.v. +hêmipelekon; trimnaion ê tetramnaion ê pentamnoun. "to gar dekamnoun peleku kaleitai para Paphiois"+. Eustath. 1878, 57: +dêloi gar hê lexis homônumias logô kata tous palaious kai "stathmon en Krêtê examnoun ê dekamnoun"+. cf. _A catalogue of the greek coins in the Brit. Mus., Cyprus_ (G. Fr. Hill) p. XXII.] Quanta merces medicis publicis vulgo soluta sit, his non docemur. Neque alios certos testes habemus, cum libri immemores eorum, quae vulgo in urbibus antiquis instituta erant, nihil tradant, monumenta autem, inscriptiones, papyri, quae magis ad usum consuetudinemque cotidianam pertinent atque accuratiora interdum tradunt, nunc etiam satis non exstent. Sunt quidem, quae summam pecuniae referant, quae medico private est data in re certa atque definita.[62] Sed ex his nullo modo, si mere opinari nolis, merces annua medicorum publicorum colligenda est. [Adnotatio 62: v. Papyr. Londin. 131r. col. 8, vs. 179; Tebtunis Pap. 112 passim; Amherst Pap. 128 v., vs. 120. cf. fragm. Cratetis ap. Diog. Laert. VI, 5, 86; Vercoutre l.l. p. 242 sqq.; Becker l.l. p. 57 sqq.] At res fortasse apertior fit, si meminimus Teios paedotribis mercedem annuam 500 drachmarum dedisse, grammaticis 600, 550, 500, citharistae 700 drachmarum (v. Ditt.{2} 523a, vs. 10 sqq.). Architecti autem templi Apollinis Delii 720 drachmas accipere soliti esse videntur (v. Th. Homolle BCH. XIV (1890), 478). Nam haec summa vel partes eius saepius in rationibus templi illius leguntur, e.c. BCH. XIV 396 (I vs. 82): +--kai tade alla edôkamen; Architektoni misthos--{D C C X X}+. Athenienses architectis interdum mercedem non altiorem praestabant quam aliis opificibus et artificibus, unam pro die drachmam; hac enim mercede muneris architecti Erechthei Atheniensis fruebantur, cum 37 drachmas in prytania acceperint (JG. I 324a vs. 56; c col. II vs. 8. cf. Gregor Huch, _Organisation der oeffentl. Arbeit im griech. Altertum_ I (Diss. Lips. 1903) p. 51 sq.). Quas summas si respicio, eis mercedem annuam medicorum non maiorem fuisse et vulgo quarto saeculo et insequentibus in urbibus Graecis 500-700 drachmas medicis fere datas esse puto. Consentaneum est prout urbes res tempora erant mercedes quoque impares fuisse. Athenis bello Peloponnesiaco confecto pecuniae publicae erant consumptae et exhaustae. Quamobrem medici etiam mercedem minorem accipiebant, et quo minor merces erat, eo peiores medici munus publicum suscepisse videntur. Ad quod mihi cum Welckero (l.l. p. 230) Pluti Aristophanei versus 407 eqs. spectare videntur: --+tis dêt' iatros esti nun en tê polei; oute gar ho misthos ouden est, outh' hê technê+ --+skopômen.+ --+all' ouk estin.+ --+oud' emoi dokei.+ Unus inscriptionis cuiusdam locus nobis etiam disceptandus est. In magna ratione et catalogo hieropoearum templi Apollinis Delii exarato Demare archonte (circa annum a. Chr. 180), cum pecuniae ab decessoribus +en tê dêmosia kibôtô+ acceptae describantur, haec leguntur vs. 82 sqq. (BCH. VI 13.--nr. 23): +allos stamnos epigraphên echôn; apo tês Hellênos kai Mantineôs, epi Dêmêtriou Posideônos, ethesan eis to hieron Phôkiôn Kleokritou tamias kai Parmeniôn ho Poluboulou klêronomos [hôn]+ ([+hô+] edit.) +elatton elaben ho iatros+ (+ho iatros+ supra lineam, _en surcharge_) +{C C L} kai tou enoikiou hôsautôs {X X V}+. Quae verba inscripta in urna demonstrant Demetrio archonte, mense Posideone, quaestorem et hominem privatum duas summas tradidisse, quae pecuniae publicae sunt et auxilio Hellenis et Mantinei, de quibus qui sint nihil constat (cf. Homolle l.l. p. 71), aerario publico tradebantur. Quas summas medicus quidam non sibi habuerat, alteram 250 drachmarum de mercede sua, ut consentaneum est, alteram viginti quinque drachmarum de pensione aedium. In antecessum igitur res publica huic medico praeter mercedem etiam pensionem aedium dederat, ut ipse habitaret et medicinam instrueret; sed mortuus esse Polybulus medicus videtur, et moriens Parmenionem heredem suum summas illas rei publicae reddere iusserat, quia nondum tempus totum circumactum erat, in quod iam antea mercedem et pensionem acceperat. Cum autem ducentae quinquaginta drachmae summa solida sint, veri simillimum est totam mercedem annuam ex multiplicatione simplici effectum iri. Sed quae multiplicatio facienda sit, incertum est, fortasse simplicissima, ita ut 500 drachmae merces annua medici publici illius essent et quinquaginta pro habitatione additae essent. Quod in ea quadret, quae supra in universum explanavimus, sed incertius est, quam ut firmum quicquam ex eo colligi possit. De mercedibus aevo Romano archiatris datis, exempli causa in urbibus Asiae Minoris, nihil memoriae proditum est. Ad publicorum autem sicut ad privatorum medicorum mercedes referenda sint, quae Ulpianus _libra octavo de omnibus tribunalibus_ scripserat (Dig. L, XIII 1): _praeses provinciae de mercedibus ius dicere solet, sed praeceptoribus tantum studiorum liberalium ... Medicorum quoque eadem causa quae professorum, nisi quod iustior, cum hi salutis hominum, illi studiorum curam agant: et ideo his quoque extra ordinem ius dici debet._[63] Sed de summis nihil aperitur. Romae medicis publicis annonae praestabantur, saeculo tertio binae aut ternae (Lamprid. Alex. Sev. 42), quot quarto archiatris, non dicitur (Cod. Iust. X 53, 9; Theod. XIII 3, 9.