TRANSCRIBER'S NOTE:

The Esperanto alphabet consists of 28 letters:  the 26 letters of
the English alphabet, but with "q", "w", "x" and "y" removed, and
six accented letters added.  The accented letters are "c", "g",
"h", "j", and "s" (each with a circumflex accent), and "u" (with
a breve accent).  Since these accented letters are not included
in the ASCII character set, some other means must be used to
represent them.  In this eBook, the accented letters are
represented using ISO-8859-3 (Latin-3) encoding.








LA KARAVANO




WILHELM HAUFF


EL GERMANA LINGVO TRADUKIS
J. W. EGGLETON


Dua eldono

1921




TABELO DE ENHAVO.

Antaýparolo
La Karavano
  La Historio pri Kalifo Cikonio
  La Historio pri la Fantomþipo
  La Historio pri la Dehakita Mano
  La Savo de Fatme
  La Historio pri Malgranda Muk
  La Fabelo pri la Falsa Princo




ANTAÝPAROLO.


Wilhelm Hauff naskiøis en Stuttgart en 1802.  La famaj germanaj
poetoj Uhland, Kerner, Mörike kaj Hölderlin, al kiuj,
pro ilia komuna patrujo, oni donis la nomon "_Schwäbischer
Dichterkreis_" (Svabuja poetaro), estis liaj samtempuloj kaj
samlandanoj.  Kvankam Hauff mem, kiel literatura geniulo, staras
eble malpli alte, ol la ¼us nomitaj, liajn verkojn oni ankoraý
hodiaý legas kun plej granda øuo, kaj æi tiun popularecon la
aýtoro de la mondkonataj _Fabeloj_ certe þuldas precipe al sia
æarma arto rakontista.  Kelkaj liaj fabeloj rememorigas forte
pri _Mil kaj unu Noktoj_; aliaj estas laý stilo pure germanaj.
Brilantan talenton de satiristo li ofte montras en siaj noveloj,
k.e. en _Der Mann im Mond_ (la viro en la luno), verko, kiu unua
alportis al li famon.  Alia lia æefverko estas lia
_Lichtenstein_, rimarkinda kiel la unua grava historia romano en
germana literaturo; øi estas grandparte imita¼o laý Scott kaj
baziøas sur romantika legendo de la Hauff'a hejmlando
(Württemberg).

Ankaý bonegajn versa¼ojn Hauff postlasis al ni: veraj
"Volkslieder" (popolaj kantoj) fariøis kelkaj liaj militistaj
lirikoj, k.e. _Morgenrot_ (matenruøo).  Frutempa morto trafis la
poeton en lia naskurbo en la jaro 1827.

Por konigi ankaý al la esperantista mondo gravan germanan
verkiston, kaj por prezenti al æiuj karaj samideanoj novan
amuzan lega¼on, espereble taýgan por montri la absolutan
sufiæecon, ja la mirindajn kapablojn de la _sola_ Lingvo
Internacia, mi entreprenis tiun æi tradukon de ses el la
Hauff'aj fabeloj.  Neniel mi miros nek maløojos, se la lingva
stilo de tiu æi libreto ne plaæos; sed mia laboro ne estos
vana, se bonvolaj kritikantoj konsentos pri øia fideleco al la
fundamento de la amata Lingvo, kaj se germanaj amikoj øin juøos
sufiæe fidela al la originalo.  Mi plenumas agrablan devon, kiam
mi esprimas æi tie mian plej koregan dankon al la Redaktoroj de
_The British Esperantist_ -- kie, sub la titolo "_Fabeloj_,"
_La Karavano_ jam aperis -- pro la multaj kaj grandvaloraj
konsiloj, per kiuj ili afable kunlaboradis en la verkado de la
sekvantaj paøoj.

J. W. Eggleton.

Haubinda (Germanujo),
  la 28an de Aprilo, 1910.




LA KARAVANO.


Trapasis foje la dezerton granda karavano.  Sur la vastega
ebena¼o, kie nenio vidiøas krom sablo kaj æielo, jam aýdiøis
malproksime sonoriletoj de kameloj kaj arøentaj tintiletoj de
æevaloj.  Densa polva nubo, øin antaýiranta, anoncis øian
proksimecon; kaj æiam, kiam vento dispelis la nubon, blindigis
la okulojn brilegaj armiloj kaj vestoj lumradiantaj.

Tiel montriøis la karavano al homo, kiu de l' flanko alrajdis al
øi.  Li sidis sur bela araba æevalo, kovrita per tigra felo; de
la helruøa rimena¼o pendis arøentaj sonoriletoj; kaj sur la
kapo de l' æevalo flirtadis bela ardea plumfasko.  La rajdanto
havis noblan aspekton, kaj liaj vestoj estis konformaj al la
belegeco de lia æevalo.  Blanka turbano, riæe brodita per oro,
kovris lian kapon; la jako kaj la ampleksa pantalono estis fajre
ruøaj; kaj je lia flanko pendis kurba riætenila glavo.  Lia
turbano, malsuprentirita survizaøen; liaj nigraj okuloj,
fulmebrilantaj el sub tufaj brovoj; lia longa barbo dependanta
sub hoka nazo, -- æio æi tio donis al la rajdanto aspekton
sovaøan kaj maltimegan.  Kiam li troviøis proksimume kvindek
paþojn de la fronto de l' karavano, li pikis la æevalon, kaj
post kelke da momentoj atingis la antaýgvardion.  Tiel
eksterordinare estis vidi rajdanton, kiu sola trapasas la
dezerton, ke la karavanaj gardistoj eketendis kontraý li siajn
lancojn, pro timo pri ia atako.

"Kion vi volas fari?" ekkriis la rajdanto, vidante ke oni tiel
bataleme akceptas lin.  "Æu vi kredas, ke unu sola homo atakos
vian karavanon?"

La gardistoj, konfuziøinte, relevis la lancojn; ilia estro
alrajdis al la fremdulo kaj demandis, kion li deziras.

"Kiu estas la posedanto de æi tiu karavano?" demandis la
rajdanto.

"Al _unu_ sinjoro øi ne apartenas," respondis la alia, "sed
al kelkaj komercistoj, kiuj el Mekka vojiras hejmlanden, kaj
kiujn ni kondukas tra la dezerto, æar ofte atakadas la
vojaøantojn æiuspeca kanajlaro."

"Konduku min do al la komercistoj," petis la fremdulo.

"Tio ne povas ankoraý fariøi," respondis la oficiro, "æar
ni devas antaýeniri senhalte, kaj la komercistoj troviøas
malantaýe, je interspaco de almenaý kvaronhora vojo.  Sed se vi
volas rajdi kun mi, øis ni haltos por preni la tagmezan ripozon,
mi plenumos vian deziron."

La fremdulo respondis nenion; li deligis de la selo sian longan
pipon kaj komencis forte fumi, rajdante apud la gardistestro.
Tiu æi lasta tute ne sciis, kion li devas pensi pri la
nekonatulo; li ne kuraøis rekte demandi lin pri lia nomo; kaj
kiam, ruze rimarkigante, "Jen bonan tabakon vi fumas," aý,
"Belege paþadas via æevalo," li tiel provis iniciati
interparoladon, "Jes, jes!" respondis æiam la fremdulo,
mallonge.  Fine ili alvenis al la loko, kie oni volis tagmeze
ripozi.  Stariginte garde sian taæmenton, la æefgardisto faris
halton kaj atendis, kune kun la fremdulo, la alvenon de la
karavano.  Preterpasis tridek peze þarøitaj kameloj, kiujn
kondukis armitaj homoj.  Poste venis, sur belaj æevaloj, la kvin
komercistoj, al kiuj apartenas la karavano, -- plejparte
grandaøuloj, kun mieno tre serioza; unu el ili þajnis tamen
multe pli juna, pli gaja kaj pli vigla, ol la aliaj.  La
procesion fermis arego da kameloj kaj þarøoæevaloj.

Oni starigis tendojn, æirkaý kiuj oni ronde lokis la kamelojn
kaj æevalojn.  En la mezo staris granda tendo el blua silko.
Tien la gardistestro alkondukis la fremdulon.  Enirinte tra la
kurteno de l' tendo, ili ekvidis la kvin komercistojn, kiuj sidis
sur orbroditaj kusenoj; nigraj sklavoj prezentis al ili
manøa¼ojn kaj trinka¼ojn.

"Kiun vi enirigas æi tien?" alparolis la plej juna komercisto
la æefgardiston.

Antaý ol tiu æi povis respondi, la fremdulo diris; "Mia nomo
estas Selim Baru¶, kaj mi venas el Bagdado.  Vojaøante
Mekka'on, mi estis kaptita de rabista bando, sed antaý tri tagoj
mi sekrete liberigis min.  La granda Profeto aýdigis al mi, de
malproksime, la sonorilojn de via karavano; tiel fariøis, ke jen
mi estas æe vi.  Permesu, ke mi vojaøu kun vi.  Vian protekton
vi ne donos al malindulo; kaj kiam vi atingos Bagdadon, mi riæe
rekompencos vin, æar mi estas nevo de la grandveziro."

La plej maljuna komercisto prenis la parolon.  "Selim Baru¶,"
diris li, "estu bonvena en nia ombro!  Øoje ni helpos vin.  Sed
antaý æio sidiøu, kaj manøu kaj trinku kun ni."

Selim Baru¶ sidiøis æe la komercistoj kaj manøis kaj trinkis
kun ili.  Post la manøado, la sklavoj forigis la vazaron kaj
alportis longajn pipojn kaj turkan sorbedon.  Longatempe la
komercistoj sidis silentaj, elspirante la bluajn tabaknubetojn
kaj rigardante, kiel ili ringiøas kaj malvolviøas kaj fine
malaperas en la aero.  Fine la juna komercisto rompis la
trankvilon.

"Jam de tri tagoj ni tiel sidadas," diris li, "jen æe tablo,
jen sur æevalo, kaj neniam ni forpelis la tempon per ia amuza
distra¼o.  Mi sentas grandan enuon, æar mi estas kutiminta vidi
post manøado dancistojn aý aýdi kantojn kaj muzikon.  Æu vi
scias pri nenia rimedo, amikoj miaj, por amuze pasigi la
tempon?"

La kvar pli maljunaj komercistoj daýrigis fumi kaj þajnis
profunde mediti, sed la fremdulo parolis: "Permesu, ke mi faru
al vi jenan proponon.  Mi opinias ke, æe æiu restadejo, unu el
ni povas ion rakonti al la aliaj.  Tiamaniere ni agrable pasigus
la tempon."

"Selim Baru¶, vi diris la veron," ekkriis A¶met, la plej
maljuna el la komercistoj.  "Ni akceptu la proponon."

"Mi øojas, ke la propono plaæas al vi," diris Selim; "kaj
por ke vi sciu, ke mi deziras nenion maljustan, mi mem faros la
komencon."

La kvin komercistoj, tre kontentaj, pliproksimiøis unu al alia
kaj igis la fremdulon sidiøi en la mezo.  La sklavoj replenigis
la pokalojn, denove plenþtopis la pipojn de siaj sinjoroj kaj
alportis ardantajn karbojn por ekbruligi la tabakon.  Dume
refreþigis Selim sian voæon per plengorøo da sorbedo,
forpuþis de la buþo sian longan barbon, kaj ekparolis: "Aýdu
do la historion pri Kalifo Cikonio."




La Historio pri Kalifo Cikonio.


I.


Foje, en bela posttagmezo, sidis komforte sur sia kanapo Kalifo
¦asid de Bagdado.  Li estis iom dorminta, æar varmege estis
tiutage, kaj nun, post la dormeto, li havis tre bonhumoran
mienon.  Li fumis per longa palisandra pipo, trinkis de tempo al
tempo iom da kafo, kiun verþis al li lia sklavo, kaj æiufoje,
kiam plaæis al li la gusto de l' trinka¼o, li kontente karesis
al si la barbon.  Unuvorte, la kalifo fartis videble tre bone.
En æi tiu horo estis tre agrable interparoladi kun li, æar li
estis tiam plej malsevera kaj afabla.  Øuste tial vizitis lin
æiutage æirkaý tiu horo lia grandveziro Mansor.  Ankaý en æi
tiu tago li venis; sed li havis, tute kontraý sia kutimo, tre
enpensiøan mienon.  La kalifo eligis iom la pipon el la buþo
kaj diris: "Pro kio vi faras tiel mediteman vizaøon,
grandveziro?"

La grandveziro, kruciginte la brakojn sur la brusto, sin klinis
antaý sia sinjoro kaj respondis: "Sinjoro, æu mi faras
mediteman vizaøon, mi ne scias: sed malsupre, antaý la palaco,
staras kolportisto, kaj li havas tiel belajn vendota¼ojn ke mi
æagreniøas pro tio, ke mi ne havas provizon da superfluaj
moneroj."

La kalifo, kiu jam de longe volis fari al sia grandveziro ian
amika¼on, sendis malsupren sian nigran sklavon, por alvenigi la
kolportiston.  Post momento revenis la sklavo, kune kun la
kolportisto.  Æi tiu estis dika malaltkreskulo, nigrebrunvizaøa
kaj æifone vestita.  Li portis keston, en kiu troviøis
æiuspecaj vendota¼oj: perloj kaj ringoj, riæe ornamitaj
pistoloj, pokaloj kaj kombiloj.  La kalifo kaj lia veziro
esploris æion; fine, la kalifo aæetis por si mem kaj por Mansor
belajn pistolojn; por la edzino de l' veziro, kombilon.  Kiam la
kolportisto komencis refermi sian kofron, la kalifo ekvidis
malgrandan tirkeston kaj demandis, æu ankaý tie troviøas
komerca¼oj.  La kolportisto malfermis la tirkeston, kaj oni
vidis en øi skatoleton plenan de nigreta pulvoro kaj paperfolion
kun stranga skriba¼o kiun nek la kalifo nek Mansor povis legi.

"Mi ricevis æi tiujn ambaý objektojn de komercisto, kiu trovis
ilin sur la strato en Mekka," diris la kolportisto.  "Mi ne
scias, kion ili enhavas.  Por malalta prezo mi metas ilin je via
dispono; al mi ili utilas nenion."

La kalifo, kiu amis havi en sia biblioteko antikvajn
manuskriptojn, eæ se li ne povis legi ilin, aæetis la
skriba¼on kaj la skatolon kaj forpermesis la kolportiston.  Sed
la kalifo pensis, ke li plezurege sciiøus, kion la skriba¼o
enhavas.  Tial li demandis la veziron, æu li ne konas iun, kiu
povas øin deæifri.

"Favora mia estro!" respondis æi tiu; "apud la granda moskeo
loøas homo, kiun oni nomas Selim la Saøa; tiu komprenas æiujn
lingvojn; venigu lin; eble li konas la misterajn figura¼ojn."

Baldaý aperis la saøa Selim.

"Selim," parolis al li la kalifo, "vi estas, laýdire, tre
saøa; rigardu do æi tiun skriba¼on kaj sciigu min, æu vi
povas øin legi.  Se vi sukcesos øin legi, vi ricevos de mi
novan festenan veston; sed se ne, vi ricevos dek-du survangojn
kaj dudek-kvin plandobatojn, æar en tiu okazo oni malprave nomas
vin Selim la Saøa."

Selim sin klinis kaj diris: "Efektiviøu via volo, sinjoro!"

Dum longa tempo li atente rigardis la skriba¼on, poste ekkriis
subite: "Tio estas latina¼o, sinjoro; oni pendigu min, se øi
ne estas latina¼o."

"Diru, kion øi enhavas," ordonis la kalifo, "se latina¼o øi
estas."

Selim tradukis: "Ho vi, kiu ajn trovos æi tion, laýdu Allah'on
pro lia favorkoreco!  Kiu enflaros la pulvoron en æi tiu
skatoleto kaj diros: _Mutabor_, tiu povos sin aliformigi en kiun
ajn beston kaj komprenos la lingvon de la bestoj.  Por reveni en
sian homan figuron, li klinu sin trifoje orienten kaj rediru tiun
saman vorton.  Sed, post la aliformiøo, gardu vin, ke vi ne
ridu; alie la sorævorto tute malaperos el via memoro, kaj vi
restos besto."

Kiam Selim la Saøa finis legi, pleniøis de øojo la koro de l'
kalifo.  Li ordonis al la saøulo ¼ure promesi, ke li al neniu
malkovros la sekreton, donacis al li belan veston kaj foririgis
lin.  Kaj al sia grandveziro li diris: "Jen bonegan aæeton ni
faris, Mansor.  Kiel øoje mi atendas la momenton, kiam mi fariøos
besto!  Morgaý matene vi venu al mi.  Poste ni iros kune sur la
kamparon, enflaros iomete el mia skatoleto, kaj aýskultos, kion
oni paroladas en aero kaj sub akvo, en arbaro kaj sur kampo."


II.


En la sekvinta tago, Kalifo ¦asid apenaý matenmanøis kaj sin
vestis, jam venis la grandveziro, por akompani lin, laý ordono,
dum la promeno.  La kalifo metis en sian zonon la skatoleton kun
la magia pulvoro; kaj ordoninte al sia sekvantaro resti hejme, li
ekvojiris kun la sola grandveziro.  Ili iris en la komenco tra la
vastaj øardenoj de l' kalifo; sed vane ili æirkaýspionadis je
io vivanta, por ekprovi la grandfara¼on.  Fine la veziro
proponis, ke oni iru øis lageto, kie li ofte vidis multe da
bestoj, precipe cikonioj, kiuj æiam kaptis lian atenton per sia
blekado kaj grava sintenado.

La kalifo aprobis la proponon de sia veziro, kaj ili ambaý iris
al la lageto.  Alveninte, ili ekvidis cikonion, kiu gravmiene
paþadis tien kaj æi tien, seræante ranojn kaj iom blekante de
tempo al tempo.  Sammomente ili ekvidis, tre alte en la aero,
duan cikonion, alflugantan tiuregionen.

"Mi vetas je mia barbo, nobla sinjoro," diris la grandveziro,
"æi tiuj ambaý longakruruloj kondukas unu kun la alia belan
interparoladon.  Se ni do fariøus cikonioj?"

"Bone dirita," respondis la kalifo.  "Sed ni antaýe pripensu,
kiamaniere oni rehomiøas. -- Jen mi trovis: trifoje kliniøinte
orienten kaj dirinte _Mutabor_, tiel mi refariøas kalifo, kaj vi
veziro.  Sed pro la æielo ne ridu, alie ni pereos."

Dirante tion, la kalifo rimarkis, ke la alia cikonio, fluganta
super ilia kapo, proksimiøas malrapide al la tero.  Tuj li
eltiris el la zono la skatoleton, enflaris forte, prezentis øin
al la grandveziro, kiu ankaý enflaris, kaj ambaý kriis:
_Mutabor!_

Malþvelis al ili la kruroj kaj iøis maldikaj kaj ruøaj: la
belaj flavaj pantofloj de l' kalifo kaj de lia kunulo fariøis
malbelformaj cikoniaj piedoj; la brakoj fariøis flugiloj; la
kolo eliøis el la þultroj kaj longiøis unu ulnon; la barbo ne
estis plu, kaj molaj plumoj kovris la korpon.

"Vere, vi havas tre belan bekon, grandvezira moþto," parolis
la kalifo, post longedaýra mirego.  "Per la barbo de l'
Profeto, de kiam mi vivas, mi vidis nenion similan."

"Mi dankas plej humile," respondis la grandveziro,
riverencante; "sed miaflanke, mi kuraøas certigi vin, ke Via
Alteco havas preskaý pli belan aspekton kiel cikonio, ol kiel
kalifo.  Sed, se plaæas al vi, ni iru aýskulti tiujn niajn
samrasanojn, kaj ekscii, æu ni efektive povas paroli cikonie."

Intertempe, la alia cikonio atingis la teron.  Øi purigis al si
la piedojn per la beko, ordigis sian plumaron kaj ekproksimiøis
al la unua cikonio.  La novaj cikonioj rapidiris antaýen, kaj
aýdis, je sia granda miro, jenan interparoladon: --

"Bonan tagon, Sinjorino Longakrur'; jam tiel frue sur kampo?"

"Plej bonan dankon, kara Fraýlino Blekbek'.  Mi ¼us seræis
mian matenmanøeton.  Æu vi ne volas akcepti ranfemureton aý
kvaroneton de lacerto?"

"Mi humile vin dankas; hodiaý mi absolute ne havas apetiton.
Cetere mi venis sur la herbejon pro tute alia motivo.  Mi devas
danci hodiaý antaý la gastoj de mia patro; tial mi volas nun,
private, ekzerci min iome."

Nun la cikoniino faris tra la kampo plej strangajn paþojn.  La
kalifo kaj Mansor, mirigitaj, sekvis þin per la okuloj.  Sed
kiam þi stariøis pentrinde sur unu piedo kaj samtempe svingadis
gracie la flugilojn, ili ne plu povis sin deteni; elliberiøis el
iliaj bekoj nekontraýstarebla ridado; kaj pasis longa tempo,
antaý ol ili reakiris la memregadon.  La kalifo unua ekregis
sin.  "Vere, tio estis þerco," ekkriis li, "kiu per oro ne
estus pagebla.  Domaøe, ke la malsaøaj bestoj lasis sin
fortimiøi per nia ridado; alie ili certe estus ankaý
kantintaj!"

Sed nun al la grandveziro venis en la kapon, ke malpermesite
estas ridi en la aliformiøa stato.  Li diris al la kalifo sian
timon.

"Per Mekka kaj Medina!  Malbona þerco estus, se mi devus resti
cikonio.  Penu do rememori la vortaæon; al mi øi ne volas
reveni.

"Trifoje ni devas kliniøi orienten, dirante samtempe:  Mu --,
Mu --, Mu --."

Ili turnis sin orienten kaj seninterrompe kliniøis, tiel ke
iliaj bekoj preskaý tuþis la teron.  Sed, ho ve!  Forfluginta
estis la magia vorto; kiel ajn ofte la kalifo kliniøadis, kaj
kiel ajn pasie lia veziro kunkriadis Mu --, Mu --, æiu memoro
pri øi estis perdita; kaj la kompatinda kalifo kaj lia veziro
estis kaj restis -- cikonioj!


III.


Maløojaj, la ensoræitoj vagadis tra la kamparo.  Ili tute ne
sciis, kion fari en æi tiu malfeliæo.  El sia cikonia haýto
ili ne povis eliri; eæ en la urbon ili ne povis reveni, por sin
rekonigi; æar kiu kredus al cikonio, ke øi estas la kalifo?
Kaj eæ se oni kredus tion, æu la Bagdadanoj nomus kalifo
cikonion?

Dum multe da tagoj ili æirkaývagadis, mizere nutrante sin per
kampaj fruktoj, kiuj ne estis por ili facile manøeblaj pro iliaj
longaj bekoj.  Cetere ili ne havis apetiton por lacertoj kaj
ranoj, æar ili timis difekti al si la stomakon per tiaj
franda¼oj.  Ilia sola plezuro en æi tiu maløoja situacio estis
tio, ke ili povas flugi; kaj ofte ili flugis sur la tegmentojn de
Bagdado, por vidi, kio okazas en la urbo.

En la unuaj tagoj ili rimarkis grandan movadon kaj funebron sur
la stratoj.  Sed æirkaý la kvara tago post ilia ensoræo,
sidante sur la palaco de l' kalifo, ili ekvidis, malsupre sur la
strato, belegan procesion.  Eksonis tamburoj kaj fajfiloj.  Homo
en ruøa orebrodita mantelo sidis sur multornamita æevalo;
æirkaýis lin brilaj servistoj.  La duona Bagdado kuradis post
li; kaj æiuj kriadis: "Vivu Mizra!  Saluton al la estro de
Bagdado!"  Nun rigardis sin reciproke la du cikonioj sur la
palaca tegmento, kaj Kalifo ¦asid parolis:

"Æu vi jam ekkomprenas, kial mi estas ensoræita, grandveziro?
Tiu Mizra estas filo de mia øismorta malamiko, la potenca
soræisto Kaþnur, kiu, en malbona horo, ¼uris venøon al mi.
Tamen mi ankoraý ne perdis esperon.  Venu, fidela partoprenanto
de mia malfeliæo; ni iru al la tombo de l' Profeto; eble en
sankta loko la soræo malplenumiøos."

Ili leviøis de la tegmento de l' palaco kaj ekflugis laý la
direkto de Medina.