--cf. p. 42), et quantum annona medicorum valuerit, quot quisque modios tritici assecutus sit, ignoramus. Sed mercedes publicae expendebantur usque ad lustiniani tempora, quem mercedem munerum publicorum abolevisse ex Procopio (hist. arc. 26) intellegitur (quem laudat Perrot, _Exploration de la Galatie_ I, 50{3}). [Adnotatio 63: Adiungamus, quae continuo sequuntur: _Sed et obstetricem audiant, quae utique medicinam exhibere videtur. Medicos fortassis quis accipiet etiam eos, qui alicuius partis corporis vel certi doloris sanitatem pollicentur; ut puta si auricularius, si fistulae vel dentium, non tamen si incantavit, si inprecatus est, si, at vulgari verbo impostorum utar, si exorcisavit: non sunt ita medicinae genera, tametsi sint, qui hos sibi profuisse cum praedicatione adfirment._ Sunt autem qui _exorcizaverunt_ christianorum medici: cf. Harnack, _Med. aus der ält. Kirchengesch._, p. 68 sqq.] Hippocrates vel potius qui scripsit librum +parangeliôn+ medicis suadet ut medeantur +hote de proika anapherôn mnêmên eucharistiês proterên ê pareousan eudokiên; ên de kairos eiê chorêgiês xenô te eonti kai aporeonti, malista eparkeein tois toioutois. ên gar parê philanthrôpiê, paresti kai philotechniê+ (Littré IX 258). Quod consilium amplius secutos medicos gratuito interdum sanavisse tituli docent: +kai prosanetheto tas chreias tois en arrôstian empesousin aneu misthou+ (nr. 36 vs. 7 sq.), +iatreusanta proika+ (de Heraclito Rhodiopolita nr. 42 vs. 17). Sed multos medicos, quo facilius munus publicum sibi traderetur, gratis sanando gratiam populi petivisse supra iam vidimus (p. 48 sq.). Tamen non desunt, qui commodo suo non servientes etiam postquam medici publici facti sunt aliquamdiu mercede sua destiterint. Nam de Damiada Lacedaemonio decretum Gytheatarum haec refert: +[e]pi Biada de Laphriôi theôrôn tan p[olin exaporou]menan en tais eisphorais epang[eilato tôi da]môi "dôrean iatreusein" par' hame[teran polin auton+ (nr. 12 vs. 28 sqq.). Damiadas igitur alterius quem publicus erat anni (cf. vs. 45) mense Laphrio, cum oppidum tributo ab Romanis imposito valde premeretur,[64] de mercede muneris destitit, sed unum tantum mensem hoc fecit, cum certus mensis anno additus sit. Sequitur, ut merces singulis mensibus Gythei medicis publicis expenderetur, id quod Athenis aliis locatione non constitutis prytaniis singulis saepe fiebat (cf. Boeckh, _Staatshaushalt_ I{3} 308). Sed habemus alium etiam titulum et eum Atheniensem, qui medicum publicum munus gratis suscipientem affert. Ibi Phidias homo Rhodius, qui Athenis medicus privatus erat, tum +"epidedô[ke]n heauton dêmosieuein dôre[a]n" endeiknumenos tên eunoian hên echei pros tên polin+ (nr. 2 vs. 17 sqq.). Qua de causa ille omni mercede destiterit, non declaratur. Sed fortasse ita conicere licet. Medici publici qui a civitate mercedem accipiebant et propterea aegrotos gratis curabant, tamen a quovis cive, si modo dabat, pecuniam accipere vetiti non erant. In maioribus autem urbibus et maxime Athenis factum sit, ut qui hoc modo redibant reditus mercedem publicam multo superarent, cum divites quoque medicos publicos, qui saepe medicorum optimi erant, consultarent. Quare efficiebatur, ut medici munus publicum valde appeterent, praesertim cum eo medici quasi approbati fierent, et ut eo facilius crearentur civitati pollicerentur se gratuito munus suscepturos esse. Immo Ioh. Toepffer (AM. XVI 429) usque eo progressus est, ut oppida et tempora fuerint, quibus munus publicum eis medicis traderetur, qui a civitate magno id fortasse pretio conduxissent sicut temporibus quibusdam sacerdotia ad licitationem deducerentur. [Adnotatio 64: cf. Lebas-Foucart 242a, vs. 15 sqq.: +epi Biada de eniautôi hote idian charin exaitêsamenoi Poplion te Autrônion; kai Leukion Markilion ontas autois xenous, hous kai hupedexanto tois idiois dapanêmasin kai para[i]têsanto tous te stratiôtas kai ta loipa ta epitassomena hup' autôn, onta ikana, di' hôn ekouphisan tên polin, holoscherôs charisamenôn autois tôn progegrammenôn andrôn -- -- --+] Tamen medicos publicos a privatis etiam mercedem accepisse certis quidem testimoniis affirmari non potest. Diserte autem archiatris Romanis permittebatur, ut pecuniam a privatis acciperent, si ab sanatis voluntarie oblata sit: _archiatri scientes annonaria sibi commoda a populi commodis ministrari honeste obsequi tenuioribus malint quam turpiter servire divitibus. Quos etiam ea patimur accipere, quae sani offerunt pro obsequiis, non ea, quae periclitantes pro salute promittunt_ (Cod. Iust. X 53, 9 = Theod. XIII 3, 8).[65] Quae Valentiani, Valentis, Gratiani imperatorum epistula anni 370, cum ad Praetextatum praefectum urbis missa sit, ad archiatros quattuordecim Romae urbis maxime pertinet. [Adnotatio 65: Quae verba secutus esse videtur Dionysius medicus Antiochenus, de quo scripsit Libanius ad Tatianum (ep. 911 extr. ed. Wolf): +kai toioutos men ôn tên technên, toioutos de ton tropon tôn penesterôn estin, ou kata to mê einai tous didontas, "eisi gar hoi sesôsmenoi", alla nun mikrô tini tên cheira upeichen aidoumenos, nun de to pan dieôsato+. Qui cum nihil nisi ea acciperet, _quae sani offerunt pro obsequiis_, publicus esse videtur.] Merces, quae a re publica medicis expendebatur, multis locis non ex aerario emanabat, sed tributo ad hanc ipsam causam civibus imposito cogebatur. Quod tributum inscriptiones et papyri quadraginta fere proximis annis aperuerunt, vocabatur autem +iatrikon+.[66] Repetemus breviter res notas. Prima Delphis inscriptio reperta est (nr. 8) annorum a. Chr. 230-200 (H. Pomtow Rh. M. XLIX 582). In qua Philistioni cuidam damnum quod fecerat, cum ab creditoribus quibusdam Delphorum pecuniam, quam hi debebant illis, solvere coactus erat, ita resarciebatur, ut ei et posteris +ateleia choragias kai tou iatrikou+ daretur (cf. Ditt.{2} 466 adn.). Deinceps cum quarto saeculo inter Teum et aliud oppidum, cuius nomen non exstat, synoecismus conveniret (cuius foederis fragmentum lapidi incisum a. 1891 repertum est), civibus novis, qui Teum transmigrabant, in decem annos immunitas praeter iatrici praebita est: +einai de autous ka[i tôn allôn eisphor]ôn ateleis plên iatrikou+ (nr. 1 vs. 10 sqq.). Eodem anno Coorum lex sacrificiorum in medium prolata est.[67] Qua in tabula inter eos, qui diebus festis quibusdam sacrificia faciant et »casam constituant«, multi sunt vectigalium redemptores, et vs. 15 sq. legitur: +[thuetô] de kata tauta kai skanopageisthô kai ho echôn tan ônan tou latrikou+. Cum autem +tou latrikou+ enucleare non possent, erratum esse a lapicida et legendum esse +tou iatrikou+ viri docti existimabant.[68] Sed Udalricus Wilcken, cum multa in papyris ostracisque Aegyptiis tributa ignota enodavisset, quid +latrikon+ esset, etsi dicere non potuit, tamen verbum ita tenendum esse arbitratus est.[69] Nobis igitur ab hoc incerto titulo abstinendum est, quamvis multum inter-esset in urbe Co ipsa tributum medicum inveniri. [Adnotatio 66: cf. A. Toepffer, AM. XVI 430 (= _Beiträge zur griechischen Altertumswissewchaft_ p. 221); U. Wilcken, _Griech. Ostraka_ I, 375 sqq.; R. Herzog l.l. p. 204{3}.] [Adnotatio 67: edd. +A. Kontoleôn+, AM. XVI (1891), 406; Th. Reinach, REG. IV, 357 sqq. Ingeniose interpretatus est A. Toepffer, AM. XVI (1891), 411 sqq. = _Beiträge zur griech. Altertumswissensch_. 204 sqq. cf. BCH. XVI, 162.] [Adnotatio 68: Sed cum Th. Reinach scripsis-set (REG. IV 371): _On serait tenté de corriger_ +latrikou+ _en_ +iatrikou+, posteri iam certius affirmabant et pro certo habebant, quae mera coniectura est.] [Adnotatio 69: _Griech. Ostr._ I, 375{1}: _Da der Stein nach der Publikation ein deutliches_ +L+ _zeigt, wird man an_ +latrikou+ _festzuhalten haben._] In duobus autem aliis oppidis, Delphis, in media parte Graeciae, et Tei, in urbe Ionia Asiae Minoris, +to iatrikon+ adhuc certe exstat. Ubi accuratiora ignoramus, nisi id intelligimus Tei iatricum tam necessarium esse existimatum, ut civibus novis, qui omnibus aliis oneribus liberarentur, tributum medicum tamen pendendum esset. Quod tributum etiam sua sponte homines aliqui constituebant. Nam consentaneum est, si pagani pagi Halentis una cum eis, qui in hoc pago agros possidebant et qui ibi et in agris Pelae pagi laborabant, medicum proprium conducebant (v. p. 57, 66), illos omnes voluntariam stipem contulisse, ut medico mercedem darent. Quantum quisque pecuniae dederit, cum in Graecia ignoremus, papyri Aegyptiae demonstrant. Nam in papyris alterius fere a. Chr. saeculi: _Flinders Petrie Papyri_ (ed. Mahaffy) II nr. XXXVIIIa (p. 36) semel, nr. XXXIXe (p. 129) passim +"iatrikon b'"+ legitur, ex quo apparet binas frumenti artabas a quibusdam pro tributo medico annuo pensitatas esse. Qui tributum solvebant, in utraque papyro coloni Graeci veterani sunt, ita ut dici non possit omnesne cives tributum idem pependerint an fuerint qui plus debuerint (cf. U. Wilcken l.l. 375). Sed tributum duarum artabarum[70] parvum est, quoniam to +to phulakitikon+, quo tributo custodes alebantur, ternas artabas pro capite et anno faciebat atque multa tributa alia muneribus multo maioribus explebantur. Si igitur +to iatrikon+ comparamus cum custodum tribute, merces muneris medicorum minor fuisse videtur quam custodum publicorum, nisi eorum plures in unoquoque loco quam medici publici fuerant. Medicis autem pro mercede non pecunia, sed frumentum ipsum datum esse videtur sicut archiatris urbis Romae annonae vel _annonaria commoda_. [Adnotatio 70: Valebat autem artaba aetate Ptolemaeorum 39, 39l. (Hultsch, _Metrologie{2}_ 625) vel 39, 39-23, 62l. (Wilcken, _Ostr._ I, 747).] De mercede pars aliqua medico publico in medicinam consumenda fuerit aut alia summa ei praeter mercedem ex iatrico data sit, ut medicinam sustentaret, sicut medico illo Delio (v. p. 69). Apud Graecos ita fuisse E. Curtius iam suspicatus est, cum primo iatrici titulo Delphis invento existimaverit iatricum esse exactum _zur Besoldung von Aerzten und Erhaltung ärstlicher Anstalten_ (GGA. 1864, 1227). Tum multa verba et plures etiam coniecturas de hac re incerta fecit A. Vercoutre.