Sed ne bone prosperis al ili la flugado, æar ambaý cikonioj
ankoraý malmulte sin ekzercadis.

"Ho ve!" ekøemis la grandveziro post kelke da horoj, "kun
afabla permeso de via kalifa moþto, baldaý finiøos miaj
fortoj; vi flugas ja multe tro rapide.  Cetere, jam vesperiøis,
kaj ni farus bone, seræante restadejon por la nokto."

¦asid aýskultis favore la peton de sia servisto; kaj æar li
ekvidis, malsupre en la valo, ruinon, kiu þajnis, kvazaý øi
donus rifuøejon, ili flugis tien.  La loko, kie ili intencis
pasigi æi tiun nokton, estis en pasinta tempo, laýþajne,
kastelo.  Belaj kolonoj elstaris el la ruinoj.  Kelkaj pli-malpli
bone konservitaj æambroj atestis pri la iama belegeco de la
domo.  ¦asid kaj lia akompananto æirkaýiris tra la koridoroj,
seræante sekan loketon.  Subite haltis cikonio Mansor.

"Granda sinjoro," li diris mallaýte, "estas ja, mi scias,
malsaøe de la flanko de grandveziro, eæ pli malsaøe de la
flanko de cikonio, timi fantomojn.  Sed maltrankvilege estas al
mi en la koro, æar tutproksime mi bone aýdis plendsonojn kaj
øemegojn."

Nun haltis ankaý la kalifo kaj klare ekaýdis mallaýtan
ploradon, kiu pli kredeble apartenis al homo, ol al besto.  Plena
de espero, li volis direkti sin tien, el kie venis la plendaj
sonoj; sed la veziro kaptis lin je la flugilo per la beko, kaj
petegis lin, ke li ne ¼etu ilin en novajn nekonatajn danøerojn.
Sed vane!  La kalifo, kiu havis brave batantan koron eæ sub la
cikonia flugilo, elþiris sin kun perdo de kelke da plumoj kaj
rapidiris antaýen en malluman koridoron.  Li alvenis baldaý al
pordo, kiu þajnis nur duone fermita kaj tra kiu li klare
ekaýdis øemetojn kaj iom da plorkriado.  Li puþe malfermis la
pordon per la beko, sed, mirigita, ekhaltis sur la sojlo.  En la
ruiniøinta æambro, kiun eta kradfenestro nesufiæe lumigis, li
ekvidis grandan striginon, sidantan sur la tero.  Grandaj larmoj
rulfluadis el þiaj rondaj okulegoj, kaj per raýka voæo þi
elsonigis el la kurba beko siajn øemojn.  Sed kiam þi ekvidis
la kalifon kaj lian veziron, kiu intertempe ankaý eniris, tiam
þi eligis laýtan øojkriadon.  Gracie, per la brunemakulita
flugilo, þi elviþis el la okuloj la larmojn; kaj, je la granda
miro de l' du æeestantoj, þi ekkriis en bona, homa lingvo
araba:

"Ho cikonioj, estu bonvenaj!  Vi estas por mi bona antaýsigno
de mia saviøo; æar estas al mi antaýdirite, ke per cikonioj
venos al mi granda feliæo."

Rekonsciiøinte de sia mirego, la kalifo faris riverencon per sia
longa kolo, gracie aranøis siajn maldikajn krurojn, kaj diris:

"Strigino!  Juøante laý viaj vortoj, mi devas vin kredi mia
kunsuferantino.  Sed ho ve!  Via espero, ke per ni venos via
savo, estas vana.  Vi mem konfesos nian senpovecon, kiam vi
aýdos nian historion."

La strigino petis lin rakonti, kaj la kalifo rakontis, kion ni
jam scias.


IV.


Kiam la kalifo finis sian historion, la strigino dankis lin kaj
diris:

"Aýdu ankaý mian historion kaj sciiøu, ke mi estas ne malpli
malfeliæa, ol vi.  Mia patro estas la Reøo de Hindujo; mi, lia
malfeliæa solfilino, nomiøas Lusa.  Tiu soræisto Kaþnur, kiu
ensoræis vin, ¼etis ankaý min en la malfeliæon.  Unu tagon li
venis al mia patro kaj petis pri mia mano por sia filo Mizra.
Sed mia patro, homo ekkolerema, ordonis malsupren¼eti lin de la
þtuparo.  Tamen prosperis al la malnoblulo sub alia formo denove
alþteliri proksime al mi.  Foje, kiam mi volis trinki en mia
øardeno ion refreþigan, li alportis al mi, sin alivestinte kiel
sklavo, trinka¼on, kiu þanøis min en æi tiun abomenan
figuron.  Svenintan pro teruro, li portis min æi tien, kaj
kriegis en miajn orelojn, per terura voæo:  'Æi tie vi restu,
malbelega, eæ de la bestoj malestimata, øis via morto, aý øis
iu deziros propravole edziøi kun vi eæ en æi tiu monstra
formo.  Tiel mi venøas min al vi kaj al via malhumila patro.'
De tiu tempo forpasis multe da monatoj.  Sola kaj maløoja, mi
vivas kiel ermitino en æi tiu ruino, abomenata de la mondo kaj
eæ de la bestoj.  La bela naturo estas fermita por mia rigardo;
æar tage mi estas blinda, kaj nur kiam la luno superþutas per
sia pala lumo æi tiujn murojn, defalas de miaj okuloj la
vualo."

La strigino æesis paroli, kaj denove forviþis per la flugilo la
larmojn, kiujn eltiris la rakontado pri þia doloro.

La kalifo estis, dum la rakontado de l' reøidino, profundiøinta
en medito.

"Se mi ne tute eraras," diris li, "estas sekreta rilato inter
via malfeliæo kaj mia.  Sed kie mi trovos la solvon de æi tiu
enigmo?"

La strigino respondis: "Ho sinjoro, mi havas la saman
antaýsenton, kiel vi; æar foje, en mia plej juna aøo,
antaýdiris al mi saøa virino, ke cikonio alportos al mi grandan
feliæon.  Eble mi scias ankaý, kiel ni povos nin savi."

La kalifo, tre mirigita, demandis, pri kia savrimedo þi pensas.

"La soræisto, kiu nin ambaý malfeliæigis," diris þi,
"venas æiumonate unu fojon en æi tiun ruinon.  Ne malproksime
de æi tiu æambro estas salono.  Tie li havas la kutimon
festenadi kun multaj siaj similuloj.  Multfoje mi jam
subaýskultis ilin tie.  Tiahore ili rakontas unuj al aliaj siajn
hontindajn fara¼ojn.  Eble li tiam elparolos la sorævorton,
kiun vi forgesis."

"Kara mia reøidino," ekkriis la kalifo, "parolu!  Kiam li
venos?  Kie estas la æambrego?"

La strigino momenton silentis; poste þi parolis: "Ne malplaæu
al vi mia peto!  Nur laý unu kondiæo mi povos plenumi vian
deziron."

"Parolu, parolu!" kriis ¦asid.  "Ordonu!  Æian kondiæon mi
akceptos."

"Mi do tre dezirus esti samtempe libera, kiel vi; sed tio povos
fariøi, nur se unu el vi donos al mi sian manon."

La propono þajnis iom konsterni la cikoniojn; kaj la kalifo
faris signon al sia servisto, ke li eliru kun li por unu momento.

"Grandveziro," diris la kalifo, kiam ili staris aliflanke de l'
pordo, "tio estas sensenca negoco; sed vi -- vi ja povas bone
þin preni."

"Kion vi diras!" respondis la alia; "por ke mia edzino elgratu
al mi la okulojn, kiam mi revenos hejmen?  Krom tio, mi estas jam
grandaøulo, kaj vi, kontraýe, ankoraý juna kaj fraýla; vi do
povus pli konvene doni la manon al juna kaj bela reøidino."

"Øuste jen estas!" ekøemis la kalifo, melankolie mallevante la
flugilojn.  "De kie vi scias, ke þi estas juna kaj bela?  Jen
kion mi nomas: 'Aæeti katon en fermita sako'!"

Dum longa tempo ili penadis por influi unu la alian.  Sed fine
konvinkiøinte, ke lia veziro preferus resti cikonio, ol edziøi
kun la strigino, la kalifo mem decidiøis plenumi la kondiæon.
Granda estis la øojo de l' strigino.  Þi konfesis, ke ili ne
povus veni en pli oportuna tempo, æar jam en æi tiu nokto
verþajne kunvenos la soræistoj.

Kune kun la cikonioj þi forlasis la æambron, por konduki ilin
en la salonon.  Ili iris longatempe tra malluma koridoro.  Fine,
renkonte al ili, tra duone ruiniøinta muro, elradiis hela lumo.
Kiam ili tie alvenis, la strigino konsilis al ili sin teni
absolute senbrue.  Tra la truo, antaý kiu ili staris, ili povis
superrigardi grandan salonon.  Øi estis æirkaýita de kolonoj
kaj belege ornamita.  Multe da koloraj lampoj anstataýis la
tagan lumon.  En la mezo de l' æambrego staris ronda tablo,
þarøita per multaj elektitaj manøa¼oj.  Æirkaý la tablo
etendiøis kanapo, sur kiu sidis ok viroj.  En unu el tiuj æi la
cikonioj rekonis la kolportiston, kiu vendis al ili la
soræpulvoron.  Lia najbaro petis lin, ke li rakontu siajn plej
novajn fara¼ojn.  Li do rakontis interalie la historion pri la
kalifo kaj lia veziro.

"Kaj kian vorton vi donis al ili?" demandis lin alia soræisto.

"Tre malfacilan latinan vorton: _Mutabor_."


V.


Aýdinte tion æe sia murtruo, la cikonioj preskaý
senkonsciiøis de øojo.  Ili kuris tiel rapide per siaj longaj
kruroj al la pordego de l' ruino, ke la strigino apenaý povis
ilin sekvi.  Tie diris la kalifo, kortuþita, al la strigino:

"Savintino de mia vivo kaj de la vivo de mia amiko, akceptu min
kiel vian edzon, en eterna dankemo pro tio, kion vi faris por
ni."

Poste li turnis sin orienten.  Trifoje la cikonioj klinis siajn
longajn kolojn al la suno, kiu ¼us leviøis malantaý la montoj;
_Mutabor_, ili kriis; kaj en la sama momento ili estis
reþanøitaj.  Øojegante pro la retrovita vivo, æirkaýprenis
sin reciproke sinjoro kaj servisto, kun rido kaj ploro.  Sed kiel
priskribi ilian miregon, kiam ili rigardis æirkaýen?  Bela
sinjorino, brilege vestita, staris antaý ili.  Ridetante, þi
donis al la kalifo la manon.  "Æu vi ne rekonas plu vian
striginon?" þi diris.  Estis þi!  Tiagrade æarmis la kalifon
þiaj beleco kaj gracieco, ke li ekkriis: estas lia plej granda
feliæo, ke li fariøis cikonio.

Nun ili æiuj ekvojaøis kune Bagdadon.  La kalifo trovis en siaj
vestoj ne sole la skatoleton kun la magia pulvoro, sed ankaý
sian monujon.  Li do aæetis en la plej proksima vilaøo æion,
kion ili bezonis por la vojaøo; kaj baldaý ili atingis la
pordegojn de Bagdado.  La alveno de l' kalifo elvekis tie grandan
miron.  Oni estis proklaminta lin mortinta; tial multe øojis la
popolo, rehavante sian amatan estron.

Sed des pli forte ekbrulis ilia malamo al la trompisto Mizra.
Ili are eniris en la palacon, kaj kaptis la maljunan soræiston
kaj lian filon.  La maljunulon forsendis la kalifo en la saman
ruinan æambron, kie loøis iam la reøidino, kiel strigino, kaj
tie li ordonis pendigi lin.  Sed al la filo, kiu nenion komprenis
pri la artifikoj de la patro, la kalifo permesis elekti, æu li
volas morti aý enflari.  Kiam li elektis tion æi lastan, la
grandveziro prezentis al li la skatoleton.  Unu fortan enflaron;
kaj la magiplena vorto de l' kalifo aliformigis lin cikonio.  La
kalifo ordonis enfermi lin en fera kaøo, kiun oni starigis en la
øardeno de l' palaco.

Longe kaj feliæe vivis Kalifo ¦asid kun sia edzino, la
reøidino.  Liaj plej feliæaj horoj estis æiam tiuj, en kiuj la
grandveziro, posttagmeze, vizitis lin.  Tiam ili paroladis ofte
pri la cikonio-aventuro; kaj se la kalifo estis pli ol kutime
gajhumora, li bonvole konsentis imiti la grandveziron, montrante
kian mienon li havis kiel cikonio.  Serioze, per tre rektigitaj
kruroj, li marþadis tra la æambro, blekadis, svingadis la
brakojn, kvazaý ili estus flugiloj, kaj montris, kiel la
grandveziro vane sin klinis orienten kaj kriis, "Mu --, Mu --."
Al Sinjorino Kalifedzino kaj þiaj infanoj æi tiu prezentado
faris æiufoje grandan plezuron; sed se la kalifo ne volis æesi
blekadi kaj kliniøadi kaj kriadi, "Mu --, Mu --," la veziro,
ridetante, minacis sciigi al Sinjorino Kalifedzino, kion oni
pridiskutadis æe la pordo de Reøidino Strigino.

Kiam Selim Baru¶ finis sian rakonton, la komercistoj esprimis
grandan kontentiøon pri lia historio.  "Efektive, forpasis
nerimarkite la tuta posttagmezo," diris unu el ili, disþovante
la kovrilon de la tendo.  "Malvarmete blovas la vespera vento;
ni do povus bone daýrigi nian vojaøon."  Liaj kunvojaøantoj
konsentis; oni kunmetis la tendojn, kaj la karavano reekiris en
sia kutima marþordo.

Preskaý la tutan nokton ili rajdis antaýen; æar brulvarmege
estis dum la tago, sed la stelplenaj noktoj estis tre
refreþigaj.  Fine ili alvenis al oportuna restadejo, starigis la
tendojn, kaj kuþiøis dormi.  Pri la fremdulo la komercistoj
zorgis kvazaý pri sia plej honorinda gasto.  Unu donis al li
kusenojn, alia kovrilojn, tria sklavojn; unuvorte, en æiuj
rilatoj oni servis lin, kvazaý li estus hejme.  Jam komenciøis
la plej varmegaj horoj de l' tago, kiam ili ree leviøis; kaj
unuanime ili decidis resti æi tie øis la vespero.  Post komuna
tagmanøo, ili denove pliproksimiøis unu al alia; kaj la juna
komercisto sin turnis al la plej aøa kaj diris:

"Selim Baru¶ agrabligis por ni la hieraýan posttagmezon; nu,
A¶met, æu ankaý vi rakontus al ni ion, aý okazinta¼on el via
longa vivo, kiu sendube estas riæa je aventuroj, aý iun belan
fabelon?"

A¶met silentis dum kelka tempo, kvazaý sendecida, æu li diros
tion aý alion; fine li parolis:

"Karaj amikoj!  Fidelaj kamaradoj vi montris vin dum æi tiu
vojaøo, kaj ankaý Selim meritas mian konfidon.  Propran
travivita¼on mi do sciigos al vi, -- ion, pri kio, en aliaj
cirkonstancoj, mi nevolonte parolus, kaj kion mi tre malofte
rakontis."




La Historio pri la Fantomþipo.


Mia patro havis malgrandan butikon en Balsoro.  Li estis nek
malriæa nek riæa, -- unu el tiuj homoj, kiuj nevolonte ion
riskas, timante perdi la malmulton, kiun ili havas.  Li edukis
min simple kaj virte, tiel ke, post nelonga tempo, mi povis esti
al li utila.  Kiam mi ¼us fariøis dekokjara kaj li faris sian
unuan gravan spekulacion, li mortis, kredeble de æagreno pro
tio, ke li lasis mil ormonerojn al la gardo de la maro.  Post
nelonge mi havis kaýzon juøi lin feliæa pro lia morto; æar
kiam pasis malmulte da semajnoj, mi eksciis, ke la þipo, al kiu
li komisiis siajn komerca¼ojn, alprofundiøis.  Sed æi tiu
malfeliæo ne povis malvarmigi mian kuraøon de junulo.
Þanøinte en monon æion, kion postlasis mia patro, mi
ekforiris, por provi en fremdlando la fortunon.  Akompanis min
nur unu maljuna servisto de mia patro; longjare korinklina al nia
familio, li ankaý nun ne volis disiøi de mi, nek de mia sorto.

Favoris nin la vento, kiam ni enþipiøis en la haveno de
Balsoro.  La þipo, sur kiun mi dungigis min, destiniøis al
Hindujo.  Jam de dek kvin tagoj ni veturis sur la kutima vojo,
kiam la þipestro al ni antaýanoncis ventegon.  Lia vizaøo
malkaþis lian maltrankvilecon: þajnis, ke li ne sufiæe konis
la tieajn marvojojn, por povi senzorge renkonti ventegon.  Li
ordonis faldi æiujn velojn, kaj tre malrapide ni veturis
antaýen.  Venis la nokto, hela kaj malvarma: la þipestro do
kredis, ke li trompiøis pri la signoj de l' ventego.  Subite,
tutproksime al la nia, preterveturis þipo, kiun ni ne vidis
antaýe.  Sovaøa øojkriado elsonis al ni de øia ferdeko, --
pro kio mi multe miris en tia maltrankviliga antaýventega horo.
La þipestro, kiu staris æe mia flanko, fariøis morte pala.

"Mia þipo estas perdita," li kriis; "jen veturas la Morto!"

Antaý ol mi povis lin demandi pri la signifo de tiu stranga
ekkrio, alkuregis la maristoj, kriegante, ploregante.

"Æu vi øin vidis?" ili kriis.  "Ve! ve! sonis nun nia lasta
horo!"

La þipestro ordonis voæe legi konsolajn sentencojn el la
Korano, kaj li mem prenis la direktilon.  Sed vane!  Videble
plifortiøis la ventego; kaj antaý ol forpasis eæ unu horo,
surteriøis la þipo kun granda krakego.  Oni surakvigis la
boatojn; kaj apenaý la lastaj maristoj sin savis, jam alfundiris
antaý niaj okuloj la þipo; kaj mi, senhava mizerulo, forveturis
sur la maro.  Sed niaj æagrenoj ankoraý ne finiøis.  Æiam pli
terure furiozis la ventego, kaj ne plu estis eble, direkti la
boaton.  Mian maljunan serviston mi forte æirkaýprenis, kaj nun
ni ¼ure promesis, ke ni neniam forlasos unu la alian.  Fine
revenis la tago.  Sed æe la unua apero de l' matena ruøo kaptis
la vento la boaton, en kiu ni sidis, kaj renversis.  Neniam mi
revidis iun el miaj kunþipanoj.  Mi estis senkonsciigita de l'
falego.  Revekiøinte, mi min trovis en la brakoj de mia fidela
servisto, kiu jam sin savis sur la renversitan boaton kaj
suprentiris min post si.  Ne blovis plu la ventego.  Nenie estis
videbla nia þipo.  Sed ne malproksime ni ja ekvidis alian, al
kiu alportadis nin la ondoj.  Pliproksimiøinte, mi rekonis øin
kiel tiun saman, kiu nokte nin preterveturis kaj tiel forte
timigis la þipestron.  Al mi inspiris tiu þipo strangan
teruron.  Teruris min la tiel timege efektiviøinta diro de l'
þipestro; teruris min ankaý la dezertega aspekto de l' þipo,
sur kiu neniu montriøis, indiferente kiom ajn ni alproksimiøis,
kiom ajn ni kriegis.  Tamen por ni øi estis la sola savrimedo;
tial ni alte gloris la Profeton, kiu tiel mirakle gardis nian
vivon.

De la antaýa parto de l' þipo pendis longa þnurego, al kiu ni
remis mane kaj piede, celante øin kapti.  Fine ni sukcesis tion
fari.  Mi eligis laýtan krion, sed seninterrompe daýris sur la
þipo la silento.  Nun ni suprenrampis per la þnurego, mi, la
pli juna, antaýe.  Sed, ho teruro!  Kia sceno sin prezentis al
mia rigardo, kiam mi ekpaþis sur la ferdekon!  Sango ruøigis la
plankon.  Dudekkelke da kadavroj en turkaj vestoj kuþis
æirkaýe.  Æe la meza masto staris homo, riæe vestita, kun
sabro en la mano; sed lia vizaøo estis pala kaj distordita, kaj
tra lia frunto iris granda najlo, lin senmoviginta je l' masto:
ankaý li estis senviva.  Teruro malakcelis miajn paþojn;
apenaý mi kuraøis spiri.  Nun suprenvenis ankaý mia kunulo.
Tiun æi miregigis, same kiel min, la aspekto de la ferdeko, sur
kiu vidiøis nenio vivanta, nenio krom tiuj timegigaj kadavroj.
Fine, dirinte preøon al la Profeto, ni kuraøis iri antaýen.
Æe æiu paþo ni rigardis æirkaýen pro timo, ke io nova ne sin
montru, io eæ pli terurega.  Sed æio restis neþanøita.  Longe
kaj larøe nenio vivanta, -- nur ni kaj la senlima oceano.  Ni
eæ ne kuraøis laýte paroli timante, ke la senviva, alpikita al
la masto, kapitano ne turnu al ni siajn rigidajn okulojn, aý ke
iu el la mortigitoj ne ekmovu sian kapon.  Fine ni atingis
þtuparon, kondukantan en la þipan internon.  Tie ni nevole
ekhaltis kaj rigardis unu la alian, æar neniu el ni kuraøis
esprimi siajn pensojn.

"Sinjoro," parolis mia fidela servisto, "terura¼o okazis æi
tie.  Tamen, eæ se, tie malsupre, la þipo estas plena de
mortigistoj, mi plivolas kapitulaci al ili senkondiæe, ol resti
pli longe kun tiuj senvivuloj."

Mi same pensis, kiel li; kaj, plikuraøiøinte, ni iris,
time-scivolaj, malsupren.  Sed ankaý æi tie regis tomba silento
kaj sole niaj paþoj faris e¶on sur la þtuparo.  Ni staris æe
la sojlo de l' kajuto.  Metinte porden mian orelon, mi
aýskultis: nenio aýdebla!  Mi malfermis.  La æambro prezentis
¶aosan aspekton.  Vesta¼oj, armiloj kaj alia ilaro
æirkaýkuþis intermiksite.  Nenio en ordo.  La þipanaro, aý
almenaý øia estro, kredeble estis ¼us drinkinta, æar æio
ankoraý kuþis æirkaýe.  Ni iris antaýen de æambro al
æambro, de apartamento al apartamento.  Æie ni trovis luksajn
provizojn da silko, perloj, sukero, kaj alio diversa.  Øojegigis
min supermezure æi tiu vida¼o, æar konsiderante, ke estas
neniu sur la þipo, mi opiniis min rajtigita, æion æi proprigi
al mi.  Sed Ibrahimo atentigis min, ke ni verþajne estas
ankoraý tre malproksime de l' marbordo, kiun ni ne povas atingi
solaj kaj sen homa kunhelpo.