[71] [Adnotatio 71: Qui iatricum a Charonda inventum esse contendit (l.l. 241 sqq.). Coniecerit autem quispiam, cum leges Charondae in urbe Co receptae essent (anno 366: U. v. Wilamowitz, _Arist. u. Athen._ I, 65{36}; aliud tempus proposuit Crusius, _Untersuch. zu Herondas_ 36), iatricum etiam ibi constitutum esse (testari autem ibi hoc tributum titulum AM. 1891, 406, vid. p. 73) et inde per alias urbes Graeciae divulgatum esse. Sed sunt vanae suspiciones. De Charonda nihil fere scimus, et titulus ille, cum +latrikou+ legatur, adhiberi non potest. Equidem puto tributum illud tam vetustum non esse, sed saeculo quarto demum inventum.] Mercede et publica et privata accepta medico publico alio etiam modo pro laboribus praemia data sunt. Populus enim medicos bonos laudabat, coronas eis dedicabat, hospites publicos (+proxenous+) eos faciebat, in civitatem ascribebat. Cum medicus urbem relinqueret, ut novam sedem appeteret, rebus bene gestis saepissime ei honores tales decreti sunt. Horum decretorum paullatim numerus maior in lucem prolatus est, cum nunc habeamus triginta (p. 19 sqq.); baseon autem statuarum quibus aevo Romano medici maxime honorati sunt publice constitutarum undecim collectae sunt (p. 21 sq.). Itaque et aevo Romano et ante Romana tempora et statuae et decreta plurima in urbibus collocata erant, atque spes est excavationibus locis omnibus nunc florentibus plura etiam inventum iri, quibus tota haec causa in quam inquirimus planior apertiorque fiet. Quantopere autem mos honorandi medicos pervulgatum sit, inde facile perspicias apud scriptores decreta talia ficta et vera imitantia inveniri. In codicibus enim Hippocrateis cum aliis rhetorum inventis decretum Atheniensium in honorem Hippocratis fictum exstat (Littré IX 400). Quod decretum est commixtum ex veris nonnullis apud scriptores collectis,[72] ex verbis in decretis honorificis vulgo usurpatis, ex multis omnino ementitis (cf. Littré IX 308; Herzog 215 sqq.). Ab Atheniensi quodam illud factum esse Littré arbitratus est (I 430), Herzog Petersenium (Philologus IV 251: _Zeit und Lebensverhältnisse des Hippocrates_) secutus ludum scholae rhetorum Coorum esse dicit circa annum a. Chr. n. trecentesimum factum. Id rectius coniectatum videtur, cum Co decreti faciendi maius esset incitamentum et cotidie in Aesculapio multa medicorum decreta spectarentur. Sed num trecentesimo iam a. Chr. n. anno decretum factum sit, magnopere est dubitandum. Mihi probatur primo demum a. Chr. n. saeculo (v. Kaibel GGA. 1900, 63) vel postea etiam decretum illud commentitum esse. [Adnotatio 72: Conferas exempli causa initio: +kai loimou iontos apo tês barbarôn epi tên Hellada+ et Thucyd. II 48: +êrxato de to men prôton, hôs legetai, ex Aithiopias tês huper Aiguptou, epeita de kai es Aigupton kai Libuên katebê kai es tên basileôs gên tên pollên. es de tên Athênaiôn polin exapinaiôs enepese ktl.+] Aliud tale decretum apud Diodorum legitur (IV 71). Ubi fictum est Graecos Troiam oppugnantes Machaoni atque Podalirio immunitatem decrevisse Aesculapii filiis, qui homines sunt ut alii, at non dei, atque vulneratos multos medici quasi publici sanaverant: +kata de ton polemon megalas chreias autous paraschesthai tois Hellêsin, therapeuontas empeirotata tous titrôskomenous, kai dia tas euergesias tautas hupo tôn Hellênôn megalês tuchein doxês; ateleis d' autous apheinai tôn kata tas machas kindunôn kai tôn allôn leitourgiôn dia tên huperbolên tês en tô therapeuein euchrêsias.+ Quae verba in memoriam redigunt, quae interdum in veris medicorum decretis leguntur.[73] [Adnotatio 73: Adnotat U. de Wilamowitz (Isyllos 82{55}): _Diese Darstellung wird in den Jahrhunderten entworfen sein, aus denen wir so manche Ateliepsephismen für Ärzte haben_.] Inter honores alios medicis immunitas etiam praebebatur, quamquam ante Romana tempora non saepius ea in titulis extat, si generatim qui dabantur honores intuemur (legitur nr. 21 vs. 50, nr. 24 vs. 9, nr. 32 vs. 6, nr. 36 vs. 13, nr. 40 vs. 21 sq.). Id eo explicatur, quod medici his temporibus saepe urbem, in qua consederant, mox relinquebant, ita ut laus atque hospitium publicum gravius eis esset quam cunctarum rerum immunitas. Sed aevo Romano res valde exculta est et immunitas medicis legibus praecipuis praestabatur (v. p. 40 sq.) Quod primo tamquam gratia et favor a medicis adsumptum est, cum diserte rem in titulis adnotaverint (v. p. 43; praeter archiatros duos ibi citatos Heraclitus Rhodiopolites immunitatem se adeptum esse praedicat: nr. 42 vs. 16: +alitourgêsia "timêthenta"+, ita ut titulus vix ante Hadriani aetatem exaratus sit). Cum autem archiatri in urbibus Asiae Minoris maxime in hoc loco haberentur, medici Aegyptii idem sibi praeberi volebant. Nam Antonini epistula ad urbes Asiae missa omnes alias quoque urbes spectare videbatur: +grapheisês men tô koinô tês Asias, "panti de tô kosmô diapherousês"+ (Dig. XXVII 1, 6 §2.--cf. 40 sq.). Itaque in papyris medici questi sunt, quod munera publica sibi imponerentur contra imperatorum epistulas. Talem querimoniam M. Valerius Gemellus habuit (p. 51), et in eadem papyro supra querella alius medici descripta esse videtur atque responsio magistratus alicuius a praefecto ita confirmata: +kekrike[n - - -] apolusas+, quod videtur esse: +kekrike[n dikaiôs ho deina] apolusas+. Unde apparet medicum questum confirmante praefecto muneribus liberatum esse. Duorum aliorum medicorum querellae disceptantur in papyro Oxyrhynchitana I 40, in qua multae huiusmodi causae una transcriptae sunt. Quarum in una anni p. Chr. 138 medico alicui de immunitate praestari referunt editores, qui hanc partem papyri nimis mutilatam non ediderunt. Quae tum sequitur causa, iterum querimoniam medici publici exhibet, sed qui cadaveribus arte medicabatur. Qui de liturgia imposita sibi ab eis, apud quos munere fungebatur, questus est; sed ei responsum est: +tacha kakôs autous etherapeusas. didaxon t[o kata]têkon+ (qua re cadavera conserventur), +ei iatros ei dêmos[ieu]ôn epi tari[cheia], kai hexeis tên aleitourgêsian+. Tradebantur igitur apud Aegyptios mortuorum corpora medicis publicis propriis conservanda, sicut medici in unamquemque partem corporis erant (Herod. II 84). Qui ad se etiam pertinere epistulas imperatorum, quae medicos muneribus liberaverant, praedicabant. Sunt tum libertates immunitatesque illae ad omnes medicos perlatae et epistulis imperatorum saeculis insequentibus etiam atque etiam affirmatae et auctae, ita ut mulieribus medicorum et filiis etiam libertates summae praeberentur (Cod. Theod. XIII, 3 et Iust. X 53 passim). At tamen cum in titulis medicorum saeculi II. vel. III., quibus immunitates iam datae erant, multa munera publica cum praedicatione quadam descripta sint, apparet medicos munera publica, etsi liberi eis erant, tamen si volebant suscipere potuisse. Et volebant multi, qui favorem populi et honores appetebant. Quae cum ita essent, Constantinus inter cetera anno 321 edixit: _quoniam gravissimis dignitatibus vel parentes vel domini vel tutores esse non debent, fungi eos honoribus volentes permittimus, invitos non cogimus_ (Cod. Theod. XIII 3, 1). Et tituli multos demonstrant archiatros, qui in summis honoribus versabantur: +Menekratês Menekratous ho archiatros tês poleôs "stephanêphorôn" ktl.+ (Euromi, nr. 49); +M. Aurêlios Charmidês "prutanis kai stephanêphoros" kai archiatros+ (Heracleae-Salbacae, nr. 57 et 58); +M. Aurêlios Poleitês b ho archiatros prôtos archôn to b+ (Cerami, nr. 60); +"epimeloumenou tôn Mustêriôn" Soul. Dêmêtriou tou axiologôtatou archiatrou+ (Laginae, nr. 61); +Agasikleidas Agasikleida ho archiatros tês poleôs "agoranomôn" ktl.+ (Troezene, nr. 50); cf. nr. 73 (Lesbi) Bresum archiatrum, qui plurima munera et publica et sacerdotalia administrabat. Quorum ex titulis apparet cives hos fuisse et viros in sua urbe illustrissimos, cum in summis urbium dignitatibus obveniant. Simul intelligitur cum hi munus medicum publicum appeterent, id quoque ipsum honoratum fuisse. Ut autem archiatri ex medicis optimis eligerentur, praeceperunt etiam saeculo IV. imperatores Romani: _si quis in archiatri defuncti est locum "promotionis meritis" adgregandus_ eqs. (Cod. Iust. X 53, 10 = Th. XIII 3, 9); _quod si huic archiatrorum numero_ (XIV) _aliquem aut conditio fatalis aut aliqua fortuna decerpserit, in eius locum, non patrocinio praepotentium, non gratia iudicantis, alius subrogetur, sed horum omnium fideli circumspectoque dilectu qui "et ipsorum consortio et archiatriae ipsius dignitate et nostro iudicio dignus habeatur": de cuius nomine referri ad nos protinus oportebit_ (Cod. Th. XIII 3, 8). Unus ex archiatris, qui munera publica obierunt pecuniasque civitati dono dederunt, Attalus Priscus Ephesius Asclepiadis filius, +archiatros dia genous+ vocatur (nr. 65 vs. 3). Ut maxime aevo Romano sacerdotia hereditaria fuerunt, ita huic quoque medico vel maiorum alicui munus archiatri in omne tempus traditum est, cum per se sumi posset filium semper officium patris secuturum esse.[74] Quod iure sumptum esse alius titulus affirmat: praedicat Heracleae-Salbacae (in Phrygia maiore) Pappias quidam maiores iam archiatros fuisse: +[To mnêmeion esti Pappiou - - -]ou "archiatrou apogono[u] archiatrôn" ktl.+ (nr. 59). Aliam familiam quasi familiam archiatrorum fuisse demonstrat titulus Acilii Theodori (nr. 71). Quem ipsum in titulo +iatrôn promon+ vocatum tamen archiatrum fuisse inde colligas, quod iambi vocabulum +archiatron+ eo loco respuebant: +Akeilion Theodôron "iatrôn promon" spoudaion eugenê te kai euschêmona huos Theodôros thapsen, êd; ho sungenês Theodôros archiatros ktl.+ Consentaneum est versus causa mollissimam hanc translationem usurpari potuisse.[75] Archiater quoque fuit Theodorus Acilii propinquus (vs. 3/4). Cum autem filio Acilii nomen Theodori inditum sit, patrem Acilii Theodorum quendam fuisse verisimile est, ita ut +ho sungenês Theodôros archiatros+ Acilii mortui frater esset. Tum pater, qui duos filios archiatros habuerat, ipse archiater fuerit. Ut igitur rem stemmate ante oculos proponamus, sic existimamus: (Theodorus archiater) | +Akeilios Theodôros+ +ho sungenês Theodôros+ +archiatros (iatrôn promos)+ +archiatros+ | +huos Theodôros.+ Dubitandum non est, quin +huos Theodôros+ postea archiater factus sit. Postremum familiam veterinariorum quoque ostentemus: +Oualerianos ippoïatros huos hippoïatrou+ (+Aurêliou Lukou.