Ni refreþigis nin per la manøa¼oj kaj trinka¼oj, kiujn ni
trovis en tia superfluo, kaj fine ni resupreniris sur la
ferdekon.  Sed æi tie sentigis al ni senfinan teruron la vido de
la abomenaj kadavroj.  Por liberigi nin de ili, ni do decidis,
ilin ¼eti en la maron.  Sed kia timego ekkaptis nin, kiam ni
trovis, ke neniu el ili estas delokigebla!  Kvazaý enradikitaj,
ili kuþis sur la planko; por forigi ilin, necese estus eltiri la
tabulojn de l' ferdeko, sed por tio mankis al ni æiuj iloj.
Neeble estis ankaý, disigi de lia masto la kapitanon; el lia
mano rigida ni eæ ne povis fortiregi lian sabron.  En maløoja
meditado pri nia situacio ni pasigis æi tiun tagon.  Je la
noktiøo mi permesis al Ibrahimo kuþiøi por dormi: mi mem volis
resti garde sur la ferdeko, por elrigardi je savo.  Tamen, kiam
leviøis la luno, kaj mi kalkulis laý la steloj, ke estas la
dekunua horo, ekregis min tiel nekontraýstarebla dormemo, ke,
kontraývole, mi kuþiøis malantaý barelo, kiu staris sur la
ferdeko.  Sed estis plivere duonsveno ol dormo, æar mi bone
aýdis la maron frapadi la flankon de l' þipo kaj la velojn
knaradi kaj fajfadi en la vento.  Subite mi kredis aýdi voæojn
kaj piedsonojn sur la ferdeko.  Mi volis leviøi, por rigardi
tiuflanken, sed nevidebla potenco tenis enkatenitaj miajn
membrojn; mi eæ ne povis malfermi la okulojn.  La voæoj
fariøis æiam pli klaraj; þajnis al mi, kvazaý gaja þipanaro
kuradas tien kaj reen sur la ferdeko.  Interalie mi kredis aýdi
la fortan voæon de iu ordonanta; mi ankaý klare aýdis, kiel
þnuregoj kaj veloj supren-malsuprentiriøas.  Sed iom post iom
mi senkonsciiøis kaj pliprofundiøis en dormo, en kiu mi kredis
aýdi nur bruadon de armiloj, kaj nur tiam vekiøis, kiam la suno
jam alte staris kaj brulradiis sur mian vizaøon.  Mirigita, mi
æirkaýrigardis.  Ventego, þipo, mortintoj, -- æio, kion mi
aýdis dum la nokto, þajnis al mi kvazaý sonøo; sed kiam mi
suprenrigardis, mi æion trovis kiel hieraý.  Senmove kuþis la
mortintoj; senmove la kapitano estis alfiksita al la masto.
Ridante pri mia sonøo, mi leviøis, por seræi mian maljunan
serviston.  Tiu æi sidis en la kajuto kaj profunde meditis.

"Ho sinjoro!" ekkriis li, kiam mi eniris, "mi preferus
kuþi sur la plejprofundejoj de l' maro, ol pasigi ankoraý unu
nokton en tiu æi ensoræita þipo."

Mi demandis lin pri la kaýzo de lia maltrankvileco, kaj li
respondis:

"Post kelkhora dormado mi vekiøis kaj ekaýdis, kiel oni
kuradas tien kaj æi tien super mia kapo.  Unue mi kredis, ke
estas vi; sed estis almenaý dudek, kiuj tie æirkaýkuradis; mi
aýdis ankaý vokadon kaj kriadon.  Fine malsuprenvenis la
þtuparon pezaj paþoj.  Forlasis min nun plene la konscio.  Nur
de tempo al tempo mi rekonsciiøis, kaj tiam mi vidis tiun saman
homon, kiu estas najlita al la masto tie supre, sidantan kantante
kaj trinkante æe tiu æi tablo; kaj tiu skarlate-vestito, kiu
kuþas ne malproksime de li sur la ferdeko, sidis kuntrinkante
æe lia flanko."

Tiel rakontis mia maljuna servisto.  Mi sentis min absolute ne
bone, pri tio mi povas certigi vin.  Tio do ne estis iluzio: mi
ankaý ja estis bone aýdinta la mortintojn.  Þipveturi en tia
societo, tio estis al mi plejaltgrade terura.  Dume mia Ibrahimo
profundiøis en medito.  "Jen mi trovis!" ekkriis li fine.
Venis al li en la kapon sentenco, kiun lernigis al li iam lia
avo, sperta kaj multvojaøinta homo; øi povus efiki kontraý
æiuspecaj fantomoj kaj soræa¼oj.  Li certigis ankaý, ke tiu
dormemo, kiu nin ekposedis, estos en la venonta nokto facile
malhelpebla, se ni senlace ripetos preøsentencojn el la Korano.
La propono de l' maljunulo tre plaæis al mi.  Maltrankvilanime
ni vidis veni la nokton.  Apud la kajuto estis æambreto, en kiun
ni decidis retiriøi.  Ni traboris tra la pordo kelkajn truojn,
sufiæe grandajn por superrigardi tra ili la tutan kajuton.
Poste ni firmfermis laý eblo la pordon de interne; kaj Ibrahimo
surskribis en æiuj kvar anguloj la nomon de l' Profeto.  Tion
farinte, ni atendis la terura¼ojn de l' nokto.

Denove estis, mi kredas, la dekunua horo proksimume, kiam mi
forte ekdormemiøis.  Mia kunulo tial konsilis al mi preødiri
kelke da Koransentencoj; kaj vere tio kontraýefikis.  Subite
fariøis supre granda movado.  Knaris la þnuregoj; piedaj paþoj
sonis sur la ferdeko; kaj kelkaj voæoj estis klare aýdeblaj.
Dum kelkaj minutoj ni sidis tie, korpremate atendante.  Fine ni
ekaýdis iun malsuprenveni la þtuparon de l' kajuto.  Tion
aýdante, la maljunulo komencis eldiri la sentencon, kiun
lernigis al li lia avo kontraý fantomoj kaj soræa¼oj:

  "Æu vi el aero venis,
    Aý en tomb' malluma dormis,
  Aý vin mara fundo tenis,
    Aý infera fajr' vin formis,--
  Granda Allaho ordonas al vi:
  Æiuj fantomoj obeas al li."

Mi devas konfesi, ke mi ne multe kredis je æi tiu sentenco, kaj
stariøis al mi la haroj sur la kapo, kiam la pordo
malfermegiøis.  Envenis tiu granda majesta viro, kiun mi vidis
najlitan al la masto.  La najlo ankoraý traestis lian cerbon,
sed li jam reeningigis sian glavon.  Post li envenis alia malpli
riæe vestita, kiun mi ankaý vidis supre kuþantan.  La
kapitano, -- estis ja klarerekoneble li, -- havis palan vizaøon,
grandan nigran barbon, kaj sovaøe ruliøantajn okulojn, per kiuj
li æirkaýrigardis la tutan æambron.  Dum li preteriris nian
pordon, mi povis lin vidi tre klare; li, siaflanke, þajnis tute
ne rigardi al la kaþanta nin pordo.  Ili ambaý sidiøis æe la
tablo, kiu staris en la mezo de l' kajuto, kaj laýte, preskaý
kriante interparoladis en nekonata lingvo.  Ili pli kaj pli
laýtiøis kaj koleriøis; fine ekfrapis la kapitano la tablon
per pugnigita mano, ektremigante la tutan æambron.  Sovaøe
ridante, la alia salte leviøis kaj faris signon al la kapitano,
ke li sekvu lin.  Tiu æi sin levis, eltiregis sian sabron el la
ingo, kaj ambaý forlasis la æambron.  Ni spiris pli libere,
kiam ili estis for; sed nia timo ankoraý neniel finiøis.  Sur
la ferdeko fariøis æiam pli kaj pli laýte.  Aýdiøis rapida
kurado, ridado, kriegado.  Fine eksplodis tumulto vere infera:
armiltintegado kaj kriado; ni kredis, ke malleviøas sur nin eæ
la ferdeko, kune kun la tuta velaro: subite -- profunda silento!
Post multe da horoj, kuraøinte resupreniri, ni trovis æion en
antaýa stato; alie ol antaýe kuþis eæ ne unu; æiuj estis
rigidaj kiel ligno.

Ni tiel pasigis sur la þipo multe da tagoj.  Øi veturadis æiam
orienten, kie, laý mia kalkulo, sendube kuþis la tero.  Sed,
eæ se øi transiris multe da mejloj dum la tago, nokte øi
þajnis æiam veturi returnen; æar, kiam la suno leviøis, ni
æiufoje retroviøis sur la sama loko.  Æi tion ni ne povis
klarigi al ni alimaniere, ol supozante, ke la mortintoj æiunokte
veturis plenvele returnen.  Por tion malebligi, ni ferlis
antaýnoktiøe æiujn velojn kaj uzis tiun saman rimedon, kiun ni
jam antaýe provis æe la pordo en la kajuto: ni skribis sur
pergamenon la nomon de l' Profeto kune kun la sentenco de la avo,
kaj æirkaýligis per tio la ferlitajn velojn.  Maltrankvilanime
ni atendis en nia æambreto la sekvon.  Æi tiun fojon la
fantomoj þajnis eæ pli terure furiozi, ol antaýe; sed jen, la
sekvintan matenon, kunvolvitaj estis la veloj, tute kiel ni ilin
lasis.  Ni streæis dum la tago nur tiom da veloj, kiom ni
bezonis, por peleti la þipon antaýen; kaj tiamaniere ni
transiris en kvin tagoj spacon sufiæe grandan.

Fine, la sesan tagon matene, ni ekvidis, en malgranda interspaco,
la teron, kaj ni dankis Allah'on kaj lian Profeton pro nia
mirinda savo.  Dum tiu tago kaj la sekvinta øin nokto ni
veturadis laýlonge de l' marbordo, kaj la sepan matenon ni
kredis ekvidi urbon, nemalproksime kuþantan.  Kun granda peno ni
¼etis ankron, kiu tuj enfundiøis; poste, surakviginte
malgrandan boaton, kiu staris sur la ferdeko, ni remis per æiuj
fortoj al la urbo.  Post duonhoro, enirinte riveron kiu enfluis
tie en la maron, ni surbordiøis.  Æe la urba pordego ni
informiøis pri la nomo de la urbo kaj sciiøis, ke øi estas
Hinda urbo, kuþanta ne malproksime de la sama regiono, kien mi
intencis marveturi en la komenco.  Ni eniris en karavanejon, kie
ni refreþigis nin post nia aventurplena vojaøo.  Mi ankaý
seræis tie saøan kaj prudentan homon, sciigante al la mastro,
ke mi tian bezonas, kiu ion komprenas pri la soræarto.  Li
kondukis min en malmulteuzatan flankstraton øis senpretenda
domo, kies pordon li frapis, kaj oni lasis min eniri, dirante, ke
mi demandu pri Mulej.

En la domo venis renkonte al mi maljuna vireto, kun griza barbo
kaj longa nazo, kaj demandis, kion mi deziras.  Mi diris al li,
ke mi seræas la saøan Mulej'on, kaj li respondis al mi, ke tio
estas li mem.  Mi petis de li konsilon, kion fari je la
mortintoj, kaj kion ekaranøi por forigi ilin el la þipo.  Li
respondis, ke la þipanaro estas verþajne, pro iu krimo,
soræetenita surmare; la soræo, diris li, kredeble
malefektiviøos, se oni alportos ilin teren, sed tio povos nur
fariøi, se oni forigos la tabulojn, sur kiuj ili kuþas.  Al mi,
li kredis, apartenas æiarajte la þipo, kune kun øia tuta
þarøo, tial ke mi kvazaý øin trovis; tamen mi nepre
prisilentu la tutan aferon kaj faru al li el mia superfluo
malgrandan donacon, redone de kiu li, per siaj sklavoj, helpos
min forigi la mortintojn.  Mi promesis, ke mi riæe rekompencos
lin, kaj ni ekvojiris kun kvin sklavoj, kiuj estis provizitaj per
segiloj kaj hakiloj.  Survoje la soræisto Mulej ne æesis laýdi
nian feliæan ideon æirkaývolvi la velojn per sentencoj de l'
Korano.  Li diris, ke tio estis nia sola savrimedo.

Estis ankoraý iom frue en la tago, kiam ni alvenis la þipon.
Ni tiuj komencis labori, kaj kvar el la mortintoj kuþis jam post
unu horo en la barketo.  Kelkaj el la sklavoj, por entombigi
ilin, devis remtransporti ilin al la tero.  Reveninte, ili
rakontis, ke la mortintoj evitigis al ili la penon de enterigo
per tio, ke ili disfalis en polvon, tuj kiam oni kuþigis ilin
teren.  Ni daýrigis desegi la mortintojn, kaj jam antaývespere
æiuj estis alportitaj al la tero.  Fine estis plu neniu surþipe
krom tiu, kiu estis najlita al la masto.  Vane ni penis eltiri la
najlon el la ligno; nenia potenco povis ekmovi øin eæ je unu
hareto.  Mi ne sciis, kion ekfari: ni ja ne povis dehaki la
maston por transportigi lin teren.  Tamen de æi tiu embaraso
liberigis nin Mulej.  Li ordonis al sklavo, rapide remi
marborden, por alporti poton da tero.  Ricevinte æi tion, la
soræisto elparolis super øi misterplenajn vortojn kaj
superþutis per la tero la kapon de l' mortinto.  En la sama
momento tiu æi malfermis la okulojn kaj profunde enspiris, kaj
la vundo de la najlo en lia frunto eksangis.  Facile nun ni
eltiris la najlon, kaj la vundito falis en la brakojn de unu el
la sklavoj.

"Kiu kondukis min æi tien?" parolis li, laýþajne reakirinte
kelkagrade la fortojn.

Mulej montris min per la fingro.  Mi alproksimiøis.

"Dankon al vi, fremdlanda nekonato!  Vi savis min el
longedaýraj turmentoj.  Jam de kvindek jaroj mia korpo
þipveturadas tra æi tiuj ondoj, kaj mia animo estis kondamnita
æiunokte reeniri en øin.  Sed nun fine mia kapo ektuþis la
teron, kaj mi povas iri, repaciøinte, al miaj prauloj."

Mi petis lin rakonti al ni, kiel kaptis lin æi tiu terura stato,
kaj li parolis:

"Antaý kvindek jaroj mi estis respektata potenculo kaj loøis
en Aløero.  Sed avareco puþis min ekipi þipon kaj min doni al
la marrabado.  Foje, daýriginte jam de kelka tempo æi tiun
fikomercon, mi enþipigis en Zante'o derviþon, kiu deziris
vojaøi senpage.  Mi kaj miaj kunuloj estis maløentilegaj homoj
kaj neniel respektis la sanktecon de tiu viro; kontraýe, mi
insulte mokadis lin.  Sed foje li en sankta fervoro riproæis min
pro mia pekoplena vivado.  Tiam min, post multa trinkado kun mia
manovrestro, ekregis nokte en mia kajuto la kolero.  Furiozega
pro tio, kion al mi diris derviþo kaj kion mi eæ al sultano ne
permesus al mi diri, mi kuregis sur la ferdekon kaj trapikis al
li la bruston per mia ponardo.  Mortante, li malbenis min kaj
mian þipanaron, ke ni ne povu vivi nek morti, øis ni kuþigos
teren nian kapon.  La derviþo mortis, kaj ni ¼etis lin en la
maron kaj ridis pri liaj minacoj.  Sed jam en tiu sama nokto
plenumiøis liaj vortoj.  Kelkaj el miaj þipanoj ribelis
kontraý mi.  Kun terura kolerego oni interbatalis, øis miaj
partianoj submetiøis kaj mi estis alnajlita al la masto.  Sed
ankaý la ribelintoj pereis de siaj vundoj; kaj baldaý mia
þipo estis nenio alia krom granda tombo.  Al mi ankaý
estingiøis la lumo de la okuloj: mi æesis spiri kaj kredis, ke
mi mortas.  Sed tio estis nur rigidiøo, kiu tenis min
enkatenita.  En la sekvinta nokto, je la sama horo, je kiu ni
¼etis maren la derviþon, mi kaj æiuj miaj kunuloj revekiøis.
Revenis al ni nia vivo; sed estis al ni neeble ion alian fari aý
paroli, krom tio, kion ni parolis kaj faris en tiu nokto.  Tiel
ni marveturadas jam de kvindek jaroj, ne povante vivi nek morti;
æar kiel ni povis atingi la teron?  Kun freneza øojo ni æiam
veturis plenvele tra la ventego, æar ni esperis disfrakasiøi
fine kontraý iu kruta¼o kaj nian lacan kapon sur la fundo de la
maro kuþigi al ripozo.  Tio ne prosperis al ni.  Sed nun mi
mortos.  Denove mi dankas vin, nekonata savinto!  Se trezoroj
povas vin rekompenci, prenu mian þipon, kiel signon de mia
dankemo."

Tiel parolinte, la kapitano klinis la kapon kaj mortis.  En la
sama momento li ankaý, kiel antaýe liaj kunuloj, disfalis en
polvon.  Æi tion ni kolektis en kesteto kaj enterigis.  El la
urbo mi venigis laboristojn, kiuj rebonigis mian þipon.
Grandprofite interþanøinte kontraý aliaj la komerca¼ojn,
kiujn mi havis surþipe, mi dungis maristojn, faris al mia amiko
Mulej riæajn donacojn, kaj forþipiøis al mia patrujo.  Tamen
mi faris grandan æirkaýveturadon, surbordiøante en multaj
insuloj kaj landoj, kie mi vendis miajn komerca¼ojn.  La Profeto
benis mian entreprenon.  Post tri kvaronjaroj mi alvenis Balsoron
duoble pli riæa, ol faris min la mortanta kapitano.  Miaj
samurbanoj miregis pro miaj riæa¼oj kaj mia feliæo: neeble
estis malkredigi al ili, ke mi eltrovis la diamantan valon de l'
fama vojaøanto Sindbado.  Mi ne maltrompis ilin.  Sed de nun la
junaj Balsoranoj, apenaý atinginte sian dekokan jaron, devis
forvojaøi en la mondon, por fari, simile al mi, sian feliæon.
Mi, miaparte, vivadis trankvile kaj pace.  Æiukvinjare mi
vojaøis Mekka'on, por danki la Sinjoron en sankta loko pro lia
beno kaj por peti pro la kapitano kaj liaj kunuloj, ke li akceptu
ilin en sian paradizon.

En la sekvinta tago la karavano vojiris seninterrompe antaýen.
Post kiam la vojaøantoj ripozis en siaj tendoj, parolis Selim,
la fremdulo, al Mulej, la plej juna komercisto: "Vi ja estas el
ni la plej juna, kaj æiam gajhumora; sendube vi do scias por ni
iun bonan þercrakonton.  Nu, prezentu øin por nia regalo, ke
øi refortigu nin post la varmego de l' tago."  "Kun plezuro mi
rakontus al vi ion amuzan," respondis Mulej, "sed al juneco, en
æiuj cirkonstancoj, konvenas modesteco; kaj tial mi devas cedi
la unuan lokon al miaj pliaøaj kunvojaøantoj.  Sed Zaleýkos
estas æiam tiel serioza kaj malbabilema; kial do li ne rakontu
al ni tion, kio maløojigis lian vivon?  Eble ni povos malpliigi
lian æagrenon, se æagrenon li havas; æar fraton ni helpas
volonte, eæ se li estas alikredano."

La tiel alvokata estis greka komercisto, mezaøa, bela, forta,
sed tre seriozmiena.  Kvankam li estis "nefidelulo" (ne
mahometano), liaj kunvojaøantoj tre amis lin; æar lia tuta
personeco vekis æe ili estimon kaj konfidon.  Plie, li havis nur
unu manon, kaj kelkaj supozis, ke de æi tiu perdo venas lia
seriozeco.

Zaleýkos respondis al la afabla demando de Mulej: "Tre honoras
min via konfido.  Æagrenon mi havas nenian, almenaý nenian, de
kiu vi povus liberigi min, kiom ajn vi tion dezirus.  Tamen, æar
Mulej þajnas riproæeti al mi mian seriozecon, mi rakontos al vi
ion, kio, espereble, senkulpigos min, se mi estas pli serioza ol
aliaj.  Kiel vi vidas, mi perdis mian maldekstran manon.  Ne de
mia naskiøo øi mankas al mi, sed mi perdis øin en la plej
teruraj tagoj de mia vivo.  Æu pro tio mi estas kulpa: æu ne
estas pardoneble, ke mi estu de tiuj tagoj pli serioza, ol
pravigas mia nuna situacio: volu mem juøi, aýdinte la historion
pri la dehakita mano."




La Historio pri la Dehakita Mano.


Mi naskiøis en Konstantinopolo.  Mia patro estis dragomano[1]
æe La Porto,[2] kaj, krom tio, profite komercis silkajn
þtofojn kaj bonodorajn oleojn.  Li donis al mi bonan edukadon,
parte instruante min proprapene, parte instruigante min de unu el
niaj pastroj.  En la komenco li destinis min kiel transprenonton
de sia magazeno: sed fine, æar mi vidigis neesperitajn de li
kapablojn, li decidis, laý konsilo de siaj amikoj, farigi min
kuracisto, æar kuracisto, kiu ellernis iom pli multe ol
ordinaraj æarlatanoj, povas en Konstantinopolo riæiøi.

En nian domon venadis multe da Frankoj.[3]   Unu el ili
konsentigis mian patron, lasi min forvojaøi en lian hejman
landon, al la urbo Parizo, kie, li diris, oni povas senkoste kaj
plej bone akiri tiuspecajn scia¼ojn.  Li proponis konduki min
tien proprapage, kiam li reiros hejmlanden.  Mia patro, kiu
ankaý jam faris vojaøojn en sia juneco, akceptis la proponon,
kaj la Franko diris al mi, ke mi estu preta ekvojaøi post tri
monatoj.  Mi estis elekscitita de øojo pro la espero vidi
fremdajn landojn, kaj apenaý mi povis atendi øis la momento de
la enþipiøo.  Jam ordigis la Franko siajn aferojn kaj pretiøis
por la vojaøo.  En la antaýtago, mia patro kondukis min en sian
dormoæambreton.  Tie mi vidis belajn vestojn kaj armilojn,
kuþantajn sur la tablo.  Sed pli ol æio altiris miajn rigardojn
granda amaso da oro, æar neniam ankoraý mi vidis tian multegon,
kolektitan unuloken.  Mia patro æirkaýprenis min kaj diris:

"Vidu, filo mia, jen mi havigis al vi vestojn por via vojaøo.
Æi tiuj armiloj estas viaj; ili estas tiuj samaj, kiujn alligis
al mi via avo, kiam mi ekforiris fremdlanden.  Mi scias, ke vi
povas ilin uzi.  Tamen, uzu ilin nur en la okazo, se oni atakos
vin; kaj tiam ja frapu tutforte.  Mia havo ne estas granda.  Mi
dividis øin, kiel vi vidas, en tri partojn; unu estas via; unu
estu mia vivteno kaj rezervkapitalo; sed la tria devas esti
sankta, netuþebla trezoro, kiu servu al vi en horo de urøega
bezono."

Tiel parolis mia maljuna patro.  Larmoj ¼etiøis al liaj okuloj,
eble pro ia antaýsento, æar de post tiu tago mi neniam revidis
lin plu.

La vojaøo plenumiøis sen ia malfeliæo.  Baldaý ni alvenis
Franklandon; kaj, post plua sestaga vojiro, ni atingis la grandan
urbon Parizon.  Æi tie mia franka amiko luis por mi æambron,
kaj konsilis al mi, elspezi saøe mian monon, kiu sumiøis je du
mil taleroj.  En tiu urbo mi vivis tri jarojn, kaj æion
ellernis, kion bona kuracisto devas scii.  Sed mensoge mi
parolus, se mi dirus, ke mi estis tie feliæa, æar tute ne
plaæis al mi la moroj de tiu popolo, kaj, plie, mi havis æe ili
nur malmulte da bonaj amikoj; tamen æi tiuj estis ja noblaj
junuloj.

Pli kaj pli potence regis min la deziro revidi mian patrujon.
Dum la tuta tempo de mia foresto mi aýdis nenion pri mia patro.
Tial, kiam prezentiøis favora okazo por reiri hejmen, mi tuj
profitis øin.

Sciiøinte, ke tre baldaý iros senditaro el Franklando al La
Porto, mi dungiøis kiel ¶irurgo en la sekvantaron de l'
ambasadoro, kaj tiel sukcesis reveni Stambulon.  Sed mi trovis
fermita la domon de mia patro, kaj la mirantaj pro mia reveno
najbaroj diris al mi, ke mia patro mortis antaý du monatoj.  Tiu
pastro, kiu instruis min en mia juneco, alportis al mi la
þlosilon; kaj nun, sola kaj de æiuj forlasita, mi eniris en la
dezertan domon.  Mi retrovis æion en sama stato, kiel mia patro
øin lasis; mankis nur la oro, kiun li promesis konservi por mi.
Mi demandis pri tio la pastron, kaj æi tiu sin klinis kaj diris:
"Via patro mortis kiel sankta homo; al la eklezio li testamentis
sian oron."  Æi tion mi tute ne povis, kaj ankoraý nun ne
povas, kompreni.  Sed kion fari?  Mi havis neniun, kiu povus
atesti kontraý la pastro; kaj vere mi devis min juøi feliæa
pro tio, ke li ne konsideris ankaý la domon kaj la komerca¼ojn
de mia patro kiel testamenta¼on.  Tio estis la unua malfeliæo,
kiu trafis min.  Kaj nun venis aliaj, en seninterrompa sinsekvo.
Mia famo kuracista tute ne disvastiøis, æar mi hontis ludi
rolon æarlatanan, kaj mankis al mi en æiuj okazoj la rekomendo
de mia patro, kiu estus prezentinta min al riæuloj kaj
eminentuloj, kiuj jam ne pensis plu pri la malfeliæa Zaleýkos.
Ankaý la komerca¼ojn de mia patro mi ne povis vendi, æar jam
tuj post lia morto disforiøis lia klientaro, kaj nur iom post
iom oni akiras novan.  Foje, dum mi maløoje meditis pri mia
situacio, revenis en mian memoron, ke mi jam ofte vidis en
Franklando sampatrujanojn, kiuj travojaøadas la landon kaj
elmontras siajn vendota¼ojn sur la foirejoj de la urboj.  Mi
rememoris, ke oni volonte aæetas de ili, æar ili venas el
fremdaj landoj, kaj ke tiaj komercistoj povas fari centoblan
profiton.  Mi tuj prenis decidon.  Vendinte mian patran domon, mi
donis parton de la tiel enspezita mono al fidinda amiko, por ke
li tenu øin garde, kaj per la cetero mi aæetis objektojn, kiuj
en Franklando estas maloftaj, ekzemple, þalojn, silkajn
þtofojn, kuracajn þmira¼ojn kaj oleojn.  Poste, luinte lokon
sur þipo, mi ekvojaøis duafoje Franklandon.