+--CIG. 1953, Dii in Macedonia, vs. 7). [Adnotatio 74: Qui mos Graecorum vetustissimus per totam antiquitatem usque ad imperii Romani tempora extrema duravit, ut demonstrat epistula Constantini in Cod. Iust. X 66, 1 (= Th. XIII 4, 2) anni 337: _artifices artium -- -- -- ab universis muneribus vacare praecipimus, si quidem ediscendis artibus otium sit accommodandum, quo magis cupiant et ipsi peritiores fieri et suos filios erudire_. Nam filios in arte, quam pater ipse edidicit, erudiendos esse patet.] [Adnotatio 75: Ut id in praetereundo adnotem, nullo modo, opinor, dubitandum est, quin in epigrammate hermae Alcamenis nuper repertae vs. 2 +Herman ton pro pulôn+ dictum sit pro +Herman propulaion+ (v. Conze, Sitz.-Ber. d. Berl. A. d. W. 1904, 69. Sed cf. Altmann, AM. 1904, 180). Simillimae enim sunt translationes +Akeilios iatrôn promos+ pro +Akeilios archiatros+ et +Hermês ho pro pulôn+ pro +Hermês propulaios+.] Rem igitur apud Graecos notissimam aevo Romano etiam pervulgatam fuisse certis exemplis illustravimus et familias quasdam medicorum ostendimus, quarum gentiles nominatim in titulis exstant. Medico autem magnae commendationi et usui erat, quod ex antiqua medicorum familia ortus erat aut ab vetusto aliquo medico incluto genus ducebat. Et saepe olim urbs aliqua Graeca medicum quendam publicum libenter instituerit, si patrem aut avum eius apud se munere iam functum esse audierit. §7. DE COLLEGIIS MEDICORUM. Athenis medici publici, sive sex sive plures minoresve fuerunt, saeculo III. et iam antea pro se et aegris, quibus quisque medicatus erat, Aesculapio et Hygiae bis in anno sacrificium facere patrio more solebant. Quod inscriptione in Aesculapio Atheniensi eruta manifestum fit: +epeidê patrion estin tois iatrois, hosoi dêmosieuousin, thuein tôi Asklêpiôi kai tei Hugieiai dis tou eniautou huper te hautôn kai tôn sômatôn hôn hekastoi iasanto agathei tuchei dedochthai tei boulei ktl.+ (nr. 3 vs. 9 sqq.--cf. P. Girard l.l. p. 85). Sed quid consilium quingentorum in hac re rogaverit, lapide fracto non exstat, nisi forte sumis sacrificia, quae antea medici publici sua sponte et more patrio fecerunt, aliquo modo sancta esse a re publica. Constat autem medicos Atheniensium publicos una omnes in publicum prodiisse et sacra pro salute sua et eorum quibus medicabantur fecisse. At tamen proprium collegium medicorum publicorum fuisse ex hoc titulo sumi non potest. Fuisse autem apud Graecos collegia medicorum iam ex eo apparere existimaverunt viri docti, quod nominibus medicorum vocabulum officii +iatros+ in titulis additum sit; ordinem autem nomini adiunctum in titulis Graecis ante Romana tempora eam habere vim, ut socius collegii alicuius declaretur (U. Koehler AM. X 77; E. Ziebarth, _Griech. Vereinswesen_ 96 sqq.). Sed res incertissima est, et tituli +thiason+ vel +koinon+ aliquod +tôn iatrôn+ exhibentes nondum inventi sunt. In urbe Co, cum multi fuerint medici, hos aliquo modo in collegii corpus coaluisse putares. Quod tituli quodam modo demonstrare videntur. In titulo Coo nuper reperto locus nominatur +ei toi iatroi tassontai+ (nr. 17). Quibus ex verbis locus elucet, quo medici vel publici vel omnes coibant, ut res communes inter se expedirent. In alio titulo quarti a. Chr. saeculi non multo post urbem traiectam, ut videtur, fasti sacri Coorum leguntur (nr. 20): quibus diebus ad quas aras sacra facienda sint et quo ritu, et quibus hominibus in quoque sacrificio caro et cetera victimarum obtingant. Vicesimo autem die mensis Batromii Iovi Polieo bos immolandus erat, cuius quae partes in ara non comburebantur imprimis pontifici et sacricolis tradendae erant, tum aliis hominibus: +Nestoridai[s] n[ôt]ou dikreas; "iatrois kreas"; aulêtai kreas; chalkeôn kai kera[meô]n hekaterois to kephalaio[n; ta de alla ta krea tas polios; tauta de panta] ap[opher]eta[i] ektos to[u temeneus]+ vs. 53-56, in quibus extrema suppleta sunt ab Ioh. de Prott, _Fasti sacri_ p. 20. Illo igitur die medicis portio simplex carnis hostiae obveniebat. Cum autem inter ceteros gens una vocetur, qui nominantur +iatroi, chalkeis, kerameis+ collegia esse videntur (cf. Ziebarth l.l. 97), quibus quod negotium cum Iove Polieo fuerit apertum non est. Sed cum non intelligatur, cur +chalkeis+ et +kerameis+ a re publica conducti sint, collegia "omnium" opificum aut artificum hic nominata esse verisimile est. Hae res incertae, utut se habent, aevo quidem Romano certum collegium medicorum nominatur (Wood, _Discov. at Ephesus_ App. 7, p. 8 nr. 7): Ephesi enim M. Pomponius Boro medicus sarcophago, quem sibi et coniugi vivus fecit, haec in fine inscribenda curavit: +tês sorou kêdontai to sunedrion, hoi en Ephesô apo tou Mouseiou iatroi, hois kathierôsatên+ (ipse et coniunx) +eis klêron -- --+ (sequitur summa quaedam). Qui medici Ephesii firmum, ut patet, habebant collegium.[76] [Adnotatio 76: Hoc opusculo magna ex parte iam prelo mandate tituli medicorum autumno a. 1904 Ephesi eruti publici iuris facti sunt (J. Keil, Wiener Jahreshefte VIII (1905) p. 128 sqq.). Qui ad synhedrium supra laudatum (+hoi en Ephesô apo tou Mouseiou iatroi+) pertinent (a vs. 9) et firmum id collegium fuisse in clara luce reponunt, cum magistrates eius commemorent (+archôn+ a vs. 2; +gumnasiarchôn tôn iatrôn tais tou agônos dusin hêmerais+ passim). Museum autem non Alexandrinum est, ut antea cum aliis existimavi, sed Ephesium esse alius titulus Ephesius ab Keilio editus demonstrat (p. 135: +hoi peri to Mouseion | paideutai P. Ouêdion | Antôneinon asiarchên ktl.+). De re ipsa, certaminibus medicis ab collegio illo quotannis propositis, videas, quae exposuit Keil l.l. p. 133 sqq. Nos nonnullas nunc adnotamus res, quae eis, quae supra explanavimus, usui sunt. Commemoratur fragm. a vs. 4 aliquis' +archiatros to d'+. Qua re moderantur, quae supra p. 54 existimavimus, quamquam eodem fere tempore, quo hi tituli exarati sunt (altero p. Chr. n. saeculo), in ipsa urbe Epheso Attalus Priscus est +archiatros dia genous+ (nr. 65). Medici publici Athenis saeculo a. Ch. n. tertio bis quotannis Aesculapio immolabant (v. p. 79), collegium medicorum Ephesiorum in Museo eruditorum quinque saeculis post diebus feriatis idem fecit (a vs. 9 sqq.). Tum p. 78 sq. familias nonnullas medicorum aevi Romani ostendimus. Quibus nunc familia P. Aelii Menandri archiatri adiungi potest, cum duo filii eius inter medicos praemio ornatos nominentur (d vs. 1 sqq., e vs. 1) et alius fortasse propinquus (g vs. 3 sqq.). Denique quoniam in titulis illis archiatri multi praemium certaminis abstulerunt (a vs. 6, 7; b/c vs. 5; e vs. 2; f vs. 1; h passim), archiatros sive medicos publicos inter medicos optimos fuisse comprobatur (cf. p. 50, 77).] Sed de collegiis medicorum publicorum nihil comperimus, neque quicquam dici poterit, nisi novi tituli inventi erint. INDEX TITULORUM ET PAPYRORUM. pag. CIG. 1275 64 " 1279 64 " 1407 39 " 1953 63n56, 79 " add. 2339b 66 " 2714 36, 77 " 2847 37 " 2987 38, 42, 54, 78, 80n76 " 3285 34 " 3596 21 " 3645 38 " 3872b 42n36 " 3943 38, 65n59 " 3953h 37, 78 " 4249 42n36 " 4277 37 " 4315n 15, 16, 22, 70, 76 " 4379c 22 " 4716d{57} 63n56 " 5117 63n56 " 9256 61 IG. I 81 17 " I 422{14} (p. 185) 17n14 " II 167 vs. 6/7 49 " II 186 20, 50 " II 187 20, 50, 58, 60n52 " II 256b 14n10, 19, 45, 47, 50, 71 " II 352b 14n10, 19, 47, 55, 79, 80n76 " II 433 21 " II 835/36 14 " II 1449 55 " III 780 15, 22 " III 780a 15, 22 " III 1193 col. I vs. 32 65 " III 1199 col. I vs. 36 65 " III 1202 col. I vs. 38 54, 65 " IV 365 66 " IV 723 39 " IV 782 36, 77 " IV 951 sqq. 15 " IV 955 15 " VII 2688 39 " IX 1, 104 20, 53 " IX 1, 516 21, 70 " IX 2, 69 19, 47, 48, 50, 53, 63 " XII 1, 1032 14n10, 19, 47, 48, 53, 56, 58 " XII 2, 484 15, 38, 43, 76, 77 " XII 3, 259 39 " XII 5, 600 20, 59 " XII 5, 719 21, 52, 53 " XIV 689 36, 44 " XIV 852 39, 44 " XIV 966 15 " XIV 1751 33 " XIV 1759 32 CIL. VI 3982 33n29 " VI 3984 33n29 " VI 3985 sqq. 34 " VI 8504 33n29 " VI 8646/47 34 " VI 8895 34, 35 " VI 8905 31 " VI 8907 66 " IX 6213 39 " X 2858 39, 44 " XIV 3641 34 Brit. Mus. 143 19, 47, 48, 49, 52, 53, 56, 57, 71 " " 258 21, 27 " " 260 14n10, 21 " " 677 38 " " 799 22, 33 " " 838 22 Cauer, Delectus{2} 472 18, 63, 67 Ditt{1} 157 21 " 244 26 Ditt{2} 371 22, 58, 60 " 466 19, 72 " 489 14n10, 19, 45, 47, 50, 71 " 490 19, 45, 56 " 491 14n10, 19, 47, 48, 53, 56, 58 " 503 20, 56, 64 " 616 20, 80 Ditt. Suppl. 104 27 " " 220 21 " " 224 29n25 " " 230 29n25 " " 256 26 " " 374 26 Inschr. v. Magn. 113 22, 58, 60 " " " 119 vs. 19 65 " " Olymp. 62 64 " " Perg. 264 15 Kaibel EG 200 22 " " 352 38, 78 " " 677 39, 43 Lebas II 1321 63n56 III 161 38, 42, 54, 78, 80n76 " III 314-318 36, 77 " III 568 37 " III 1523 38 " III 1663b 16, 42n36 " III 1695 44 Loewy 294 26 Mich. 120 14n10, 19, 45, 47, 50, 71 " 268 19, 72 " 297 19, 47, 48, 50, 53, 63 " 425 19, 45, 56 " 436 14n10, 19, 47, 48, 53, 56, 58 " 716 20, 80 Paton-Hicks 5 19, 45, 56 " " 37 (40) 20, 80 " " 92 15 " " 282 39, 43 " " 344 19, 45, 57, 66 " " 345 15, 31 " " 409 et 418 22 SGDI. 60 18, 63, 67 " 1447 19, 47, 48, 50, 53, 63 " 2615 19, 72 " 2632 21 " 3557 21, 27 " 3618 19, 45, 56 " 3636 20, 80 Solmsen, Inscr. Gr. dial. 3 18, 63, 67 AM. I 337 nr. 7a 21 " II 243 55 " VII 364 19, 47, 48, 50, 53, 63 " XVI 292 19, 72 " XVI 406 vs. 16 73, 74n71 " XVI 411 vs. 16 73, 74n71 " XVIII 417 nr. 4 63n56 " XXI 67 15 " XXIV 211 nr. 34 15, 42n36 " XXV 119 60n51 " XXIX 169 nr. 12 42n36 " XXIX 259 60n51 Americ. Journ. IV 13 nr. 13 42n36 Ann. d. Inst. 1852, 154 44 Arch. Anz. 1903, 10 14n10, 20, 48, 56, 58, 64 " " " 193 15, 32 " " " 197 20, 80 " " " 198 nr. 1 21, 48 " " " 198 nr. 2 21, 58 " " " 198 nr. 3 19, 49, 53, 57 " " " 198 nr. 4 19, 57 Arch. Ztg. 1877, 154 55 BCH. II 88 55 " III 470 27 " IV 217 26 " IV 348 21 " V 472 31 " VI p. 13 vs. 83 20, 69 " VII 359 26 " VII 452 II col. I vs. 12 42n36, 65 " IX 336 nr. 19 37, 77 " IX 337 nr. 20 37, 42, 77 " X 60 nr. 1 22 " X 216 16 " X 510 42n36 " XVII 20 64 " XVII 550 nr. 48 20, 56, 64 " XVIII 160 nr. 4 15, 42n36 " XVIII 197 21 " XX 341 nr. 7 21 " XXI 66 nr. 3 33 " XXIV 225 14n10, 20, 50, 53, 56 " XXIV 403 nr. 79 42n36 " XXV 234 19, 47, 48, 53, 56 " XXVI 269 14n10, 21 " XXVI 420 nr. 2 19, 45, 47, 48, 56 " XXVI 429 46 " XXVII 233 19, 45, 47, 48, 56 " XXVII 317 nr. 6 38, 78 " XXVII 375 nr. 115 29, 38 Byzant. Zeitschr. XIV 20 nr. 5 33 Eph. arch. 1841 nr. 602 63n56 Gazette archeol. VIII 42 39 Jahreshefte des oesterr. Inst. in Wien I 31 63n56 VIII 128 80n76 IoHSt. X 72 nr. 24 42n36 " XI 127 nr. II 37, 42, 77 " XI 251 nr. 27 42n36 " XVII 286 nr. 54 38, 42 " XXIV 287 nr. 33 42 +Mous. k. bibl.