Apenaý mi preterveturis la kastelojn de l' bordoj Dardanelaj,
denove þajnis la sorto fari al mi favoran rideton.  Nia vojaøo
estis mallongedaýra kaj feliæa.  Mi trapasis la urbojn kaj
urbetojn franklandajn, kaj æie mi trovis tre aæetemajn
klientojn.  Mia amiko en Stambulo sendis al mi ree kaj ree novajn
provizojn da vendota¼oj, kaj de tago al tago mi fariøis pli
riæa.  Fine, opiniante, ke mi jam sufiæe þparis, por povi
riski pli gravan entreprenon, mi enpakis miajn komerca¼ojn kaj
foriris Italujon.  Sed mi ne forgesu ektuþi alian aferon, kiu
donis al mi þatindan profiton: mi helpis min ankaý per mia
kuracarto.  Alveninte en urbon, mi anoncigis per afiþoj, ke jen
prezentas sin greka kuracisto, kiu jam resanigis multe da
malfeliæuloj; kaj vere mia balzamo kaj miaj medikamentoj
enspezigis al mi ne malmulte da zekinoj.[4]  Tiel mi venis fine
al la urbo Firenzo en Italujo.  Mi intencis resti longatempe en
æi tiu urbo, ne sole æar øi tre plaæis al mi, sed ankaý pro
tio, ke mi volis mallaciøi post la penegoj de miaj vagadoj.  Mi
luis magazenon en la kvartalo _Santa Croce_ (santa kroæe), kaj
ne malproksime de tie, en gastejo, kelkajn belajn æambrojn kun
altano.[5]  Senprokraste mi æirkaýportigis miajn afiþojn,
kiuj anoncis min kiel kuraciston-komerciston.  Apenaý mi
malfermis mian magazenon, alvenis arege la aæetontoj; kaj
kvankam mi havis prezojn iom altajn, mi vendis pli multe ol
aliaj, æar mi estis komplezema kaj afabla al miaj klientoj.

Mi jam travivis en Firenzo kvar agrablajn tagojn, kiam unu
vesperon, antaý ol fermi la magazenon, mi pririgardis ankoraý
unu fojon, laýkutime, la enhavon de miaj sanigilujoj, kaj jen,
en malgranda skatolo, mi trovis bileton, kiu, laý mia memoro, ne
estis enmetita tien de mi.  Mi malfermis la bileton, kaj legis en
øi ordonon, ke mi troviøu akurate je la dekdua horo tiunokte
sur la ponto nomata _Ponte vecchio_ (ponte vékkio).
Longatempe mi meditis, demandante min vane, kiu ordonas min tien;
sed æar mi ne konis en Firenzo eæ unu homan esta¼on, mi fine
diris al mi, ke eble oni volas konduki min kaþe al iu malsanulo:
jam pli ol unu fojon tio okazis al mi.  Mi do decidis tien iri;
sed mi alligis antaýzorge la sabron, kiun donacis al mi iam mia
patro.

Mallonge antaý noktomezo mi eliris, kaj baldaý alvenis al
_Ponte vecchio_.  Mi trovis la ponton senhoma kaj dezerta kaj
decidis atendi, øis tiu aperos, kiu min vokis.  Estis malvarma
nokto; la luno brilis hele, kaj mi rigardadis malsupren en la
ondojn de Arno, kiuj fulmetadis malproksimen en la lumo.  Eksonis
la dekdua horo æe la preøejoj de la urbo.  Mi elrektiøis, kaj
jen antaý mi staris altkreska viro, tute envolvita en ruøan
mantelon, kies unu brustrandon li tenis antaývizaøe.  Komence
mi iom ektimis, æar tiel subite li ekstaris malantaý mi tie.
Sed tuj mi retrankviliøis kaj diris:

"Se estas vi, kiu venigis min æi tien, diru, per kio mi devas
vin servi?"

La ruømantelulo turnis sin kaj diris, mallonge: "Sekvu!"

Nu, estis al mi iom timige, iri sola kun tiu nekonato.  Mi do
restis staranta kaj diris:

"Tiel ne estu, sinjoro!  Volu antaýe sciigi min, kien.  Mi
petas vin ankaý montri al mi iom vian vizaøon, por ke mi vidu,
æu vi bone intencas al mi."

Sed la ruøulo þajnis tute ne atenti mian peton.  "Se vi ne
volas, Zaleýkos, restu do hejme," respondis li, ekforirante.

Æe tio, ekregis min la kolero.

"Æu vi kredas," ekkriis mi, "ke homo miaspeca lasas sin
ridinduligi de æiu fispritulo, kiu volus lin atendigi senutile
en malvarma nokto?"

Per tri saltoj mi atingis lin, kaptis je la mantelo kaj, kriante
ankoraý pli forte, ekprenis per la alia mano mian sabron; sed la
mantelo restis en mia mano, kaj la nekonato malaperis je la
angulo de l' plej proksima strato.  Iom post iom moderiøis mia
kolero; almenaý mi havis la mantelon, kaj æi tiu devis ja doni
la þlosilon de l' stranga aventuro.  Mi ¼etis øin æirkaý la
þultrojn kaj ekvojiris hejmen.  Apenaý mi faris cent paþojn,
preteriris min tuþproksime alia persono, kiu flustris
franklingve: "Estu singarda, grafo!  Tiuæinokte nenio
farebla!"  Sed antaý ol mi povis rigardi æirkaýen, jam la
persono estis preterpasinta, kaj mi vidis nur kvazaý ombron,
þtelirantan laýlonge de la domoj.  Ke tiu alparolo rilatis ne
min, sed la mantelon, tion mi bone komprenis; sed la aferon øi
lumigis neniel.  Je la sekvanta mateno mi pripensis, kion mi
devas fari.  En la komenco mi intencis publike anoncigi la
mantelon, kvazaý mi trovis øin ie; sed se mi tion farus, la
nekonato povus reprenigi øin triapersone, kaj mi havus nenian
klarigon pri la afero.  Tiel pripensante, mi rigardis pli atente
la mantelon.  Øi estis el peza genova veluro purpura, borderita
per astrakana felo kaj riæe brodita per oro.  La belega aspekto
de l' mantelo venigis al mi ideon, kiun mi decidis efektivigi.

Mi portis øin en mian magazenon kaj elmetis kiel vendota¼on;
sed mi postulis por øi prezon tiel altan, ke mi estis certa
trovi neniun, kiu konsentos aæeti.  Mia celo estis, fikse
rigardi en la okulojn æiun, kiu demandos pri la prezo de la
pelto.  La fremdulon mi ja rekonus inter miloj; æar, post kiam
li perdis la mantelon, mi tre klare, kvankam nur momente, ekvidis
lian figuron.  Aperis multe da aæetemuloj, por vidi la mantelon,
kies neordinara beleco altiris æies rigardojn; sed neniu similis
eæ iomete la nekonaton, kaj neniu volis pagi la altan sumon de
ducent zekinoj.  Mi ankaý rimarkis, ke æiu, kiun mi demandis,
æu vere ne troviøas en Firenzo aliaj similaj manteloj,
respondis per ne kaj certigis, ke li neniam vidis labora¼on tiel
valoregan kaj delikatan.

Fine, æirkaý vesperiøo, venis junulo, kiu ofte estis æe mi
kaj jam tiun saman tagon, proponis por la mantelo grandan sumon
da mono.  ¬etante sakon da zekinoj sur la tablon, li ekkriis:
"Per Dio, Zaleýkos, mi nepre devas havi vian mantelon, eæ se
mi pro tio ruiniøos": kaj siajn ormonerojn li samtempe komencis
kalkuli.  Mi estis en granda embaraso.  Elpendigante la mantelon,
mi havis celon, altiri sur øin, se eble, la rigardojn de mia
nekonato; kaj nun venis tiu juna malsaøulo, por pagi la
difinitan prezegon.  En tiuj cirkonstancoj, restis al mi nenio
alia por fari, krom konsenti pri la negoco.  Cetere, logis min la
penso, ricevi por mia nokta aventuro tiel belan kompensa¼on.  La
junulo surmetis la mantelon kaj foriris.  Sed æe la sojlo li
turnis sin kaj deprenis de la mantelo kroæitan al øi
paperfolieton, kiun li ¼etis al mi, dirante: "Jen, Zaleýkos,
io, kio certe ne apartenas al la mantelo."  Mi prenis,
indiferenta, la bileton; sed ve! jen la vortoj, kiujn mi trovis
tie skribitaj: "Alportu la mantelon hodiaý nokte je la konata
horo al _Ponte vecchio_: atendas vin kvar cent zekinoj."  Mi
staris kvazaý fulmofrapita.  Tiel do, facilanime, mi ludperdis
mian feliæon kaj tute maltrafis mian celon!  Sed ne longe
daýris mia meditado.  Ekpreninte amase la ducent zekinojn, mi
ekkuris post la aæetinto de la mantelo kaj diris al li:
"Reprenu viajn zekinojn, amiko mia, kaj redonu al mi la
mantelon: mi tute ne povas øin vendi."  Unuamomente li kredis,
ke mi parolas nur þerce; sed, konvinkiøinte, ke mi estas tute
serioza, li koleriøis pro mia postulo kaj nomis min malsaøulo.
Fine ni ekbatalis.  Dum la bataleto, prosperis al mi deþiregi de
li la mantelon; kaj mi jam ekforiris kun mia akiro, kiam la
junulo alvokis policanojn kaj trenigis min antaý la tribunalon.
La juøisto, kiun multe mirigis la plendo, aljuøis la mantelon
al mia kontraýulo.  Tamen mi proponis al la junulo dudek,
kvindek, okdek, eæ cent zekinojn plie ol liaj ducent, se li
recedus al mi la mantelon.  Kion ne povis fari miaj petoj, tion
efektivigis mia oro; li akceptis miajn bonajn zekinojn.  Mi,
miaflanke, foriris triumfante kun mia mantelo kaj devis toleri,
ke æiuj Firenzanoj opiniadis min frenezulo.  Je l' fino, ilia
opinio estis por mi tute indiferenta; mi ja sciis pli bone ol
ili, ke mi faris profitan negocon.

Senpacience mi atendis la nokton.  Æirkaý la sama horo kiel
hieraý mi iris, kun la mantelo sub la brako, al _Ponte vecchio_.
Je la lasta sonorila ekbato, elvenis figuro el la nokto kaj
alproksimiøis al mi.  Estis klarerekoneble la homo de hieraý.
"Æu vi havas la mantelon?" li demandis.  "Jes, sinjoro,"
respondis mi, "sed øi kostis al mi cent zekinojn kontante."
"Mi scias," rediris li; "rigardu æi tien: jen vi havas kvar
cent."  Li proksimiøis kun mi al la larøa balustrado de l'
ponto, kie li elkalkulis la monerojn.  Kvar cent oraj moneroj:
belege ili rebrilis en la lumo de la luno.  Mia koro øojis je
tiu vida¼o, neniel antaýsentante, ke tio estos øia lasta
feliæo.  Mi enpoþigis mian monon; kaj nun mi ekdeziris vidi pli
bone la malavaran nekonaton; sed antaý la vizaøo li havis
maskon, tra kiu nigraj fulmebrilantaj okuloj rigardis min terure.
"Mi dankas vin, sinjoro, pro via boneco," mi diris; "kion vi
nun postulas de mi?  Sed antaýe mi devas kondiæi, ke øi ne
estu io malbona."  "Vi vane estas maltrankvila," respondis li;
"mi bezonas vian kuracistan helpon; tamen, ne por vivanto, sed
por mortinto!"

Mirigita, mi ekkriis: "Kiel tio povas esti?"

"Mi venis kun mia fratino el malproksima lando," rakontis li,
kaj samtempe li faris signon, ke mi sekvu lin: "ni loøis æi
tie æe amiko de nia familio.  Hieraý mia fratino subite mortis
de malsano, kaj la parencoj volas enterigi þin morgaý.  Sed,
laý malnova kutimo de nia familio, æiuj samfamilianoj devas
kuþi en la kripto de siaj prapatroj: multaj, kvankam ili mortis
fremdlande, ripozas nun, enbalzamigitaj, en la hejma tombejo.
Nu, al miaj parencoj mi ne domaøas þian korpon, sed al mia
patro mi devas alporti almenaý la kapon de lia filino, por ke li
vidu þin ankoraý unu fojon."

Æi tiu kutimo, dehaki al amataj parencoj la kapon, þajnis al
mi, verdire, sufiæagrade terura; tamen, mi ne kuraøis ion
kontraýdiri, timante ofendi la nekonaton.  Mi do diris al li, ke
mi bone scias enbalzamigi kadavrojn, kaj petis konduki min al la
mortinta sinjorino.  Survoje, mi ne povis deteni min de la
demando, kial æio æi tio devas fariøi nokte kaj tiel sekrete.
Li respondis al mi, ke liaj parencoj, kiuj konsideras lian
intencon kruela, malhelpus øin, se li provus plenumi øin tage;
sed se la kapo estos definitive detranæita, ili jam ne povos
multe diri pri la afero; li mem, diris li, povus alporti al mi la
kapon, sed natura sento malebligas, ke li detranæu øin
propramane.

Dume ni alvenis antaý grandan belegan domon.  Mia akompananto
øin montris al mi kiel la celon de nia nokta promeno.  Ni
preterpasis la æefan enirejon de l' domo; eniris tra malgranda
pordo, kiun la nekonato zorge refermis; kaj fine, en la mallumo,
supreniris mallarøan tordþtuparon.  Øi kondukis en nesufiæe
lumigitan koridoron, el kiu ni venis en æambron, kiun heligis
lampeto fiksita sur la plafono.

En æi tiu æambro estis lito, en kiu kuþis kadavro.  La
nekonato deturnis sian vizaøon, kvazaý li volus kaþi siajn
larmojn.  Li montris per la fingro la liton, ordonis al mi
plenumi bone kaj rapide mian taskon, kaj forlasis la æambron.

Mi elpakis miajn tranæilojn, kiujn, kiel kuracisto, mi æiam
havis æe mi, kaj proksimiøis al la lito.  Je la tuta kadavro,
estis videbla nur la kapo, sed æi tiu estis tiel bela, ke,
vole-nevole, kaptis min plej profunda kompato.  La longaj nigraj
harligoj pendis, plektitaj, malsupren; la vizaøo estis pala; la
okuloj, fermitaj.  Komence mi entranæis la haýton, same kiel
faras ¶irurgoj, ekamputante korpmembron.  Poste mi prenis mian
plej akran tranæilon, kaj tratranæis, per unu bato, la gorøon.
Sed kia terurego!  La mortintino malfermis la okulojn, sed tuj
refermis ilin, kaj, ekøemante profunde, þajnis nur en tiu
momento ellasi la lastan spiron.  Samtempe la varma sango
elþprucis el la vundo.  Nun mi estis certa, ke mortigis la
malfeliæulinon neniu alia krom mi.  Ke þi jam ne plu vivis,
estis tute ne dubeble, æar, post tia vundo, nenio povus þin
savi.  Dum kelke da minutoj mi staris tie, korpremata de tiu
terura¼o.  Æu la ruømantelulo trompis min? aý æu eble la
fratino estis antaýe nur þajnmortinta?  Æi tio þajnis al mi
la pli kredebla supozo.  Sed mi ne povis diri al la frato, ke
malpli rapida tranæo estus revekinta þin, ne mortigante; sekve
mi pretiøis por findetranæi la kapon.  Sed ankoraý unu fojon
ekøemis la mortanta, streæetendis sin per dolorega ekmovo, kaj
mortis.  Æe tio, venkis min la teruro, kaj, preskaý freneza de
timo, mi elkuregis el la æambro.  Sur la koridoro regis plena
mallumo, æar la lampo estis estingita; de mia akompaninto ne
estis videbla eæ ia postsigno; kaj mi devis palpiri laýlonge de
la muro, por atingi la tordþtuparon.  Fine mi trovis øin kaj
malsupreniris, duone falante, duone glitante.  Ankaý malsupre
estis neniu.  Mi trovis la pordon nur duone fermita; kaj mi
spiris pli libere, estante denove sur la strato, æar en tiu domo
fariøis al mi neelporteble terure.  Antaýenpelata de timo, mi
kuregis en mian loøejon kaj enprofundiøis en la kusenojn de mia
lito, por forgesi mian abomenan fara¼on.  Sed dormo ne venis al
miaj okuloj, kaj nur post la tagiøo mi iom retrankviliøis.
Estis, laý mia opinio, tre neverþajne, ke la homo, kiu
subinstigis min plenumi tiun krimon (mi nun ja konsideris mian
faron kiel krimon), denuncos min antaý tribunalo.  Tial mi tuj
decidis reiri en mian magazenon, daýrigi mian komercadon kaj
fari kiel eble plej senzorgan mienon.  Sed ho ve! nova
cirkonstanco, kiun mi antaýe ne rimarkis, pliigis nun mian
maltrankvilecon.  Mia æapo kaj mia zono, ja ankaý miaj
tranæiloj malestis, kaj mi ne sciis certe, æu mi forgese lasis
ilin en la æambro de l' mortigita, aý perdis poste dum mia
forkuro.  Pli kredebla þajnis al mi, bedaýrinde, la unua
konjekto: oni do povus eltrovi min kiel mortiginton!

Je kutima horo mi malfermis mian magazenon.  Baldaý poste venis
al mi mia najbaro, kiel li æiumatene kutimis fari, æar li estis
homo tre babilema.

"Nu, kion vi diras," ekparolis li, "pri la terura afero, kiu
okazis en la lasta nokto?"

Mi þajnigis scii nenion.

"Kiel! æu vi ne scias, pri kio parolas la tuta urbo? ne scias,
ke la plej bela floro de Firenzo, Bianka, la filino de l'
gubernatoro, estas pasintanokte mortigita?  Ho ve!  Hieraý mi
vidis þin, ankoraý tiel gajan, veturantan tra la stratoj kune
kun þia fianæo; æar hodiaý ili volis edziøi."

Æiu vorto de la najbaro estis al mi kvazaý pikego en la koron.
Kaj ofte ripetiøis mia turmentego, æar æiu mia kliento
rakontis la aferon, unu pli terure ol alia; tamen ili ne povis
diri ion samgrade teruran, kiel tio vidita de mi mem.

Æirkaý tagmezo venis en mian magazenon juøeja oficisto.
Petinte min foririgi la apudestantojn, "Sinjoro Zaleýkos,"
parolis li, montrante la perditajn de mi objektojn, "æu tiuj
æi apartenas al vi?"  Mi pripensis momenton, æu mi ne tion
neu; sed ekvidinte tra la duone malfermita pordo mian
domluiganton kaj aliajn konatojn, kiuj eble povus kontraýatesti,
mi decidis, ne plimalbonigi la aferon per mensogo, kaj konfesis
min kiel posedanton de la montritaj objektoj.  La oficisto
ordonis al mi sekvi lin, kaj kondukis min en grandan
konstrua¼on, kiun mi baldaý rekonis kiel malliberejon.  Tie li
asignis al mi æambron, kie mi restu øis nova ordono.

Terura sin montris al mi mia situacio, dum mi meditis pri øi en
tiu soleco.  La penso, ke, kvankam nevole, mi tamen iun mortigis,
revenis ree kaj ree al mia spirito.  Ankaý mi devis konfesi al
mi mem, ke brilo de oro turnis al mi la kapon; alie mi ne estus
irinta tiel blinde en la kaptilon.  Du horojn post mia aresto,
oni elkondukis min el mia æambro, kelkajn þtuparojn malsupren,
en grandan salonon.  Tie, æirkaý longa nigrekovrita tablo,
sidis dek du viroj, plejparte grandaøuloj.  Æe la flankoj de l'
salono etendiøis benkoj, sur kiuj sidis la plejeminentuloj de
Firenzo.  Sur alkonstruitaj pli supre galerioj staris densamase
la rigardantoj.  Kiam mi stariøis antaý la nigra tablo,
leviøis homo kun severa, malgaja mieno: estis la gubernatoro.
Alparolante la kunvenintaron, li diris, ke li, kiel patro, ne
povas juøi la nunan aferon: tiun æi fojon li do cedas sian
lokon al la plej maljuna senatano.  La plej maljuna senatano
estis grandaøulo almenaý naýdekjara.  Li tenis sin
antaýenkliniøe, kaj maldensaj blankaj haroj kovretis liajn
tempiojn: sed fajre fulmetadis ankoraý liaj okuloj, kaj lia
voæo estis sentrema kaj forta.  Unue, li demandis min, æu mi
volas konfesi la mortigon.  Mi petis lin favore aýskulti min,
kaj rakontis sentime kaj klarvoæe, kion mi faris kaj kion mi
sciis.  Mi rimarkis, ke la gubernatoro, dum mia rakontado, jen
paliøis, jen ruøiøis; kaj kiam mi finis, li kriis al mi
kolerege: "Kiel, abomenulo! æu al senkulpulo vi volas imputi
krimegon, kiun, pro avareco, plenumis vi mem?"  La senatano
faris al li riproæon pro lia interrompo, æar sian rajton li
libervole rezignis; krom tio, estas neniel pruvite, ke mi krimis
pro avareco, æar, laý lia propra diro, oni ja nenion forrabis
al lia mortigita filino.  Li eæ diris al la gubernatoro, ke li
devas fari raporton pri la øistiama vivo de sia filino, æar nur
tiamaniere oni povas decidi, æu mi diris la veron, aý ne.  Tiel
parolinte, li fermis por tiu tago la juøan kunsidon, por
elæerpi konsilon, diris li, el la papera¼oj de l' mortinta,
kiujn al li transdonos la gubernatoro.  Oni rekondukis min en
mian malliberejon, kie mi pasigis maløojan tagon, turmentata de
la dezirego, ke oni eltrovu ian interrilaton inter la mortigita
sinjorino kaj la ruømantelulo.

Plena de espero, mi revenis, la morgaýan tagon, en la juøejon.
Sur la tablo vidiøis aro da leteroj.  La maljuna senatano
demandis min, æu ili estas de mia mano.  Mi rigardis ilin atente
kaj konvinkiøis, ke ili estas de la sama mano, kiel tiuj ambaý
biletoj, kiujn mi jam ricevis.  Tion mi sciigis al la senatano,
sed oni þajnis ne atenti miajn vortojn kaj respondis, ke mi
sendube skribis kaj la unujn kaj la aliajn, æar la subskribo de
la leteroj estas nedisputeble Z., la æeflitero de mia nomo.
Tiuj leteroj enhavis minacojn kontraý la mortintino kaj
avertojn, ke þi ne plenumu la projektitan edziniøon.  Þajnis,
ke la gubernatoro estis doninta strangajn informojn pri mi; æar
en tiu tago oni traktis min ankoraý pli malkonfideme kaj severe.
Por min pravigi, mi apelaciis al miaj papera¼oj, kiuj sendube
troviøas en mia æambro; sed oni diris al mi, ke oni jam seræis
ilin kaj ne trovis.  Tiel, jam antaý la fino de tiu juøtago, mi
perdis æiun esperon, kaj kiam, la trian tagon, mi estis
enkondukita en la salonon, oni laýtlegis al mi la verdikton, ke
mi estas pruve kulpigita pri laýintenca mortigo kaj kondamnita
al morto.  Jen nun la terura sorto, kiu atendis min!  Forlasita
de æiuj, kiuj estis al mi karaj sur la tero, malproksima de mia
hejmo, mi devis morti senkulpa, en floranta aøo, sub la
ekzekutista hakilo!

En la vespero de tiu terura tago, kiu determinis mian sorton, mi
sidis, sola kaj senespera, en mia malliberejo kaj seriozege
direktadis miajn pensojn sur la morton, kiam jen -- malfermiøis
la pordo de mia karcero kaj enpaþis viro, kiu, nenion dirante,
min longatempe observis.  "Æu en æi tia situacio mi retrovas
vin, Zaleýkos?" diris li fine.  Æe la unua rigardo, pro la
malforta lumo de mia lampo, mi ne rekonis lin; sed la sono de lia
voæo revekis en mi malnovajn memorojn.  Estis Valetio, unu el
tiuj malmultaj amikoj, kiujn mi konis en la urbo Parizo dum la
tempo de mia studado.  Li diris, ke la okazo kondukis lin al
Firenzo, kie loøas, altrespektata, lia patro; li jam sciiøis
pri mia historio kaj estas nun veninta, por min vidi ankoraý unu
fojon kaj por ekscii de mi mem, kiel mi povis øis tia grado
kulpiøi.  Mi rakontis al li la tutan aferon.  Li þajnis tre
mirigita kaj petegis, ke mi æion diru al li, mia sola amiko, por
ke mi ne foriru el la mondo kun mensogo sur la lipoj.  Mi ¼uris
al li, per plej forta ¼uro, ke mi diris la veron kaj ke premas
min nenia alia kulpo krom tiu, ke, blindigita de brilo de oro, mi
ne rimarkis la neverþajnecon de la rakonto de l' nekonato.  "Æu
vi do ne konis Biankan?" li demandis.  Mi certigis lin, ke mi
neniam þin vidis.  Valetio nun rakontis al mi, ke æirkaývolvas
la aferon granda mistero, ke la gubernatoro tre rapideme
plenumigis mian kondamnon, kaj ke kuras famo, laý kiu mi jam de
longe konas Biankan kaj mortigis þin por min venøi pro þia
edziniøo kun alia.  Mi rimarkigis al li, ke æio æi tio tre
bone diraplikiøas al la ruømantelulo, sed ke mi neniel povas
pruvi lian kunkulpecon.  Valetio æirkaýprenis min, plorante,
kaj promesis fari æion eblan por almenaý savi mian vivon.  Mi
havis ne multe da espero; tamen mi sciis, ke Valetio estas
prudenta kaj leøoscia homo, kaj ke li faros sian eblon, por min
savi.  Dum du longaj tagoj mi estis en necerteco; fine aperis
Valetio.  "Mi alportas konsolon, sed doloran.  Vi vivos kaj
estos libera, sed kun perdo de unu mano."  Kortuþita, mi dankis
mian amikon pro mia vivo.  Li diris al mi, ke la gubernatoro
obstine rifuzis reesplorigi la aferon, sed ke fine, por ne
montriøi maljusta, li konsentis, ke se oni trovos en la libroj
pri firenza historio similan aferon, mia puno konformiøu al tie
eldirita.  Li kaj lia patro tralegis tage kaj nokte la malnovajn
librojn kaj fine trovis proceson, kiu plene similas la mian.
Jen, laýtekste, la puno: oni dehaku al li la maldekstran manon,
konfisku lian havon, kaj lin mem ekzilu por æiam.  Tia nun
estas, diris li, ankaý mia puno, kaj mi devas min pretigi por la
dolorplena horo, kiu atendas min.  Sed mi ne volas priskribi tiun
teruran horon, en kiu, sur la publika vendoplaco, mi metis mian
manon sur la blokon, kaj ¼etkovris min, elþprucegante, mia
propra sango.

Valetio akceptis min en sian domon, øis mi resaniøis; poste li
noblanime provizis min per vojaøa mono; æar æio, kion mi
laborenspezis kun tiom da penego, estis rabakirita de la
juøistaro.  El Firenzo mi vojaøis Sicilion, kaj de tie per la
unua þipo, kiun mi trovis, al Konstantinopolo.  Mian tutan
esperon mi metis sur la monsumon, kiun mi antaýe alkonfidis al
mia amiko; mi ankaý petis, ke li permesu al mi loøi æe li; sed
kiel granda estis mia miro, kiam li demandis min, kial mi ne
volas ekloøi en mia propra domo.  Li diris al mi, ke fremda homo
jam aæetis en mia nomo domon en la greka kvartalo; la sama homo
ankaý diris al la najbaroj, ke mi mem alvenos baldaý.  Mi tuj
iris tien kun mia amiko.  Øoje akceptis min æiuj miaj konatoj.
Maljuna komercisto transdonis al mi leteron, kiun postlasis tie
la aæetinto de la domo.

Mi legis: "Zaleýkos! du manoj estas nun pretaj senripoze
labori, por ke vi ne sentu la perdon de unu.  Al vi apartenas la
domo, kiun vi vidas æi tie, kune kun øia tuta enhavo; kaj
æiujare oni al vi transdonos tiel multe, ke vi enkalkuliøos
inter la plej riæaj el viaj samlandanoj.  Ke vi pardonu al tiu,
kiu estas pli malfeliæa ol vi!"  Mi povis bone diveni, kiu
estas la aýtoro de tiu letero; kaj la komercisto diris al mi,
responde al mia demando, ke øi estis homo, kiun li prenis por
Franko: li surhavis ruøan mantelon.  Nun mi sciis sufiæe, por
konfesi al mi mem, ke la nekonato, malgraý æio, ne estas tute
senigita je æiu nobla inklino.  En mia nova domo mi trovis æion
plej bone aranøita, -- interalie, magazenon kun komerca¼oj pli
belaj ol mi iam havis antaýe.  De tiu tempo forpasis dek jaroj.
Plivere pro kutimo, ol pro tio, ke mi bezonas tion fari, mi
daýrigas miajn vojaøojn; sed tiun landon, kie mi fariøis tiel
malfeliæa, mi neniam revidis plu.  Æiujare mi ricevis, de post
tiu tempo, mil ormonerojn; sed kvankam mi øojas scii, ke tiu
malfeliæulo estas nobla homo, tamen li ne povas foraæeti la
æagrenon de mia animo, æar æiam vivos en mi la terura bildo de
la mortigita Bianka.

Zaleýkos, la greka komercisto, jam finis sian rakonton.  La
aliaj aýskultis lin kun varmega kunsento; sed pli ol æiuj
kortuþita þajnis la fremdulo.  Kelke da fojoj, dum la
rakontado, li profunde ekøemis; kaj al Mulej þajnis, kvazaý
liaj okuloj pleniøis unufoje de larmoj.  Ankoraý longatempe ili
priparoladis la historion.

La fremdulo demandis: "Æu vi do ne malamas la nekonaton, kiu
tiel malnoble perdigis al vi gravan korpmembron, elmetante al
danøero eæ vian vivon?"

"Verdire," respondis la greko, "estis iam horoj, en kiuj mia
koro akuzadis lin antaý Dio, ke li alportis al mi tiun æi
malfeliæon kaj venenis mian vivon; sed mi trovis konsolon en la
kredo de miaj prapatroj, kaj tiu æi ordonas al mi ami miajn
malamikojn; cetere, li sendube estas eæ pli malfeliæa ol mi."

"Vi estas nobla homo!" ekkriis la fremdulo; kaj, emociita, li
premis al la greko la manon.

Sed nun la gardistarestro interrompis ilian interparoladon.  Kun
zorgoplena mieno li envenis en la tendon kaj anoncis, ke ili ne
sin donu al ripozo, æar æi tie estas la loko, kie oni plej ofte
surfalas karavanojn; krom tio, liaj gardistoj kredas vidi en la
malproksimo aron da rajdantoj.

Tre konsternis la komercistojn æi tiu sciigo; sed la fremdulo
miris pri ilia maltrankvileco, æar li opiniis, ke ili estas
sufiæe bone armitaj, por ne timi araæon da rabemaj araboj.

"Jes, sinjoro," respondis al li la gardistarestro, "se øi
estus nur tia kanajlaro, oni povus senzorge kuþiøi por ripozi;
sed de kelka tempo vidigas sin denove la terura Orbasano; kaj pro
tio estas necese, ke ni tenu nin prete."

La fremdulo demandis, kiu do estas tiu Orbasano, kaj A¶met, la
maljuna komercisto, respondis: "Rondiras pri tiu mirinda homo
æiuspecaj legendoj.  Unuj kredas lin superhoma esta¼o, æar jam
ofte li venke batalis sola kontraý kvin eæ ses atakantoj; aliaj
opinias lin iu kuraøa franko, kiun malfeliæo forpelis en æi
tiun regionon; sed el æiuj pridiroj nur la jena estas
nedisputebla: ke li estas fireputacia rabisto kaj þtelisto."

"Tion vi tamen ne povas certigi," protestis Leza, unu el la
komercistoj.  "Kvankam li estas rabisto, tamen li estas nobla
homo, kaj tia li montris sin al mia frato, kiel mi ja povus
rakonti al vi.  El sia tuta samgentanaro li faris homojn bone
ordigitajn: kaj dum li trairadas la dezerton, neniu alia gento
kuraøas sin montri.  Plie, li ne rabadas kiel faras aliaj, sed
li postulas de la karavanoj protektan imposton; kaj kiu volonte
tion pagas, povas sendanøere daýrigi sian vojon, æar Orbasano
estas la sinjoro de la dezerto."

Tiel interparoladis la vojaøantoj en la tendo.  La
gardostarantoj, aliflanke, kiuj postenis æirkaý la tendaro,
komencis maltrankviliøi.  Granda amaso da rajdantoj vidiøis en
interspaco de duonhora vojo: ili þajnis alrajdi rekte al la
tendaro.  Unu el la gardistoj eniris tial en la tendon kaj
sciigis, ke verþajne oni baldaý atakos la karavanon.  La
komercistoj interkonsiliøis, kion ili devas fari: æu iri
renkonte al la malamikoj, aý atendi la atakon.  A¶met kaj la du
pli maljunaj komercistoj volis tion æi lastan; sed la flamiøema
Mulej kaj Zaleýkos postulis la unuan kaj vokis al helpo la
fremdulon.  Tiu æi, trankvilanima, eltiris el sia zono bluan
tuketon kun ruøaj steloj, alligis øin al lanco kaj ordonis al
sklavo starigi øin sur la tendo; li donas garantie sian vivon,
li diris, ke la rajdantoj pace preteriros, kiam ili ekvidos tiun
signon.  La sklavo starigis la lancon sur la tendo; sed Mulej ne
volis kredi, ke la rimedo sukcesos.  Dume ekarmis sin æiuj, kiuj
estis en la tendaro, kaj, ekscitite atendante, ili rigardadis
renkonte al la rajdantoj.  Þajnis tamen, ke tiuj æi jam ekvidis
la signon sur la tendo, æar ili subite dekliniøis de sia
antaýa direkto kaj ekforrajdis flanken per granda æirkaýiro.

Mirigite la vojaøantoj staris tie dum kelkaj momentoj,
rigardante jen al la rajdantoj, jen al la fremdulo.  Tiu æi
staris antaý la tendo, tute indiferenta, kvazaý nenio okazis,
kaj rigardadis malproksimen tra la ebena¼o.  Fine Mulej
interrompis la silenton: "Kiu vi estas, ho potenca nekonato,"
ekkriis li, "kiu per sola movo de l' mano obeigas la sovaøajn
rabistajn bandojn de l' dezerto?" -- "Vi taksas mian arton pli
alta ol øia vera valoro," respondis Selim Baru¶.  "Per æi
tiu signo mi provizis min, kiam mi forsaviøis el mallibereco.
Kion øi signifas, tion mi mem ne scias; mi scias nur jenon: kiu
vojaøas kun æi tiu signo, troviøas sub potenca protekto."

La komercistoj dankis la fremdulon kaj nomis lin ilia savinto.
Efektive, la rajdantaro estis tiel multenombra, ke la karavano
certe ne povus fari al øi longan kontraýstaradon.

Pli trankvilanime oni nun kuþiøis ripozi; kaj kiam la suno
komencis subiri kaj la vespera vento blovadis tra la sabla
ebena¼o, ili ekforiris pluen.

La morgaýan tagon ili haltis en interspaco de unutaga vojo de la
eliro el la dezerto.  Kiam la vojaøantoj denove kunvenis en la
granda tendo, Leza, la komercisto, prenis la parolon: "Mi diris
al vi hieraý, ke la timata Orbasano estas nobla homo; permesu,
ke mi hodiaý øin pruvu, rakontante al vi la sorton de mia
frato. -- Mia patro estis kadio[6] en Akaro.  Li havis tri
infanojn.  Mi estis la plej aøa; mia frato kaj mia fratino estis
multe pli junaj ol mi.  Kiam mi havis dudek jarojn, la frato de
mia patro lasis min voki.  Li destinis min esti heredonto de siaj
bienoj, kondiæe ke øis lia morto mi restu æe li.  Sed æar li
atingis grandan aøon, mi revenis ne pli frue ol antaý du jaroj
en mian hejmon, ne sciiøinte ion pri la terura sorto, kiu
intertempe trafis mian familion, nek kiel Allah øin favorkore
bonigis."




La Savo de Fatme.


Mia frato Mustafa kaj mia fratino Fatme havis preskaý la saman
aøon.  La unua estis maksimume du jarojn pli aøa.  El la tuta
koro ili amis unu la alian, kaj en æio ili kunlaboradis por
malplipezigi al nia malsanema patro la þarøon de lia granda
maljuneco.  Kiam venis la dek-sesa naskotago de mia fratino, mia
frato aranøis feston.  Li invitigis al si æiujn þiajn
kunludantinojn, prezentigis al ili en la øardeno de l' patro
elektitajn manøa¼ojn, kaj, æe la vesperiøo, invitis ilin fari
plezurvetureton surmaran en barko, kiun li jam luis kaj feste
ornamis.  Fatme kaj þiaj amikinoj øoje konsentis; æar la
vespero estis bela kaj la urbo, precipe kiam oni øin rigardis
vespere de sur la maro, prezentis belegan vida¼on.  Al la
knabinoj estis tiel bone sur la barko, ke ili konsentigis mian
fraton veturi æiam pli kaj pli antaýen en direkto al la plena
maro.  Sed Mustafa konsentis iom kontraývole, æar jam antaý
kelkaj tagoj oni vidis tie korsaron.  Ne malproksime de la urbo
elstaras en la maron promontoro.  Øis tie la knabinoj volis
veturi, por vidi la sunon subiranta en la maron.  Æirkaýremante
la promontoron, ili ekvidis, en malgranda interspaco, barkon
plenan de viroj armitaj.  Antaývidante ion ne bonan, mia frato
ordonis al la remistoj turni la boaton kaj alremi al la tero.
Kaj efektive lia timo þajnis realiøi: la alia barko sekvis
rapide tiun de mia frato, atingis øin, æar øi havis pli multe
da remistoj, kaj sin tenis æiam inter nia barko kaj la marbordo.
La knabinoj, ekkonsciinte pri la minacanta ilin danøero, salte
leviøis, kriadis, ploradis; vane Mustafa penis ilin
retrankviligi, vane li admonis ilin resti senmovaj, æar ili
elmetas la barkon al la danøero esti renversita per tia tien --
kaj reenkurado.  Nenio helpis.  Fine, kiam alproksimiøis la alia
boato, ili æiuj kuregis al la posta parto de l' barko, kaj tiu
æi renversiøis.  Dume oni jam observis de sur la tero la movojn
de la fremda boato; kaj æar oni jam de kelka tempo estis
maltrankvila pro korsaroj, tiu æi boato vekis suspekton; tial
debordiøis kelkaj barkoj, por helpi la nian.  Sed ili alvenis
nur øustatempe por enþipigi la dronantojn.  En la konfuzo, la
malamika boato jam malaperis.  Sur la du barkoj, kiuj surprenis
la dronantojn, oni ne sciis certe, æu æiuj estas savitaj.  Oni
reciproke proksimiøis; kaj ho ve! oni eksciis, ke mia fratino
kaj unu el þiaj kunludantinoj malestis; samtempe oni ekvidis en
unu el la barkoj fremdulon, kiun konis neniu.  Minacite de
Mustafa, li konfesis, ke li apartenas al la malamika þipo, kiu
ankrostaras je du mejloj oriente, kaj ke liaj kunuloj,
forrapidegante, lin lasis al lia sorto en la momento, kiam li
ekkunsavis la knabinojn; li ankaý diris, ke li rimarkis, kiel
oni entrenis du el ili en la barkon.

Senlima estis la doloro de mia maljuna patro.  Ankaý Mustafa
estis morte afliktita, ne nur pro tio, ke li perdis sian amatan
fratinon, kaj ke li devas sin mem kulpigi pri þia malfeliæo,
sed plie -- tiu amikino de Fatme, kiu partoprenis þian
malfeliæon, estis de siaj gepatroj promesita al li kiel edzino,
kaj tion li ankoraý ne kuraøis konfesi al nia patro, æar þiaj
gepatroj estis malriæaj kaj de malaltranga deveno.  Sed mia
patro estis homo severa.  Kiam lia æagrenego iom malpliiøis, li
venigis al si Mustafan kaj diris al li: "Via malsaøeco nun
rabis de mi la konsolon de miaj lastaj jaroj kaj la øojon de
miaj okuloj.  For de mi! mi forpelas vin por eterne de antaý mia
vizaøo; mi malbenas vin kaj viajn posteulojn; kaj ne pli frue ol
tiam, kiam vi rekondukos al mi Fatme'on, via kapo liberiøos de
la malbeno de l' patro."

Tion mia malfeliæa frato tute ne atendis.  Jam antaýe li firme
decidis elseræi sian fratinon kaj þian amikinon: por tio li nur
volis elpetegi al si la benon de la patro, kaj nun tiu æi
forpelis lin, malbenitan, en la mondon.  Tamen, kvankam granda
jam estis lia aflikto, tiu æi nova malfeliæo, kiun li ja ne
meritis, plifortigis nun lian kuraøon.  Li iris al la kaptita
korsaro kaj demandis lin, kien veturas lia þipo, kaj eksciis, ke
ili komercas pri sklavoj kaj faras kutime grandan publikan
sklavovendadon en Balsoro.

Kiam li revenis hejmen, por pretigi sin por la vojaøo, la kolero
de la patro þajnis iom kvietiøinta, æar li sendis al li sakon
da oro, kiel subtenon dum la vojaøo.  La gepatrojn de Zorajde --
tiel nomiøis lia forrabita fianæino -- Mustafa, plorante,
adiaýis; poste li ekforiris Balsoron.  Li faris la vojaøon
surtere, æar de nia urbeto al Balsoro nenia þipo tiutempe
veturis.  Tial li devis fari tre streæitajn tagvojirojn, por
alveni Balsoron ne tro longatempe post la korsaroj.  Æar li
havis bonan æevalon kaj nenian paka¼on, li esperis atingi la
urbon en la fino de la sesa tago.  Sed en la vespero de la kvara
tago, dum li tute sola rajdis sian vojon, surfalis lin subite tri
viroj.  Rimarkinte, ke ili estas bone armitaj kaj fortaj kaj ke
ili celas lian monon kaj lian æevalon plivere ol lian vivon, li
kriis al ili, ke li volas kapitulaci.  Ili desaltis de siaj
seloj, kunligis al li la piedojn sub la ventro de lia æevalo,
kaj, metinte lin meze inter sin, dum unu el ili ekprenis lian
bridon, ili ekfortrotis rapide, ne parolante eæ unu vorton.

Mustafa fordonis sin al premanta malespero.  Þajnis, ke jam nun
plenumiøis por la malfeliæulo la malbeno de lia patro; æar
kiel li povas esperi savi sian fratinon kaj Zorajde'on, se,
senigita je æiuj rimedoj, li nenion povas doni, por ilin
liberigi, krom sia mizera vivo?  Mustafa kaj liaj senparolaj
akompanantoj jam rajdis eble unu horon proksimume, kiam ili
deturniøis en malgrandan flankvaleton.  La valeto estis
æirkaýborderita de altaj arboj.  Mola, malpale verda herbejo,
tra kies mezo rivereto fluis rapide, invitis al ripozo.  Kaj
efektive li ekvidis, starigitajn tie, dek kvin øis dudek
tendojn.  Al la palisetoj de l' tendoj estis ligitaj kameloj kaj
belaj æevaloj; kaj el unu el la tendoj elsonis gajaj melodioj de
citro kaj du belaj voæoj de viroj.  Al mia frato þajnis,
kvazaý homoj, kiuj elektis tiel agrablan tendarejon, ne povus
intenci kontraý li ion malbonan; tial li obeis sentime la
ordonon de siaj kondukantoj, kiuj, disiginte liajn ligilojn,
faris al li signon, ke li desaltu de æevalo.  Oni kondukis lin
en tendon pli grandan ol la ceteraj, belete, preskaý kokete
ornamitan interne.  Belegaj orbroditaj kusenoj, teksitaj
tapiþoj, oritaj incensujoj estus montrintaj aliloke riæecon kaj
komforton; sed æi tie ili þajnis nur kuraøaæa raba¼o.  Sur
unu el la kusenoj sidis maljuna vireto; lia vizaøo estis
malbela, lia haýto nigre bruna kaj brilanta; kaj malloga trajto
de malica ruzo æirkaý okuloj kaj buþo faris malameginda lian
vidiøon.  Kvankam æi tiu viro penadis donigi al si kiom eble da
respekto, tamen Mustafa baldaý rimarkis, ke ne por li oni tiel
riæe ornamis la tendon; kaj la alparolmaniero de liaj
kondukantoj þajnis lin pravigi en lia supozo.  "Kie estas la
Forta?" demandis ili la malgrandulon.  "Li faras æaseton,"
respondis æi tiu; "sed li komisiis min okupi, kiel
anstataýanto, sian lokon." -- "Ne saøe li agis, tion
farante," rediris unu el la rabistoj, "æar baldaý oni devos
decidi, æu tiu æi hundo devas morti aý pagi; kaj tion scias la
Forta pli bone ol vi."

La malgrandulo, kiu havis, laýþajne, deziron sin venøi per
bato, sin levis en la sento de sia indeco kaj elrektigis sin
alten, por atingi per siaj fingropintoj la orelon de sia
kontraýulo.  Sed vidante, ke liaj penoj restas senfruktaj, li
komencis insulti; kaj vere, æiun lian maløentila¼on la aliaj
plenvalore repagis, ke la tuta tendo rebruegis de la
interinsultado.  Subite malfermiøis la pordo de l' tendo, kaj
enpaþis altkreska majesta viro, juna kaj bela kiel princo de
Perslando.  Liaj vestoj kaj armiloj estis, esceptinte nur lian
belegan sabron kaj lian riæe ornamitan ponardon, neatentindaj
kaj simplaj; sed lia severa rigardo, ja lia tuta teniøo, kvankam
neniel timigaj, inspiris respekton.

"Kiu øi estas, kiu kuraøas ekmalpaci en mia tendo?" kriis li
al la timigitaj apudestantoj.  Dum kelkaj momentoj regis profunda
silento; fine rakontis unu el tiuj, kiuj alvenigis Mustafan, kiel
la afero okazis.  Æe tio ruøiøis de kolero la vizaøo de tiu,
kiun oni nomis "la Forta."  "Æu vi kredas, ke mi iam min
lasus anstataýiøi de vi, Hasano?" kriis li, per terura voæo,
al la malgrandulo.  Tiu æi kvazaý kuntiriøis pro timo, tiel ke
li þajnis eæ multe pli malgranda ol antaýe, kaj ekþteliøis
al la elirejo de la tendo.  Sed bontrafa piedekbato de la Forta
igis lin, per granda neordinara salto, elflugi tra la pordo.