+ III 159 nr. +t i th'+ 38, 42 Papers of the Amer. School II 21 nr. 17 37, 77 Papers of the Amer. School III 27 nr. 29 42n36 Papers of the Amer. School III 287 nr. 407/408 22 Philologus XVI (1860) 10 63n56 REG. IV 357 vs. 16 73, 74n71 " VI 180 nr. 19 22 " IX 359 20, 56, 64 " XII 382 nr. 3 38 Rev. arch. 1897, I, 355 33 Transactions of the Royal Soc. of Lit., London, Ser. II., I 245 nr. 2 et 304 nr. 2 16 Ser. II., X 126 nr. 25 37, 42, 77 Wiener Jahreshefte I 31 63n56 " " VIII 128 80n76 pag. Ascoli, _Iscrizione etc. di antichl sepolcri Giudaici del Napolitano_ 55 nr. 10 39 Benndorf und Niemann, _Reisen in Lykien und Karien_ 63 nr. 30 et 64 nr. 32 33 176 nr. 225 37, 42, 76 Heberdey und Kalinka, _Zwei Reisen im südwestl. Kleinasien_ 23 nr. 13 19, 48 Heberdey und Wilhelm, _Reisen in Kilikien_ 20 nr. 51 37 83 nr. 161 37, 42 96 nr. 179 42n36 Herzog, _Koische Funde und Forsch._ 92 nr. 115 39, 43 Newton, _Discoveries of Halicarn._ II 790 nr. 96 37, 77 Perrot, _Exploration de la Galatie et de la Bithynie_ 48 nr. 27 38, 78 Petersen und v. Luschan, _Reisen in Lykien_ 176 nr. 225 37 Wagener, _Inscriptions grecq. rec. en Asie Mineure_ 20 nr. 3 38, 42 Wescher et Foucart, _Inscriptions rec. à Delphes_ 16 19, 72 462 21 Wood, _Discoveries at Ephesus_ App. 7 p. 8 nr. 7. 42n36, 80 BGU. nr. 647 24, 57, 60, 61, 62 Grenfell, Hunt, Hogarth, _Fayûm towns and their papyri_ nr. 106 51, 76 Mahaffy, _Flinders Petrie papyri_ II nr. 38a (p. 36) 73 II nr. 39e (p. 129) 73 Oxyrh. Pap. I nr. 40 23, 45, 76 I nr. 51 23, 45, 61 I nr. 52 23, 61 I nr. 92 63n56 I nr. 126 vs. 23 29 Peyron, _Pap. Graec. Taurinensis musei Aegyptii_ I nr. 1 vs. 25 28 VITA. Natus sum RUDOLFUS POHL Berolini die XXIV. mensis Octobris a. 1879 patre Augusto matre Augusta e gente Mahn. Fidei ascriptus sum evangelicae. Adii novem per annos gymnasium Luisianum Berolinense et inde autumno a. 1897 testimonio maturitatis instructus Berolini inter cives academicos Almae Litterarum Universitatis Fridericae Guilelmae receptus sum. Ibi studiis me dedi philologicis archaeologicis epigraphicis historicis. Examen rigorosum sustinui die II. mensis Februarii. Docuerunt me viri clarissimi R. DELBRUECK, DIELS, DILTHEY, FREY, GRAEF, GOLDSCHMIDT, HARNACK, HUEBNER (+), KALKMANN (+), KEKULE DE STRADONITZ, KOSER, KUEBLER, MUENCH, E. PERNICE, PFLEIDERER, PAULSEN, ROLOFF, E. SCHMIDT, H. A. SCHMIDT, J. SCHMIDT (+), SIMMEL, STUMPF, TOBLER, VAHLEN, DE WILAMOWITZ-MOELLENDORFF, WINNEFELD, WOELFFLIN. Ad exercitationes me admiserunt philologicas proseminarii Berolinensis DIELS, DE WILAMOWITZ-MOELLENDORFF, HEINZE, HELM, historicas et historico-geographicas HIRSCHFELD, SIEGLIN, archaeologicas et historiae artis KEKULE DE STRADONITZ, KALKMANN, GRAEF, WOELFFLIN, epigraphicas DESSAU, WINNEFELD, palaeographicas H. SCHOENE, papyrologicas P. M. MEYER, philosophicas PAULSEN, paedagogicas MUENCH. Quibus omnibus viris plurimum me debere grato ac pio animo profiteor, gratias autem quam maximas habeo et semper habebo RENARDO KEKULE DE STRADONITZ, qui summa cum benevolentia et humanitate me amplexus est, cum per septies sex menses exercitationibus eius interessem et ab eo per idem tempus apparatui archaeologico praepositus essem, et UDALRICO DE WILAMOWITZ-MOELLENDORFF, quo auctore et adiutore liberalissimo haec studia confeci. * * * * * * * * * * * * * * {Errata:} Littré = Oeuvres complètes d'Hippocrate _legitur_ Oevres [Adnotatio 6:] +ton men / hetairoi eneikan+ _legitur_ +ton mek+ +Onasilon ton Onasikuprôn ton ijatêran kas tôs kasignêtôs ijasthai tôs anthrôpôs+ _sic 'j'_ [Adnotatio 15:] exstant (v. _Catalogue of the Greek coins in the Brit. Mus., ... third quarter of the fifth century_ cf. p. LII). Accedit, quod in ... (425-400) reges nominantur »Citiensium et Idaliensium« (cf. l.l. ... medici circa annum 445 exaratum sit (cf. l.l. XXX, LII). _legitur:_ exstant (v. _Catalogue of the Greec coins in the Brit. Mus., ... third quater of the fifth century_ cf. p. LII). Accedit, quod in ... (425-400) reges nominantur «Citiensium et Idaliensium« (cf. l.l. ... medici cira annum 445 exaratum sit (cf. l.l. XXX, LII). +[Ho hiere]us Hêlianax+ _legitur_ +[O hiere]us+ Adnotatio 25: in templis antiquis Aegyptiis _legitur_ Aegytiis [Citatio 72:] In loco Aegyptio _Tehneh_ _legitur_ Aepyptio +»ho theiotatos patêr mou+ .... anankazesthai.+ _deest «_ +hepta tous therapeuontas+ _legitur_ +epta+ Adnotatio 38: complura iam Demoulin explevit. _legitur_ explevit). +ka[i penêsi kai] plousiois+ _legitur_ +ka]i penêsi+ +tôm politôn kai tôn al[lôn+ _sic_ +grammateus, architektôn, iatros+ (+Sôtiôn Sôtiônos+ vs. 13) _legitur_ +iatros+ [+Sôtiôn+ Ioh. de Prott, _Fasti sacri_ p. 20. _legitur_ p. 20). {Numeri graeci:} X, C (drachmae): +D+, +Ê+ V L D -------- -------- -------- | | | /\ | | | | | /__\ | |--| | | | | | | --- Provided by LoyalBooks.com ---