Kiam la hometo estis malaperinta, la tri viroj kondukis Mustafan
antaý sian hetmanon, kiu jam sidigis sin sur la kusenoj.  "Jen
ni alvenigas tiun, kiun vi ordonis al ni kapti."  La æefo longe
observis la kaptiton; poste li parolis: "Baþao de Suliejka! via
propra konscienco ja diras al vi, kial vi nun staras antaý
Orbasano."  Aýdinte tion, mia frato sin ¼etis antaý li genue
kaj respondis: "Ho sinjoro! al mi þajnas, ke vi eraras; mizera
malfeliæulo mi ja estas, sed ne tiu baþao, kiun vi seræas!"
Mirigis æi tiuj vortoj æiujn, kiuj estis en la tendo.  Sed la
sinjoro de la tendo parolis: "Ne multe utilos al vi viaj
þajnmanovroj, æar mi tuj alkondukigos al vi personojn, kiuj vin
bone rekonos."  Li ordonis alkonduki Zulejman.  Oni venigis en
la tendon maljunan virinon, kiu, al la demando, æu þi ne
rekonas en mia frato la Baþaon de Suliejka, respondis: "Jes,
ja!  Kaj mi ¼uras per la tombo de l' Profeto, øi estas la
baþao kaj neniu alia." -- "Vidu nun, abomenulo, kiel vi vane
estis ruza," ekparolis kolere la Forta.  "Vi estas por mi tro
malestiminda, por ke mi malpurigu per via sango mian bonan
ponardon; sed al la vosto de mia æevalo mi alligos vin morgaý,
kiam la suno leviøos, kaj mi trarajdegos kun vi la arbarojn,
øis øi subiros malantaý la montoj de Suliejka!"  Nun ekperdis
mia malfeliæa frato la kuraøon.  "Tio estas la malbeno de mia
kruela patro," ekkriis li, plorante; "jen øi alpelas min al
malhonora morto; kaj ankaý vi estas perdita, dolæa fratino, kaj
vi, Zorajde!" -- "Via ludaæo nenion utilas al vi," diris unu
el la rabistoj, ligante al li la manojn malantaý la dorso;
"eliru tuj el la tendo, æar la Forta ekmordas la lipojn kaj
rigardas al sia ponardo.  Se vi volas travivi ankoraý unu
nokton, venu!"

Ekforkondukante mian fraton, la rabistoj renkontis tri aliajn,
antaýenpelantajn kaptiton.  Ili eniris kun li en la tendon.
"Jen tiu baþao, kiun ni nun venigas al vi laý via ordono,"
diris ili, kaj ili kondukis la kaptiton antaý la kusenon de la
Forta.  Kiam la kaptito estis tien kondukita, mia frato havis
bonan okazon, por observi lin, kaj al li mem falis en la okulojn
la simileco, kiun havis tiu homo kun li; nur lia barbo estis pli
nigra, kaj pli bruna lia vizaøo.  Þajnis, ke la apero de la dua
kaptito tre mirigis la Fortan.  "Kiu el vi estas la øusta?" li
demandis, rigardante jen mian fraton, jen la alian.  "Se vi
aludas la Baþaon de Suliejka," respondis, per fiera tono, la
kaptito, "tio estas ja mi!"  Longe kaj fikse la Forta rigardis
la baþaon, per sia severa terura rigardo; poste, nenion dirante,
li faris signon, ke oni konduku lin for.  Kiam æi tio estis
farita, li alproksimiøis al mia frato, distranæis ponarde liajn
ligilojn kaj faris signon, ke li sidiøu apud li sur la kuseno.
"Mi estas vere afliktita, fremdulo," diris li, "ke mi prenis
vin por tiu monstro, sed alskribu øin al stranga dispono de l'
æielo, kiu faligis vin en la manojn de miaj fratoj, en la horo
mem, kiu estas dediæita al la pereo de tiu kanajlo."  Mia frato
petis lin pri unu sola favoro: ke li permesu al li daýrigi tuj
lian vojaøon, æar æiu prokrasto povas esti por li pereiga.  La
Forta informigis sin pri liaj urøaj aferoj; kaj post kiam
Mustafa æion rakontis al li, li konsilis al li pasigi æi tiun
nokton en lia tendo; li kaj lia æevalo sendube bezonas ripozon;
sed la morgaýan tagon li montros al li vojon, kiu kondukos lin
al Balsoro post unu kaj duono da tago.  Mia frato konsentis,
estis bonege regalita, kaj dormis trankvile øis la mateno en la
tendo de l' rabisto.

Kiam li revekiøis, li vidis sin tute sola en la tendo, sed
antaý la kurteno li ekaýdis kelkajn voæojn kune parolantajn:
ili þajnis aparteni al la sinjoro de l' tendo kaj al la
malgranda nigrebruna vireto.  Li subaýskultis iome, kaj aýdis,
je sia konsternego, kiel la malgrandulo insiste postulas de la
alia, ke li mortigu la fremdulon, æar, se li estos liberigita,
li povos ilin æiujn perfidi.

Mustafa tuj rimarkis, ke la vireto portas koleron kontraý li,
æar li estis la kaýzo de tio, ke oni traktis lin hieraý tiel
malbone.  Dum kelkaj momentoj la Forta þajnis pripensi.  "Ne,"
parolis li fine, "li estas mia gasto, kaj por mi la gastrajto
estas sankta; krom tio, þajnas al mi, ke li ne havas tian
mienon, kvazaý li volus nin perfidi."

Dirinte tion, li forþovis la kurtenon kaj eniris en la tendon.
"Pacon al vi, Mustafa," diris li; "ni gustumu la matenan
trinkon; poste vi pretiøu por la foriro."  Li prezentis al mia
frato pokalon da sorbedo kaj, kiam ili estis trinkintaj, ili
bridis la æevalojn, kaj kun koro multe pli kuraøa ol æe sia
alveno Mustafa suræevaliøis.  Ili baldaý preterrajdis la
tendaron, kaj nun ili deturniøis en larøan vojon, kondukantan
en la arbaron.  La Forta rakontis al mia frato, ke tiu baþao,
kiun ili kaptis dum la æasado, promesis toleri, ke ili restu
sendanøere en lia regiono; sed antaý kelkaj semajnoj li kaptis
unu el la plej bravaj de la bando kaj, post plej teruraj
turmentegoj, lasis lin pendigi.  Jam de longe li tenis lin sub
spionado, kaj hodiaý li devas morti.  Mustafa ne kuraøis ion
kontraýdiri, æar li estas feliæa, ke li mem saviøis kun
sendifekta haýto.

Æe la eliro de la arbaro la Forta haltigis sian æevalon,
priskribis al mia frato la vojon, etendis al li sian manon por
adiaýi, kaj parolis: "Mustafa, vi fariøis, en stranga maniero,
gasto de la rabisto Orbasano.  Mi ne volas ordoni, ke vi nepre
prisilentu, kion vi vidis kaj aýdis.  Kvankam senkulpa, vi
elsuferis la antaýtimon de l' morto, kaj mi þuldas al vi
kompenson.  Prenu, kiel memora¼on, æi tiun ponardon; kaj kiam
ajn vi bezonos helpon, øin sendu al mi, kaj mi rapidos por vin
defendi.  Eble ankaý æi tiu saketo utilos al vi por via
vojaøo."  Mia frato dankis lin pro lia noblanimeco; li prenis
la ponardon, sed la saketon li ne volis akcepti.  Ankoraý unu
fojon Orbasano premis al li la manon, faligis teren la saketon
kaj ekforgalopis ventegorapide en la arbaron.  Vidante, ke jam ne
plu estas eble lin kuratingi, Mustafa desaltis de sia æevalo,
por reeklevi la saketon, kaj ekmiregis pro la grandanimeco de sia
gastiginto, æar la saketo enhavis multegon da oro.  Li dankis
Allah'on pro sia saviøo, kaj rekomendinte al lia favorkoreco la
noblan rabiston, li ekdaýrigis gajakore sian vojon al Balsoro.

Leza silentiøis kaj demande rigardis A¶met'on, la maljunan
komerciston.

"Ne, se estas tiel," diris æi tiu, "volonte mi plibonigas
mian juøon pri Orbasano; æar vere, bele li agis kontraý via
frato."

"Li agis kiel brava Islamano," ekkriis Mulej; "sed mi esperas,
ke tio ne estas jam la fino de via rakonto, æar, se mi ne
eraras, ni æiuj deziregas aýdi plue, kio okazis al via frato,
kaj æu li liberigis Fatme'on, vian fratinon, kaj la belan
Zorajde'on."

"Se tio vin ne enuigas, mi volonte daýrigos la rakonton,"
respondis Leza, "æar, efektive, la historio de mia frato estas
aventuroplena kaj miriga."

Æe la tagmezo de la sepa tago post sia foriro, Mustafa enrajdis
tra la pordego de Balsoro.  Enirinte en karavanejon, li tuj
demandis, kiam komenciøos la sklavovendado, kiu æiujare
fariøas æi tie.  Sed li ricevis la teruran respondon, ke li
venas tro malfrue je du tagoj.  Oni esprimis bedaýron pro lia
malfruiøo kaj rakontis al li, ke li multe perdis, æar, en la
plej lasta tago de l' vendado, alvenis du sklavinoj tiel superege
belaj, ke ili altiris sur sin la rigardojn de æiuj aæetantoj.
Tiuj æi lastaj, oni diris, interbatiøis kaj interdisþiriøis
en plej bona maniero pro tiuj belulinoj, kiuj fine ja estis
venditaj, sed por prezo tiel alta, ke nur ilia nuna sinjoro povis
øin pagi.  Mia frato informiøis pli detale pri la sklavinoj kaj
jam ne dubis plu, ke tio estas la samaj malfeliæulinoj, kiujn li
nun seræas.  Li eksciis plie, ke tiu, kiu ilin aæetis, loøas
je kvardek horoj de Balsoro kaj nomiøas Tiuli-Kos, eminenta,
riæa, sed jam iom maljuna viro, kiu en pasinta tempo estis
Kapudan-baþao[7] de l' kalifo, sed nun estas eksiøinta, por
elripozi kun siaj amasigitaj riæa¼oj.

Komence Mustafa volis tuj residiøi sur sian æevalon, por
rapidatingi Tiulin, kiu apenaý povis esti antaýiøinta eæ je
unutaga vojiro.  Sed ekpensinte, ke li, solulo, neniel povas
sukcesi kontraý tiu potenca vojaøanto, nek rekapti de li lian
akiron, li penis elpensi alian agmanieron, kaj baldaý li trovis
øin.  Lia maldistingiøo je la Baþao de Suliejka, -- konfuzo,
kiu siatempe minacis fariøi por li tiel danøera, -- venigis al
li la penson, eniri sub tiu nomo en la domon de Tiuli kaj
tiumaniere riski unu ekprovon por liberigi la du malfeliæajn
knabinojn.  Li do dungis kelke da servistoj kaj æevaloj, -- por
tio bonege utilis al li la mono de Orbasano, -- havigis al si mem
kaj al siaj servistoj belegajn vestojn, kaj ekvojiris al la
kastelo de Tiuli.  Post kvin tagoj li alvenis proksimen de tiu
kastelo.  Øi kuþis sur bela ebena¼o.  De æiuj flankoj
æirkaýfermis øin altaj muroj, kiujn la konstrua¼oj nur tre
malmulte superstaris.  Alveninte tien, Mustafa kolorigis nigraj
siajn harojn kaj sian barbon kaj þmiris sian vizaøon per la
suko de iu kreska¼o, kiu donis al øi øuste tiun saman brunetan
koloron, kiun havis la vizaøo de l' Baþao.  Poste li sendis en
la kastelon unu el siaj servistoj, kiu petis por li, en la nomo
de l' Baþao de Suliejka, pri nokta ripozejo.  Baldaý revenis la
servisto kun kvar bele vestitaj sklavoj, kiuj prenis per la brido
la æevalon de Mustafa kaj kondukis sur la korton de l' kastelo.
Tie ili helpis lin deæevaliøi, kaj kvar aliaj kondukis lin sur
larøa marmora þtuparo supren al Tiuli.

Tiu æi, maljuna gajhumora bravulo, akceptis mian fraton kun
respekto kaj ordonis meti antaý li la plej bonan, kiun povis
prepari lia kuiristo.  Post la manøo Mustafa iom post iom igis
la paroladon ektuþi la novajn sklavojn, kaj Tiuli laýdis ilian
belecon, plendante nur pri tio, ke ili estas æiam tiel
maløojaj; tamen li kredis, ke tio baldaý forpasos.  Tre
øojigite pro æi tiu akcepto mia frato kuþiøis ripozi kun plej
belaj esperoj.  Li jam dormis eble unu horon proksimume, kiam
revekis lin la brilo de lampo, kiu pikis blindige liajn okulojn.
Li suprensidiøis en la lito, sed kredis, ke li ankoraý sonøas,
æar antaý li staris tiu nigre-bruna hometo el la tendo de
Orbasano, tenante lampon en la mano kaj distordante sian
buþaæon en malagrablegan rideton.  Mustafa ekpremetis al si la
brakon kaj þirpinæis la nazon, por sin konvinki, æu li vere
maldormas; sed la apera¼o restis kiel antaýe.  "Kion vi volas
apud mia lito?" ekkriis Mustafa, rekonsciiøinte el sia mirego.
"Nu, ne tiel ekscitiøu, sinjoro," parolis la hometo; "mi bone
divenis, kial vi venis æi tien.  Vian estimindan vizaøon mi
ankaý ne forgesis; tamen, por diri la veron, se mi ne estus, per
mia propra mano, helpinta pendigi la Baþaon, vi eble min
trompus.  Sed nun mi estas æi tie, por fari al vi demandon."

"Antaý æio diru, kiel vi æi tien venis," rediris al li
Mustafa, kiu koleregis pro tio, ke li nun estas elperfidita. --
"Tion mi ja tre volonte diros al vi," respondis la alia.  "Æar
mi ne povis plu vivi en bona interrilato kun la Forta, mi
forkuris.  Sed vi, Mustafa, estis en realeco la kaýzo de nia
malpaco, kaj tial vi devas doni al mi vian fratinon, kiel
edzinon, rekompence de kio mi helpos vin ambaý forkuri.  Se vi
þin ne donos, mi iros al mia nova sinjoro kaj rakontos al li iom
pri la nova Baþao."

Mustafa freneziøis de teruro kaj kolero.  Nun, kiam li kredis,
ke li certe atingis la celon de siaj deziroj, venis tiu mizerulo
kaj ilin vanigis.  Estis nur unu rimedo, kiu povus sukcesigi lian
projekton: la malhometon li nepre devas mortigi.  Per unu salto
li do el¼etiøis al li el la lito; sed lia malamiko, sendube
antaývidinte ion similan, lasis fali la lampon, ke øi
estingiøis, kaj forkuregis en la mallumo, freneze kriante por
helpo.

Nun estis tre kriza la situacio de Mustafa.  La knabinojn li
devis por tiu momento forlasi kaj prizorgi nur sian propran
saviøon.  Li iris tial al la fenestro, por vidi, æu li ne povas
tie trasalti.  Øis la tero estis priatentinda profundo kaj
kontraýflanke staris alta muro, super kiun li devus grimpi.  Dum
li staris meditante æe la fenestro, subite li ekaýdis multajn
voæojn, proksimiøantajn al lia æambro.  Ili jam atingis la
pordon.  Senespera, li nun ekkaptis sian ponardon kaj siajn
vestojn kaj elsaltis tra la fenestro.  La falo estis malfacila,
sed li sentis, ke li ne rompis al si ian korpmembron; li do tuj
releviøis kaj kuris al la muro, kiu æirkaýis la korton, øin
suprenrampis, je la mirego de siaj persekutantoj, kaj baldaý sin
trovis sur libera kamparo.  Li daýrigis kuri, øis li alvenis
malgrandan arbaron, kie li ¼etis sin teren, ellacigita.  Tie li
pripensis, kion li devas fari.  Siajn æevalojn kaj servistojn li
devis forlasi; sed prosperis al li konservi sian monon, kiun li
portis en sia zono.  Baldaý montris al li lia elpensema kapo
alian savrimedon.  Li iris pluen en la arbaro, øis li alvenis
vilaøon, kie por malalta prezo li aæetis æevalon, kiu baldaý
lin portis en urbon.  Tie li informiøis pri kuracisto, kaj oni
rekomendis al li iun spertan maljunulon.  Tiun æi, pere de kelke
da oraj moneroj, li konsentigis konigi al li kuracilon, kiu
kaýzos mortsimilan dormon, tuj per dua rimedo reforigeblan.
Akirinte tiun rimedon, li aæetis longan artefaritan barbon,
nigran talaron kaj æiuspecajn skatolojn kaj retortojn, tiel ke
li povis bone prezenti vojaøantan kuraciston, surþarøis siajn
poseda¼ojn sur azenon kaj ekvojaøis returne en la kastelon de
Tiuli-Kos.  Li povis esti certa, ke tiuæifoje oni lin ne
rekonos, æar la barbo lin aliformigis øis tia grado, ke li ja
apenaý rekonis sin mem.  Alveninte æe Tiuli, li anoncigis sin
kiel la kuraciston Þakamankabudibaba.  Kiel li pensis, tiel
okazis.  La belega nomo tiel bone rekomendis lin al la maljuna
malsaøulo, ke tiu æi tuj invitis lin manøi.  Þakamankabudibaba
aperis antaý Tiuli; kaj apenaý ili interparoladis unu plenan
horon, la maljunulo decidis submeti æiujn siajn sklavinojn al la
kuracado de l' saøa medicinisto.  Tiu æi apenaý povis kaþi
sian øojon, ke li nun revidos sian amatan fratinon: kaj kun
frapanta koro li sekvis Tiulin, kiu kondukis lin en la serajlon.
Ili venis en æambron bele ornamitan, sed en øi troviøis neniu.
"Kara doktoro Þambaba, aý kiel ajn vi estas nomata," parolis
Tiuli-Kos, "rigardu atente la truon en tiu muro; tra tiu truo
eletendos sian brakon æiu mia sklavino, kaj tiam vi povos
ekzameni, æu la pulso estas malsana aý ne."  Mustafa vane
petegis kaj argumentis; permeson li ne ricevis por vidi la
knabinojn; tamen ilia sinjoro konsentis diri al li, kiel æiu el
ili kutimas farti.  Nun eltiris Tiuli el sia zono longan
papera¼on kaj per laýta voæo eknomis unuope siajn sklavinojn.
Æe æiu alvoko eletendiøis tra la muro unu mano, kaj la
kuracisto ekzamenis la pulson.  Jam estis voæe legitaj ses
nomoj, kaj æiujn oni deklaris bonsanaj; kaj nun legis Tiuli,
kiel sepan nomon, "Fatme," kaj malgranda blanka mano eliøis
tra la muro.  Tremante de øojo, Mustafa ekkaptis øin kaj, kun
serioza mieno, deklaris grave malsana.  Tiuli tre
maltrankviliøis kaj ordonis al sia saøa Þakamankabudibaba,
rapide prepari kuracilon.  La kuracisto eliris el la æambro kaj
skribis sur papereton: "Fatme! mi volas vin savi; sed por tio
necese estas, ke vi decidiøu preni medikamenton, kiu faros vin
dum du tagoj senviva!  Tamen mi posedas rimedon, kiu redonos al
vi la vivon.  Se vi tion konsentas, diru nur, ke æi tiu
trinka¼o nenion helpis, kaj tio estos por mi signo, ke vi
akceptas mian proponon."

Baldaý li revenis en la æambron, kie Tiuli atendis lin.  Li
kunportis trinketon ne malutilan, palpis ankoraý unufoje la
pulson de l' malsana Fatme kaj þovis samtempe la papereton sub
þian braceleton; la trinketon li transdonis al þi tra la
aperturo en la muro.  Tiuli þajnis tre maltrankvila pro Fatme
kaj prokrastis øis pli oportuna tempo la ekzamenon de la ceteraj
sklavinoj.  Forlasinte, kune kun Mustafa, la æambron, li parolis
per maløoja tono: "Þadibaba, diru malkaþe, kion vi pensas pri
la malsano de Fatme?"  Þakamankabudibaba respondis kun profunda
ekøemo: "Ho sinjoro, ke la Profeto donu al vi konsolon!  Þi
havas febron malrapidiran, kiu ja eble estos þia finiøo."  Æe
tio ekflamis la kolero de Tiuli: "Kion vi diras, malbenita
medicinista hundo?  Æu þi, pro kiu mi elpagis du mil
ormonerojn, devos mortaæi kiel bovino?  Sciu, ke se vi ne
sukcesos þin savi, mi dehakos al vi la kapon!"  Nun mia frato
ekkomprenis, ke li agis mallerte, kaj penis redoni al Tiuli
esperon.  Dum ili tiel interparolis, venis el la serojlo nigra
sklavo, por sciigi al la kuracisto, ke la trinketo nenion helpis.
"Uzu vian tutan arton, Þakamdababelda, aý kiel ajn vi vin
skribas; mi pagos al vi æion, kion vi postulos," kriis
Tiuli-Kos, preskaý plorante pro timo, ke li perdos tiom da oro.
"Mi donos al þi suka¼eton, kiu liberigos þin de æia
premego," respondis la kuracisto.  "Jes, jes, donu al þi
suka¼eton," plorparolis la maljuna Tiuli.  Plena de espero,
Mustafa foriris seræi sian dormigilon; kaj doninte øin al la
nigra sklavo kaj klariginte kiom oni per unu fojo devas preni, li
iris al Tiuli kaj diris, ke li devas ankoraý seræi apud la lago
iujn sanigajn herbojn.  Dirinte tion, li elforrapidis tra la
pordego.  Apud la lago, kiu kuþis ne malproksime de la kastelo,
li demetis siajn falsajn vestojn kaj ¼etis en la akvon, ke ili
gaje naøis æirkaýe; sin mem li kaþis en la arbeta¼aro,
atendis tie la nokton, kaj poste enþteliøis en la tombejon apud
la kastelo de Tiuli.

Mustafa forestis eble apenaý unu horon el la kastelo, kiam oni
alportis al Tiuli la sciigon, ke lia sklavino Fatme mortiøas.
Li forsendis servistojn al la lago, por tuj venigi la kuraciston,
sed baldaý revenis solaj liaj senditoj kaj raportis, ke la
malfeliæa kuracisto falis en la akvon kaj dronis; oni povas vidi
lian nigran talaron naøantan en la lago; tie kaj æi tie
elrigardetas ankaý el la ondoj lia majesta barbo.  Jam ne
esperante pri savo, Tiuli malbenis sin mem kaj la tutan mondon,
elþiris al si la barbon kaj ekkuris, kapantaýen, kontraý la
muron.  Sed æio æi tio utilis nenion, æar Fatme baldaý
ellasis la lastan spiron sub la manoj de la aliaj virinoj.
Sciiøinte pri þia morto, Tiuli ordonis, ke oni rapide faru
æerkon, æar li ne povis toleri mortinton en la domo; kaj la
kadavron li lasis forigi en la maýzojeon.  La portistoj alportis
tien la æerkon, rapide metis øin teren kaj forkuris, æar ili
ekaýdis el inter la aliaj æerkoj ve-kriadon kaj øemegojn.

Mustafa, kiu kaþis sin malantaý la æerkoj kaj de tie
forkurigis la portistojn, elvenis nun el sia kaþejo kaj
eklumigis lampon, kiun li por tiu celo jam kunportis.  Poste,
ekpreninte boteleton, kiu enhavis la vekontan medikamenton, li
levis la kovrilon de la æerko de Fatme.  Sed kia teruro ekkaptis
lin, kiam sin montris al li, æe la lumo de la lampo, trajtoj
tute nekonataj!  Nek mia fratino nek Zorajde, sed iu tute alia
kuþis en la æerko.  Multe da tempo li bezonis, por reekregi sin
post æi tiu nova bato de l' sorto; sed fine kompato venkis lian
koleron.  Li malþtopis sian boteleton kaj verþetis al þi la
medikamenton inter la lipojn.  Þi ekspiris, ekmalfermis la
okulojn kaj þajnis longe pripensi, kie þi estas.  Fine þi
rememoris, kio okazis; sin levis el la æerko; kaj sin ¼etis al
la piedoj de Mustafa.  "Kiel mi povas vin danki, ho favorkora
esta¼o," þi ekkriis, "ke vi savis min el mia terura
mallibereco!"  Mustafa interrompis þiajn dankesprimojn per la
demando, kiel fariøis, ke þi kaj ne Fatme, lia fratino, estas
savita.  Þi rigardis lin, mirigita.  "Nun fine mi ekkomprenas
mian saviøon, kiu øis nun estis al mi neklarigebla," þi
respondis; "sciu, ke en tiu kastelo oni nomis _min_ Fatme, kaj
al _mi_ vi donis vian papereton kaj la savtrinka¼on."  Mia
frato petegis la savitan knabinon, ke þi donu al li sciigojn pri
lia fratino kaj Zorajde; kaj li eksciis, ke ili ambaý sin trovas
en la kastelo, sed jam ricevis, laý la kutimo de Tiuli, aliajn
nomojn; ili nun estas nomataj Mirza kaj Nurmahal.

Vidante, ke mia frato tiagrade maløojas pro æi tiu malsukceso,
Fatme, la savita sklavino, ekpenis lin rekuraøigi kaj promesis
sciigi al li rimedon, por liberigi spite æio ambaý knabinojn.
Revigligita de æi tiu penso, Mustafa elæerpis novan esperon; li
petis þin nomi tiun rimedon, kaj þi parolis: "Mi ja estas nur
de kvin monatoj sklavino de Tiuli, tamen tuj de la komenco mi
pripensis saviøon, sed por mi sola øi estis tro malfacila.  Sur
la interna korto de l' kastelo vi sendube ekvidis puton, kiu
el¼etas akvon el dek tubegoj; tiun puton mi ankaý rimarkis.  Mi
memoris, ke mi jam vidis en la domo de mia patro similan puton,
kies akvo alfluadas tra vasta kondukilaro.  Nu, kun la celo
ekscii, æu ankaý æi tiu puto estas same konstruita, mi laýdis
unu tagon en æeesto de Tiuli øian belecon kaj demandis pri øia
ar¶itekturisto.  'Mi mem konstruis øin,' li respondis, 'kaj
tio, kion vi vidas æi tie, estas la malplej rimarkinda; æar la
akvo alvenas el rivereto je almenaý mil paþoj de tie æi kaj
trafluadas volbitan kondukilegon, kiu havas almenaý la alton de
homo; kaj de æio æi tio mi mem faris la planon.'  Aýdinte
tion, mi ofte deziris havi, nur dum unu momento, forton de viro,
por povi ellevi unu el la þtonegoj el la flanko de l' puto; tiam
mi povus forkuri, kien ajn mi nur volus.  Mi do montros al vi nun
la kondukilegon; vi povos penetri tra øi nokte en la kastelon
kaj forsavi viajn amatojn.  Sed almenaý du virojn vi devos havi
kun vi, por superforti la sklavojn, kiuj nokte gardas la
serajlon."

Tiel þi parolis.  Mia frato, kvankam jam du fojojn lin trompis
liaj esperoj, denove rekuraøiøis kaj esperis, kun helpo de
Allah, plenumi la planon de l' sklavino.  Li promesis al þi, ke
li poste prizorgos þian forvenon en þian hejmon, se þi lin
helpos penetri en la kastelon.  Tamen faris al li zorgojn
ankoraý jena pripenso: kie li povos trovi du -- tri fidelajn
helpontojn.  Subite li ekpensis pri la ponardo de Orbasano kaj
pri la promeso, kiun donis al li la rabisto, rapidi lin helpi,
kie ajn li bezonus lin.  Li do forlasis, kune kun Fatme, la
tombejon, por iri seræi la rabiston.

En la sama urbo, en kiu li sin þanøis en kuraciston, li aæetis
per sia lasta mono æevalon kaj dungigis Fatme'on al malriæa
virino, kiu loøis en la antaýurbo.  Li mem rapidis al la
montaro, kie li la unuan fojon renkontis Orbasanon, kaj alvenis
tien post tri tagoj.  Baldaý li retrovis la tendaron kaj aperis
neatendite antaý Orbasano, kiu lin amike bonvenigis.  Li
rakontis al li siajn malsukcesajn klopodojn, æe kio, de tempo al
tempo, la seriozema Orbasano ne povis ne ridi iome, precipe kiam
li image prezentis al si la kuraciston Þakamankabudibaba.  Sed
pri la perfido de la malgrandulo li tre koleriøis, kaj ¼uris,
ke li pendigos lin propramane, kie ajn li lin trovos.  Al mia
frato li certigis, ke li tuj estos preta lin helpi, kiam li
antaýe refortiøos post la vojaøo.  Mustafa tial denove restis
dum tiu nokto en la tendo de Orbasano; sed kun la unua matenruøo
ili ekforiris, kaj Orbasano kunprenis tri siajn plej kuraøajn
virojn, provizitajn per bonaj æevaloj kaj armiloj.  Ili rajdis
rapide antaýen kaj venis post du tagoj en la urbeton, kie
Mustafa jam lasis la liberigitan Fatme'on.  Kune kun þi, ili
rajdis pluen de tiu urbeto øis la malgranda arbaro, de kie oni
povis vidi la kastelon de Tiuli, ne malproksime kuþantan.  Tie
ili ekkampis, por atendi la nokton.  Kiam fariøis mallume, ili
tuj alþteliøis, kondukataj de Fatme, al la rivereto, kie estis
la deirpunkto de la akvokondukilego; kaj baldaý ili æi tiun
trovis.  Fatme'on kaj unu serviston ili lasis tie starantajn kun
la æevaloj kaj ekmalleviøis en la kondukilegon; sed antaý ol
ili eniris, Fatme ankoraý unufoje æion precize ripetis al ili,
nome: ke ili venos tra la puto sur la internan korton de l'
kastelo; tie estas en la dekstra kaj maldekstra anguloj du turoj;
en la æambro malantaý la sesa pordo, se oni kalkulas de la
dekstra turo, sin trovas Fatme kal Zorajde, gardataj de du nigraj
sklavoj.  Bone provizitaj per armiloj kaj feraj leviloj, Mustafa,
Orbasano kaj du aliaj malsupreniris en la akvokondukilon.  Ili ja
enakviøis øis la zono; tamen ili energie trapuþis sin
antaýen.  Post duono da horo ili alvenis la puton mem kaj tuj
enþovis siajn levilojn.  La muro estis dika kaj firma, sed al la
kunigitaj fortoj de la kvar homoj øi ne povis longe
kontraýstari; ili baldaý enrompis truegon, sufiæe grandan, por
ke oni povu facile traþoviøi.  Orbasano eniris la unuan kaj
posthelpis la aliajn.  Kiam æiuj sin trovis sur la korto, ili
esploris la kontraýan flankon de l' kastelo, por eltrovi la jam
priskribitan pordon.  Sed ili ne povis interkonsenti, pri kiu
pordo øi estas, æar, kalkulante de la dekstra turo al la
maldekstra, ili trovis pordon murfermitan kaj nun ne sciis, æu
Fatme æi tiun preterforgesis aý kunkalkulis.  Sed ne longe
pripensis Orbasano: "Æiun pordon malfermos al mi mia bona
glavo," li ekkriis; li proksimiøis al la sesa pordo, kaj la
aliaj lin sekvis.  Malferminte la pordon, ili trovis ses nigrajn
sklavojn, kuþantajn tere kaj dormantajn.  Ili estis tuj
retiriøontaj senbrue, æar ili vidis, ke ili maltrafis la
øustan pordon, kiam figuro sin levis en la angulo kaj, per bone
konata voæo, ekkriis por helpo.  Øi estis la malgrandulo el la
tendaro de Orbasano.  Sed antaý ol la nigruloj plene konsciis,
kio okazas, jen ¼etiøis Orbasano al la malgrandulo, disþiris
je du pecoj lian zonon, fermþtopis al li la buþon kaj kunligis
la manojn malantaý la dorso.  Poste li sin turnis al la sklavoj,
el kiuj kelkaj estis jam duone ligitaj de Mustafa kaj la du
aliaj, kaj helpis subigi ilin tute.  Metinte al la sklavoj
ponardon kontraý la brusto, oni demandis ilin, kie estas
Nurmahal kaj Mirza; kaj ili konfesis, ke ili estas en la apuda
æambro.  Mustafa kuregis en la æambron kaj trovis tie Fatme'on
kaj Zorajde'on, kiujn jam vekis la bruado.  Rapide la knabinoj
kolektis siajn ornama¼ojn kaj vesta¼ojn kaj sekvis Mustafan.
Dume proponis la du rabistoj, ke oni æion forrabu, kion oni
povus trovi; sed tion Orbasano malpermesis, dirante: "Oni neniam
diru pri Orbasano, ke li eniris nokte la domojn, por þteli
oron."  Mustafa kaj la savitaj knabinoj malsupreniris rapide en
la akvokondukilon, dum Orbasano promesis sekvi ilin baldaý.
Sed, kune kun alia rabisto, li antaýe kaptis la malgrandulon kaj
elkondukis sur la korton; tie ili ligis æirkaý lia kolo silkan
þnuron, kiun ili por tiu celo jam kunportis, kaj pendigis lin
æe la plej alta supro de l' puto.  Tiel puninte la perfidon de
la mizerulo, ili ankaý siavice malsupreniris en la
akvokondukiion kaj sekvis Mustafan.  Kun larmoj dankis ambaý
knabinoj sian noblan savinton Orbasano; sed tiu æi instigis ilin
forkuri kiel eble plej rapide, æar estas tre kredeble, ke
Tiuli-Kos ilin persekutigos en æiujn direktojn.  La sekvintan
tagon Mustafa kaj liaj savitoj, profunde kortuþitaj, disiøis de
Orbasano; vere! ili forgesos lin neniam.  Fatme, la liberigita
sklavino, iris alivestita al Balsoro, por tie enþipiøi al sia
hejmo.

Post mallonga agrabla vojaøo alvenis hejmen la miaj.  Preskaý
mortigis mian maljunan patron la øojo de la revido; en la tago
sekvinta ilian alvenon li aranøis grandan feston, en kiu
partoprenis la tuta urbo.  Antaý granda kunvenintaro de parencoj
kaj amikoj, mia frato devis rakonti sian historion, kaj unuvoæe
ili laýdis tiel lin kiel ankaý la noblan rabiston.

Kaj kiam li finis la rakonton, leviøis mia patro kaj alkondukis
al li Zorajde'on.  "Tiel," li diris per solena voæo, "de via
kapo mi nun forigas la malbenon; ricevu, æi tiun knabinon, kiel
batalakiritan rekompencon pro via senripoza agemeco; akceptu mian
patran benon; kaj al nia urbo neniam manku viroj, kiuj similas al
vi pri frata amo, prudento kaj fervoro."

Jam atingis la karavano la finon de la dezerto, kaj øoje la
vojaøantoj salutis la verdajn herbejojn kaj la folioriæajn
arbojn, kies æarma vida¼o jam de multaj tagoj ne trafis iliajn
okulojn.  En bela valo kuþis karavanejo, kiun ili elektis kiel
noktan restadejon; kaj kvankam øi prezentis nur malmulte da
komforto kaj refreþigo, tamen la tuta vojaøantaro estis pli
gaja kaj interamikiøema ol antaýe, æar la penso, ke ili nun
elsaviøis el la danøeroj kaj malagrabla¼oj, kiujn okazigas
vojaøo tra la dezerto, malfermis æiujn korojn kaj inklinis
æies spiriton al þercado kaj amuziøado.  Mulej, la juna gaja
komercisto, dancis dancon ridigan, øin akompanante per kantoj,
kiuj eæ de la seriozema greko Zaleýkos ellogis rideton.  Sed,
ne kontenta de tio, ke li gajigis siajn kunvojaøantojn per ludo
kaj danco, li volis ankaý rakonti al ili la historion, kiun li
jam antaýe promesis; kaj, iom mallaciøinte post sia saltado,
li ekparolis laýjene: --




La Historio pri Malgranda Muk.


En Niceo, mia kara naskurbo, loøis iam homo, kiun oni nomis
Malgranda Muk.  Kvankam mi estis tiam tre juna, mi ankoraý
memoras lin bone, precipe pro tio, ke estas li, al kiu mi dankas
la teruran bastonadon, per kiu regalis min foje mia patro.  Kiam
mi konatiøis kun li, li estis jam grandaøulo; tamen li havis
nur tri aý kvar futojn da alto.  Krom tio, li havis ekstera¼on
tre strangan; æar lia korpo, kvankam malgranda kaj delikata,
devis porti kapon multe pli grandan kaj pli dikan, ol la kapo de
ordinara mortemulo.  Li loøis tute sola en granda domo: eæ sian
kuiradon li faradis propramane.  Nur unu fojon en kvar semajnoj
li iradis promeni; kaj nur la fuma kolonego, kiu æiutagmeze
supreniris el lia kameno, sciigadis al liaj samurbanoj, æu li
vivas aý mortis.  Oni ofte lin vidis vespere tien kaj reen
irantan supre sur lia domo, kaj tiam, suprenrigardante de sur la
strato, oni povis tre bone imagi al si, ke sola lia granda kapo
æirkaýkuradas sur la tegmento.  Mi kaj miaj ludkamaradoj estis
senkompataj buboj, kiuj øojis moki kaj kolerigeti aliajn; sekve,
æiufoje kiam Malgranda Muk eliris promeni, tio estis por ni vera
festokazo.  En la difinita tago ni kolektiøadis antaý lia domo,
por tie atendi, øis li elvenos; kaj fine, kiam malfermiøis la
pordo kaj elrigardis unue la granda kapo kun la ankoraý pli
granda turbano, kiam postvenis la cetera korpeto, vestita per
eluzita manteleto, vasta pantalono kaj larøa zono, æe kiu
pendis longa ponardo, -- tiel longa, ke oni ne sciis, æu Muk
alkroæiøas al la ponardo aý la ponardo al Muk, -- kiam li tiel
eliris el la domo, ekbruis la aero pro nia øoja kriado, ni
¼etis supren niajn æapojn kaj ekdancis æirkaý li kiel
frenezaj.  Siavice, Malgranda Muk faris al ni seriozan kapsaluton
kaj, per malrapidaj paþoj, ekmarþis tra la strato.  Survoje li
trenadis iom la piedojn, æar li surhavis grandajn, larøajn
pantoflojn, kiajn mi neniam vidis antaýe.  Ni infanoj kuradis
post li, kriante senæese: "Malgranda Muk, Malgranda Muk!"  Ni
ankaý havis gajan versa¼eton, kiun ni kantis iufoje pro lia
honoro; jen øia teksto:

  "Muk, Muk, Malgranda Muk!
  Loøas vi en granda domo;
  Estas brava eta homo;
  Unu fojon en monato
  Promenadas sur la strato;
  Grandkapulo, turnu vin!
  Kuru, Muk, kaj kaptu nin!"

Tiamaniere ni jam ofte amuziøis, kaj kun honto mi devas konfesi,
ke la plej forte incitadis lin mi, æar ofte mi ektiris lin je
lia manteleto, kaj foje mi de malantaýe metis la piedon sur lian
grandan pantoflon, ke li falis sur la vizaøon.  Unuamomente mi
trovis tion ekstreme ridinda; sed æesis mia ridado, kiam mi
rimarkis, ke Malgranda Muk sin direktas al la domo de mia patro.
Kaj efektive, jen li tien eniris, kaj sufiæe longan tempon li
tie restis.  Mi kaþis min proksime de l' pordo, kaj vidis lin
reeliri en akompano de mia patro, kiu tre respektoplene lin tenis
je la mano kaj, multfoje kliniøante, adiaýis æe la pordo.  Al
mi estis ne tute trankvile en la koro, kaj longatempe mi restis
en mia kaþejo.  Sed fine elpelis min la malsato, kiun mi timis
multe pli, ol batojn; kaj humila, kun klinita kapo, mi aperis
antaý mia patro.  "Mi aýdis, ke vi ofendis la bonan Muk'on,"
li parolis, per tono tre serioza; "nu, mi nun rakontos al vi la
historion de tiu æi Muk, æar mi ne dubas, ke, kiam øi estos de
vi konata, vi jam ne ridos lin plu.  Sed antaý kaj post la
rakonto vi devos ricevi la _kutiman_."  La "kutima" estis
dudek kvin batoj, kiujn li æiam tre kaj tre konscience
elkalkuladis sur mia dorso.  Li do prenis sian longan piptubon,
deþraýbis øian sukcenan buþpecon kaj prilaboris min pli
senindulge ol iam antaýe.  Kiam la dudek kvin estis plennombre
pagitaj, li ordonis al mi atenti kaj ekrakontis la historion pri
Malgranda Muk.

La patro de Malgranda Muk, kies øusta nomo estas Mukra, estis
respektata, sed malriæa homo, æi tie en Niceo.  Li vivis
preskaý tiel same ermite, kiel nuntempe lia filo.  Tiun æi li
tute ne amis, æar li hontis lian pigmean staturon, kaj tial li
lasis lin pliaøiøi en granda senscieco.  Ankoraý en sia
dek-sesa jaro Malgranda Muk estis facilanima infano; kaj la
patro, homo serioza, ne æesis lin riproæi, ke li, kiu jam de
longe ne plu devus porti siajn þuojn de infano, estas ankoraý
tiel naivega kaj malsprita.

Sed okazis foje, ke la maljunulo falis ie malsupren, sin tiel
grave vundante, ke li baldaý poste mortis; kaj nun Malgranda Muk
sin trovis sola en la mondo, senhava kaj senscia.  La senkompataj
parencoj, al kiuj la formortinto þuldis pli, ol kiom li povis
repagi, forpelis la malfeliæuleton el la domo kaj konsilis al li
eliri en la mondon, por elseræi sian feliæon.  Malgranda Muk
respondis, ke li jam estas preta por la vojaøo; kaj æar nenion
plu li petis por si, krom la vestaro de l' patro, oni plenumis
lian deziron.  Lia patro estis altkreska kaj vastkorpa viro;
sekve la vestoj tute ne almezuriøis al la filo.  Sed Muk baldaý
elpensis rimedon: li detranæis de la vestoj tiom da þtofo, por
malpli_long_igi ilin laýbezone, kaj poste li ilin surmetis.  Sed
pri la same necesa malpli_larø_igo li tute forgesis; kaj el tio
rezultas tiu stranga vestaro, kiun oni ankoraý hodiaý povas
vidi sur li; la granda turbano, la larøa zono, la ampleksa
pantalono, la blua manteleto, æio æi tio estas hereda¼oj de
lia patro, kiujn li depost tiu tempo surportas ankoraý.  Fine,
alliginte al sia zono la longan Damaskan ponardon de l' patro kaj
preninte bastoneton en la manon, li trapaþis tra la pordego de
la urbo kaj ekforiris "en la mondon."

Øoje li vojiris antaýen la tutan tagon, æar æiuokaze li ja
volis elseræi sian feliæon.  Æiufoje kiam li ekvidis sur la
tero vitropeceton, brilantan sub la sunaj radioj, li nepre
eklevis øin kaj metis en sian poþon, kredante, ke øi
þanøiøos en plej belan diamanton.  Ekvidinte en la malproksimo
la kupolojn de moskeo, brilegantajn kiel fajro, aý lagon
lum-re¼etantan kvazaý spegulo, li ekrapidis tien kun koro plena
de øojo, æar li kredis, ke li venas en ensoræitan landon.  Sed
ho ve!  Malaperis tiuj trompobildoj, kiam li iom pli
proksimiøis; kaj baldaý tro baldaý rememorigis lin lia laceco
kaj lia malsate doloranta stomako, ke li ankoraý sin trovas en
lando de mortemuloj.  Dum du tagoj li tiel vojaøis, malsata kaj
maløoja, kaj jam li ekmalesperis trovi sian feliæon.  Kampaj
fruktoj estis lia sola nutra¼o; la malmola tero -- lia nokta
kuþejo.  Fine, la trian tagon matene, li ekvidis de sur monteto
grandan urbon.  Sur øiaj muroj kaj turoj brilege lumis la
kvaronluno, dum gajaspektaj flagoj flirtadis sur la tegmentoj kaj
þajnis fari signon al Malgranda Muk, ke li alproksimiøu.
Mirigita, li haltis kaj longe rigardis la urbon kaj øiajn
æirkaýa¼ojn.  "Jes," li diris al si mem, "tie Malgranda Muk
trovos sian feliæon, tie aý nenie"; kaj, malgraý sia laceco,
li eksaltis de øojo.  Li kolektis siajn fortojn kaj ekiris pluen
al la urbo.  Sed kvankam øi þajnis tute proksima, li ne povis
øin atingi antaý la tagmezo, æar liaj mallongaj kruretoj
preskaý rifuzis lin porti, kaj ofte en la ombro de palmo li
devis sidiøi ripozi.  Fine li alvenis antaý la pordegon.  Li
ordigis sian manteleton, pli bele æirkaýligis la turbanon, pli
larøe aløustigis la zonon kaj alkroæis pli oblikve la longan
ponardon; poste li forviþis de sur siaj þuoj la polvon, prenis
sian bastoneton en la manon kaj eniris kuraøe tra la urba
pordego.

Li jam trapasis kelke da stratoj, sed nenie malfermiøis por li
eæ unu dompordo, nenie oni vokis laý lia espero: "Venu,
Malgranda Muk! manøu kaj trinku æe ni kaj ripozigu la etajn
piedojn!"

Antaý granda bela domo li nun haltis kaj rigardis øin per
sopiroplenaj okuloj, kiam malfermiøis unu el la fenestroj kaj
maljuna virino sin klinis eksteren kaj vokis, kvazaý kantante:

      "Envenu, envenu,
      Ni gaje festenu;
      Bongusta la kaæo;
      Vi manøos kun plaæo;
  Farita el gri', Kuirita por vi,
  Najbaroj, la kaæo atendas æe mi!"

La pordo de l' domo malfermiøis, kaj Muk vidis eniri multegon da
hundoj kaj katoj.  Dum kelkaj momentoj li staris sendecide, æu
li sekvu la inviton; sed fine li faris al si kuraøon kaj eniris
en la domon.  Antaýiris lin du katidoj, kaj æi tiujn li decidis
sekvi, æar kredeble ili pli bone scias, ol li, kie estas la
kuirejo.

Kiam li atingis la supron de l' þtuparo, renkontis lin tiu sama
maljuna virino, kiun li jam vidis elrigardantan tra la fenestro.
Þi rigardis lin tre malafable kaj demandis, kion li volas.  "Vi
ja æiun invitis al via kaæo," respondis Malgranda Muk, "kaj
æar mi estas tiom malsata, mi do venis."  La maljunulino
ekridis kaj diris: "De kie vi venas, stranga hometo?  La tuta
urbo scias, ke mi kuiradas por neniu krom miaj karaj katoj; kaj
kelkfoje, kiel vi vidas, mi invitas najbarojn kunmanøi kun
ili."  Malgranda Muk rakontis al þi, kiel mizera estis lia vivo
depost la morto de lia patro, kaj petis þian permeson fariøi
hodiaý tablogasto de l' katoj.  La virino, al kiu tre plaæis la
nekaþema rakonto de la simplanima Muk, konsentis, ke li sidiøu
æe þia tablo, kaj donis al li sate da manøa¼o kaj trinka¼o.
Kiam li estis satiøinta kaj refortiøinta, þi longe observis
lin kaj poste diris: "Malgranda Muk, restu æe mi en mia servo;
vi havos nur malmulte da laboro, kaj mi regalos vin bone."
Malgranda Muk, al kiu la kata kaæo estis treege bongusta,
akceptis la proponon kaj tuj fariøis servisto de Sinjorino
Ahavzi.  La devoj de lia ofico estis facilaj sed neordinaraj.
Sinjorino Ahavzi havis du katojn kaj kvar katinojn.  Al tiuj æi
bestoj Malgranda Muk devis æiumatene kombi la felon kaj froti
per bonodoraj oleoj; æiufoje kiam la mastrino eliris en la
urbon, li devis zorgi pri la katoj; kiam ili volis tagmanøi, li
devis meti antaý ili la pladojn; kaj æiunokte li kuþigis ilin
sur silkaj kusenoj kaj æirkaývolvis per veluraj kovriloj.
Plie, estis en la domo kelke da malgrandaj hundoj, al kiuj li
devis servadi; sed tiuj æi postulis malpli da priatentado, ol la
katoj, kiujn Sinjorino Ahavzi traktadis kiel proprajn infanojn.
Cetere, Malgranda Muk vivis tute same solece, kiel en la domo de
sia patro, æar, krom la mastrino, li vidis dum la tuta tago nur
hundojn kaj katojn.  Dum kelka tempo estis al li tre bone en la
nova hejmo; æiam li havis plene da manøa¼o kaj malmulte da
laboro, kaj la maljunulino þajnis tute kontenta pri li.  Sed iom
post iom la katoj fariøis malbonkondutaj: kiam la maljunulino
forestis el la domo, ili æirkaýsaltadis en la æambro kiel
frenezaj, dis¼etadis æion, kio baris al ili la vojon, kaj
disrompis multe da belaj vazoj.  Sed tuj, kiam ili ekaýdis sian
mastrinon suprenvenantan sur la þtuparo, ili forrampadis sur
siajn kusenojn kaj svingadis la voston, kvazaý nenio okazis.
Sinjorino Ahavzi koleriøadis, kiam þi vidis sian æambron tiel
ruinigita, kaj kulpigadis Muk'on pri æio; li tiam vane asertis
sian senkulpecon: al siaj katoj, kiuj ja havis mienon tiel
senpekan, þi kredis pli, ol al sia servisto.

Tre maløoja pro tio, ke ankaý æi tie li ne trovis sian
feliæon, Malgranda Muk decidis eksiøi el la servo de Sinjorino
Ahavzi.  Sed æar la sperto instruis al li, jam dum lia unua
vojaøo, kiel malfacile estas vivi sen mono, li nun ekpensis, per
kia rimedo li povas havigi al si la salajron, kiun æiam lia
mastrino al li promesis, sed neniam donis.  En la domo de
Sinjorino Ahavzi estis æambro, kiu æiam restis þlosita, kaj
kies internon li neniam vidis, kvankam li jam ofte aýdis la
virinon æirkaýbruadi malantaý la pordo.  Multe li donus por
tio, se li povus ekscii, kion þi tenas tie kaþita; kaj nun, dum
li pensis pri sia vojaøa mono, venis al li en la kapon, ke eble
tie troviøas kaþitaj la trezoroj de l' virino.  Sed æiam la
pordo restis þlosita, kaj estis al li neeble atingi la
trezorojn.

Foje, matene, kiam Sinjorino Ahavzi estis elirinta, unu el la
hundetoj, kiun þi æiam duonpatrine traktadis, sed kies favoron
Malgranda Muk plejaltagrade akiris al si per æiuspecaj amservoj,
kaptis lin je lia vasta pantalono kaj forte tiradis, kvazaý por
diri, ke Muk øin sekvu.  Muk, kiu amis ludi kun la hundeto,
sekvis øin; kaj jen kondukis lin la hundeto en la
dormoæambreton de Sinjorino Ahavzi kaj antaý malgrandan pordon,
kiun li tie neniam vidis antaýe.  La pordo estis duone
malfermita.  La hundeto eniris, kaj Muk øin sekvis.  Miris kaj
øojis la malgrandulo, sin trovante nun en la æambro, kiu jam de
longe estis la celo de liaj deziroj.  Li esploris øin de æiuj
flankoj, esperante trovi monon, sed trovis nenion krom malnovaj
vesta¼oj kaj vazoj strange formitaj.  Unu el æi tiuj vazoj
kaptis lian apartan atenton.  Øi estis el kristalo, kun belaj
entranæitaj figura¼oj.  Li eklevis øin kaj turnadis en æiuj
direktoj.  Sed, ho teruro!  Li ne rimarkis, ke øi havas kovrilon
nur malfirme surmetitan.  La kovrilo defalis sur la plankon kaj
disrompiøis je milo da pecetoj.

Dum longa tempo Malgranda Muk staris tie, kvazaý senviva de
teruro.  Nun lia sorto estis decidita; nun li nepre devis
forkuri, alie la maljunulino lin certe batus øismorte.  Li do
decidis komenci senprokraste la vojaøon, sed antaýe li
æirkaýrigardis ankoraý unu fojon, æu ne utilus al li dum lia
marþado tiu aý alia hava¼o de Sinjorino Ahavzi.  Subite
renkontis liajn okulojn paro da grandegaj pantofloj; verdire, ili
tute ne estis belaj; sed liaj propraj þuoj jam ne povis plu
vojaøi; kaj, krom tio, allogis lin tiuj pantoflegoj øuste pro
sia grandeco, æar se li ilin surhavus, espereble vidus el tio
æiuj lin rigardantaj, ke li jam ne portas plu siajn þuojn de
infano!  Siajn proprajn pantofletojn li do rapide demetis kaj
surmetis la grandajn.  Poste, ekvidinte en angulo promenadan
bastoneton kun bele skulptita leonokapo, kaj opiniante, ke øi
tie ne havas sufiæe por fari, li ankaý æi tion proprigis al
si, kaj forrapidis el la æambro.  Li tuj kuris en sian propran
æambreton, surmetis sian manteleton kaj la patrodevenan
turbanon, alkroæis al sia zono la ponardon kaj, kiel eble plej
rapide, elkuris el la domo kaj for el la urbo.  Lia timo antaý
la maljunulino igis lin kuri kaj kuri, øis liaj fortoj preskaý
finiøis.  Antaýe neniam li kuris tiel rapide; eæ þajnis al
li, kvazaý li ne povas æesi kuri, kvazaý nevidebla potenco
peladas lin pluen.  Fine venis al li la penso, ke sendube la
pantofloj havas ian specialecon, æar ili ¼etegis sin senhalte
antaýen, lin kunfortrenante.  Per æiuj eblaj rimedoj li penis
haltigi ilin; sed nenio helpis, øis fine, en terura korpremiøo,
li kriis al si mem, kvazaý al æevalo; "Pru! halt'! pru-u-u!"
Nun haltis tuj la pantofloj, kaj Muk sin ¼etis, ellaciøinta,
sur la teron.

La pantofloj øojigis lin treege; æar nun ja fine li akiris al
si, per siaj servoj, ion, kio povas utili al li en la mondo, por
trovi lian feliæon.  Sed, malgraý sia øojo, li endormiøis pro
laceco; æar la korpeto de Malgranda Muk, pro la peza kapo, kiun
æiam øi devis kunporti, ne povis multe elteni.  Dum li dormis,
aperis al li en sonøo la sama hundeto, kiu, en la domo de
Sinjorino Ahavzi, helpis lin akiri la pantoflojn, kaj parolis:
"Kara Muk, vi ankoraý ne bone komprenas la uzadon de viaj
pantofloj.  Sciu, ke se vi vin turnos en ili tri fojojn sur la
kalkanumo, vi povos flugi, kien ajn vi nur volos.  Kaj per la
bastoneto vi povas trovi trezorojn, æar æie, kie oro estas
enterigita, øi frapos trifoje la teron; por arøento, dufoje."
Tiel sonøis Malgranda Muk.  Revekiøinte, li pripensis la
mirigan sonøon kaj decidis ekprovi la aferon.  Li surmetis la
pantoflojn, levis unu piedon kaj komencis sin turni sur la
kalkanumo.  Sed kiu iam provis plenumi æi tiun lerta¼on trifoje
intersekve en gigante vasta pantoflo, tiu ne miros pro tio, ke
Malgranda Muk ne tuj sukcesis, precipe konsiderante, ke lia peza
kapo transklinis lin jen sur unu flankon, jen sur la alian.

Kelke da fojoj la kompatindulo falis forte sur la nazon; tamen li
ne lasis sin senkuraøigi, sed ripetis la provon, øis li fine
sukcesis.  Kiel rado li turniøis sur sia kalkanumo, ekdeziris
sin en la plej proksiman urbon, kaj -- ekveturis la pantofloj
supren en la aeron, kuregis ventorapide tra la nuboj, kaj antaý
ol Malgranda Muk povis konscii, kio fariøas kun li, li jam sin
trovis sur granda foirejo, kie staris multe da budoj kaj
sennombraj multokupataj homoj iradis tien kaj reen.  Komence li
iom promenis tra tiu æi popolamaso; sed baldaý li trovis øin
pli konsilinda, sin direkti en straton malpli movoplenan, æar
sur la foirejo oni piedpremis liajn pantoflojn, ke li ofte
falþanceliøis, kaj nur kun granda peno prosperis al li eviti la
batojn de tiu aý alia, kun kiu kunpuþiøis lia elstareganta
ponardo.

Nun Malgranda Muk serioze pripensis kion fari, por enspezi iom da
mono.  Li ja havis bastoneton, kiu malkovrus al li sekretajn
trezorojn; sed kie li trovos la lokon, kie kuþas subtere oro kaj
arøento?  En okazo de bezono li povus sin montri ekspozicie, por
sin riæigi je kelke da groþoj; sed por tio li ja estis tro
fiera.  Fine li rememorigis al si la rapidecon de siaj piedoj.
Eble, li diris al si en la pensoj, miaj pantofloj povos subteni
mian vivon; kaj li decidis dungigi sin kiel kurieron.  Esperante,
ke plej bone pagus tiajn servojn la reøo de la urbo, li demandis
pri la vojo al la palaco.  Antaý la pordo de l' palaco estis
gardostaranto, kiu demandis lin, kion li seræas æi tie.  Je lia
respondo, ke li seræas oficon, oni kondukis lin al la estro de
la sklavoj.  Al tiu æi lasta li sciigis sian deziron kaj petis
lin, ke li havigu al li oficon inter la reøaj kurieroj.  La
sklavestro mezuris lin per sia rigardo de la kapo øis la piedoj
kaj parolis: "Kiel?  Kun tiaj piedetoj, kiuj havas apenaý la
longon eæ de unu manstreæo, vi volas esti reøa kuriero?  For
de æi tie!  Kun tiaj malsaøuloj mi ne havas tempon por
þerci."  Malgranda Muk certigis lin, ke li parolis tute
serioze, kaj ke li estas preta fari konkurskuron kontraý la plej
rapidpieda kuriero.  La sklavestro trovis la aferon treege
ridinda; tamen li ordonis, ke li tenu sin prete vetkuri jam
antaý la vespero, kondukis lin en la kuirejon kaj zorgis, ke oni
donu al li sufiæe da manøa¼oj kaj trinka¼oj.  Li mem iris al
la reøo kaj rakontis al li pri la malgranda homo kaj lia
propono.  La reøo estis gajhumora sinjoro kaj øojis multe, ke
la sklavestro retenis Malgrandan Muk'on por celo de amuzo.  Li
ordonis al li, ke li faru sur granda herbejo malantaý la palaco
la necesajn aranøojn, por ke la tuta kortego povu bone kaj
komforte rigardi la kuradon; kaj denove li admonis, ke oni bone
regalu la hometon.  La reøo rakontis al siaj princoj kaj
princinoj, kian spektaklon ili havos hodiaý vespere.  Tiuj æi
rerakontis øin al siaj servistoj; kaj kiam alproksimiøis la
vespero, regis æe la kortego kaj en la urbo plej øoja ekscito
kaj æiuj, kvazaý torento, direktiøis amase al la herbejo, kie
oni jam starigis tribunojn, por vidi kuradi la fanfaroneman
hometon.

Kiam la reøo kaj liaj filoj kaj filinoj sidiøis sur la tribuno,
Malgranda Muk elpaþis sur la herbejon kaj faris antaý la
geeminentuloj treege gracian riverencon.  Øojokrioj eksonis de
æiuj flankoj, kiam la malgrandulo aperis: tian strangan figuron
oni tie neniam vidis antaýe.  La korpeto kun la giganta kapo, la
manteleto kaj la vasta pantalono, la longa ponardo en la larøa
zono, la malgrandaj piedetoj en la grandegaj pantofloj -- vere,
æio tio aspektis tro komike, por ke oni ne eksplodu per rido.
Tamen Malgranda Muk ne lasis sin konfuzi per ilia ridado.  Li
stariøis tie fiere, apogante sin sur sia bastoneto, kaj atendis
sian kontraýulon.  La sklavestro jam elektis, laý la deziro de
Muk mem, la plej rapidpiedan el la reøaj kuristoj.  Tiu æi fine
elpaþis, stariøis flanke de l' malgrandulo, kaj ambaý atendis
la signalon.  Nun, laýaranøe, eksvingis Reøidino Amarza sian
vualon, kaj, kvazaý du sagoj, forpafitaj al la sama celo,
ekflugis ambaý vetkurantoj tra la herbejo.

Tuj æe la komenco la reøa kuristo antaýiøis je sufiæe granda
interspaco, sed Muk lin sekvis æaskurege per siaj
pantoflo-kuriloj, atingis lin, preterpasis, kaj jam de longe
staris æe la celo, kiam la alia, senspira, alvenis.  Kvazaý
glaciiøinte pro miro, la rigardantoj silentis dum kelkaj
momentoj; sed kiam unua la reøo ekplaýdis per la manoj, hurais
la popola amaso kaj æiuj ekkriis: "Vivu la venkinto de l'
vetkuro!  Vivu Malgranda Muk!"

Dume oni alkondukis Malgrandan Muk'on, kiu ¼etis sin teren
antaý la reøo kaj parolis: "Plejpotenca reøo! nur malgrandan
prezenton de mia arto mi ¼us faris; volu nun favore permesi, ke
oni donu al mi oficon inter viaj kurieroj." -- "Ne," respondis
al li la reøo, "vi estos mia korpokuristo kaj plej intima
servisto, kara Muk; cent ormonerojn vi æiujare ricevos kiel
salajron; kaj æe la tablo de miaj plej altaj servistoj vi
manøos."

Nun kredis nia Muk, ke fine li ja trovis la tiel longe seræitan
feliæon, kaj øoje kaj gaje estis al li en la koro.  Krom tio,
li øuis la apartan favoron de la reøo, æar tiu æi konfidadis
al li siajn plej urøajn kaj sekretajn komisiojn, kiujn Muk
plenumadis kun plej perfekta precizeco kaj neimagebla rapideco.

Tamen tute ne amis lin la ceteraj servistoj de l' reøo; ili
koleradis pro tio, ke hometo, kiu ja taýgas por nenio krom
rapida kurado, arogas al si sola la favoron de ilia sinjoro.
Tial ili organizis kontraý li multe da konspiroj; sed æiuj æi
konspiroj malsukcesis kaýze de l' granda konfido, kiun havis la
reøo al sia _Sekreta Æef-Korpokuristo_ (ja: eæ øis æi tiu alta
rango li sin levis en tiel malmulte da tempo!).

Muk, kiu bone rimarkis, ke oni agitadas kontraý li, tute ne
volis sin venøi; por tio li ja estis tro bonkora; kontraýe, li
pripensis rimedojn, por fariøi amata de siaj malamikoj kaj
necesega por ili.  Fine li rememorigis al si sian bastoneton, pri
kiu en sia feliæo li jam ne pensis plu; se li trovos trezorojn,
li diris al si en la pensoj, la sinjoroj ja tiam eksentos por li
iom pli da inklino.  Jam ofte li aýdis, ke la patro de l' nuna
reøo enterigis multajn el siaj trezoroj, kiam la malamikoj
enfalis en lian landon: oni ankaý diris, ke li en tiu tempo
mortis, ne povinte sciigi al sia filo sian sekreton.  De nun
Malgranda Muk kunportis æiam kaj æie sian bastoneton,
esperante, ke iafoje li preterpasos la lokon, kie la mono de l'
mortinta reøo estas enterigita.  Unu vesperon, okaze veninte en
malproksiman parton de l' palaca øardeno, kiun li malofte
vizitadis, subite li sentis, kiel la bastoneto en lia mano
ekmoviøas.  Tri fojojn øi frapis la teron.  Nun li eltiris sian
ponardon, faris kelke da signoj en la arbojn æirkaýstarantajn
kaj reenþteliøis en la palacon.  Tie li havigis al si fosilon,
kaj, atendinte la nokton, li eliris, dum favorkovris lin la
mallumo, plenumi sian entreprenon.

Sed la elfosado de l' trezoro faris al Muk pli da klopodo, ol
kiom li atendis.  Liaj brakoj estis ja multe tro malfortaj, sed
granda kaj peza lia fosilo; kaj æirkaý du horojn li devis
labori, por fari fosa¼on nur du-tri futojn profundan.  Fine lia
fosilo ekfrapis ion malmolan, kiu eksonis kiel fero.  Æe tio li
fosis ankoraý pli diligente, kaj baldaý li elterigis grandan
feran kovrilon.  Malsuprenirinte en la fosa¼on, por vidi, kio
kuþis sub la kovrilo, li trovis grandan urnon plenplenan de oraj
moneroj.  Sed æar liaj malgrandaj fortoj tute ne sufiæis por
suprenlevi la urnon, li do metis en sian pantalonon kaj en sian
zonon nur tiom da moneroj, kiom li povis porti, kaj ankaý sian
manteleton li plenigis per oro.  Poste, li zorge rekovris la
urnon kaj surþarøis sur sian dorson la plenigitan manteleton.
Sed vere, sen tio, ke li havis sur siaj piedoj la famajn
pantoflojn, li neniam formoviøus de la loko, æar terure
premegis lin la þarøo de la oro.  Tamen li sukcesis atingi
nerimarkite sian æambron kaj kaþis tie sian oron sub la
kusenojn de sia kanapo.

Kiam Malgranda Muk sin vidis posedanto de tiom da oro, li kredis,
ke nun ja æio þanøiøos, kaj ke li akiros al si el inter siaj
kortegaj malamikoj multe da protektantoj kaj sindonaj servantoj.
Sed øuste el tio estas videble, ke la bona Muk certe ne estis
tro zorge edukita, alie li ja ne imagus al si, ke pere de oro li
povos akiri amikojn.  Ho ve! kiom pli saøe li estus tiutempe
farinta, bone þmirante siajn pantoflojn kaj tuj forkurante kun
sia manteleto plena de oro!

La oro, kiun de nun Malgranda Muk plenmane disdonadis, vekis æe
la kortegaj servistoj nur envion.  La kuirejestro Ahuli diris:
"Li estas falsmoneristo."  La sklavestro A¶met diris: "Li
øin flatakiris de la reøo."  Sed Ar¶az, la reøa kasisto, lia
morta malamiko, kiu mem de tempo al tempo enmetis la manon en la
kason de sia sinjoro, diris sen æirkaýfrazo: "Li ja þtelis
øin."  Por havi certecon pri la afero, ili nun
interkonsiliøis; kaj la æeftrinka¼overþisto Kor¶uz aperis
unu tagon, kun mieno tre maløoja, antaý la okuloj de l' reøo.
Li tiel trudmontradis sian melankolian teniøon, ke la reøo
demandis lin, kio al li estas.  "Ho ve!" li respondis, "mi
maløojas, ke mi perdis la favoron de mia sinjoro." -- "Kion vi
fablas, amiko Kor¶uz?" rediris al li la reøo.  "De kiam mi
plu ne lasas lumi sur vi la sunon de mia favoro?"  La
æeftrinka¼overþisto respondis, ke li ja superþutas per oro la
sekretan æefkorpokuriston, sed al siaj malfeliæaj fidelaj
servistoj li donas nenion.  Tre mirigis la reøon æi tiu sciigo.
Oni rakontis al li pri la ordisdonadoj de Malgranda Muk, kaj
senpene la konspirantoj vekis æe li la suspekton, ke Muk
forþtelis iel la monon el la kasejo.  Multe øojis la
æefkasisto, ke la afero prenis æi tiun turniøon; æar en æiu
okazo li tute ne amis fari kalkulon pri la stato de l' kaso.  La
reøo donis ordonon, sekrete observadi æiujn movojn de Malgranda
Muk, por lin kapti, se eble, æe plena farado.

Øuste en la nokto, kiu sekvis tiun malfeliæan tagon, Malgranda
Muk, rimarkinte ke lia disdonacemo preskaý remalplenigis lian
kason, sin armis per sia fosilo kaj enþteliøis en la palacan
øardenon, por preni tie el sia sekreta trezoro novan provizon da
mono.  En sufiæe granda distanco sekvis lin la spionoj,
kondukataj de la kuirejestro Ahuli kaj la æefkasisto Ar¶az;
kaj, en la momento, kiam li komencis transmeti la oron el la urno
en sian manteleton, ili sin ¼etis sur lin, kunkatenis al li la
manojn kaj tuj kondukis lin antaý la reøon.  Kompreneble, æi
tiu interrompo de lia dormado jam metis lian reøan moþton en
tre malbonan humoron; li do akceptis tre malfavore sian
malfeliæan sekretan æefkorpokuriston kaj ordonis, ke la juøa
esploro senprokraste komenciøu.  Oni jam elterigis la urnon kaj
metis, kune kun la fosilo kaj la plenigita per oro manteleto, æe
la piedoj de la reøo.  La æefkasisto atestis, ke li kaj liaj
observistoj surprizis Muk'on en la momento, kiam li tiun æi
urnon kun øia ora enhavo enfosis en la teron.

Æe tio æi la reøo demandis la kulpigiton, æu tio estas vera,
kaj de kie li ricevis la oron, kiun li tiel enterigis.  Malgranda
Muk, en la sento de sia senkulpeco, certigis, ke li trovis la
urnon en la øardeno, kaj ke li tute ne volis øin _en_ sed nur
_el_-terigi.

Ekridis æiuj alestantoj pri æi tiu senkulpiøo, sed la reøo
furioze koleriøis pri la supozata senhonteco de la malgrandulo.
"Kio, abomenulo!" ekkriis li; "æu ankaý trompmensogi vi
volas, malsprite kaj senhonte trompmensogi al via reøo, kiun vi
jam priþtelis?  Æefkasisto Ar¶az, mi ordonas al vi diri, æu
vi rekonas, en æi tiu sumo da oro, tiun saman, kiu mankas en mia
trezorejo."

La æefkasisto respondis, ke li havas absolutan certecon pri la
afero: jam de kelka tempo mankas en la reøa kaso eæ pli multe
da oro, kaj li povas ¼ure atesti, ke tio æi estas la sumo
þtelita.

Nun la reøo ordonis forte kateni Malgrandan Muk'on kaj ¼eti en
la turon; kaj al la æefkasisto li transdonis la oron, por ke li
øin remetu en la reøan trezorejon.  Øojanta, ke la afero tiel
bone finiøis, la æefkasisto foriris kaj elkalkulis hejme la
brilantajn orajn monerojn; sed neniam la malnoblulo raportis, ke
malsupre en la urno kuþis papereto, sur kiu estis skribita:

"La malamikoj penetris en mian landon; tial mi kaþis æi tie
parton de miaj trezoroj; kiu ajn øin trovos, sur tiun falu la
malbeno de lia reøo, se li ne tuj transdonos øin al mia filo.
-- Reøo Sadi."

Sidante en sia karcero, Malgranda Muk profundiøis en maløoja
medito.  Li sciis, ke per morto oni punas tiun, kiu þtelis
reøajn propra¼ojn, kaj tamen li ne volis malkovri al la reøo
la sekreton pri la bastoneto, æar li prave timis, ke oni tiam
forprenos de li ne sole la bastoneton, sed eble eæ liajn
pantoflojn.  Ankaý tiuj æi lastaj ne povis nun multe utili al
li, æar fortaj æenoj tenis lin firme al la muro, kaj, kiom ajn
li penadis, estis al li neeble sin turni sur la kalkanumo.  Sed
kiam, la morgaýan tagon, oni sciigis al li, ke li estas
kondamnita al morto, li ekopiniis, ke fine pli bone estas vivi
sen ia magia vergeto, ol morti, tion havante; kaj tial li petigis
de la reøo privatan aýdiencon kaj malkaþis al li la sekreton.
En la komenco la reøo ne volis kredi al lia konfeso; sed
Malgranda Muk promesis fari provprezentadon de sia arto, kondiæe
ke la reøo konsentu, ke li ne estu mortigita.  La reøo donis al
li sian vorton de honoro; kaj, dum Muk ne vidis tion, li lasis
enterigi iom da oro kaj poste ordonis al la malgrandulo øin
seræi.  Post malmulte da momentoj li jam øin trovis, æar klare
la bastoneto frapis trifoje la teron.  Nun ekkonvinkiøis la
reøo, ke lia æefkasisto lin trompis; kaj li sendis al li, laý
orientlanda kutimo, silkan þnuron, por ke li sufoku sin mem.
Kaj al Malgranda Muk li diris: "Mi ja promesis al vi vian vivon,
sed æar al mi þajnis, ke vi havas ankoraý aliajn sekretojn, vi
do restos en øismorta mallibereco, se vi ne konsentos klarigi,
kiamaniere vi kuras tiel rapide."  Malgranda Muk, kiu jam
pasigis unu nokton en la turo kaj tial perdis æiun deziron al
plua mallibereco, konfesis, ke lia tuta arto kuþas en liaj
pantofloj; tamen li ne instruis al la reøo la sekreton pri la
trifoja turniøo sur la kalkanumo.  Nun ankaý la reøo surmetis
la pantoflojn, por fari la provon, kaj kiel freneza li
æirkaýkuregis en la øardeno.  Ofte li provis haltigi la
pantoflojn, sed vane; kaj Malgranda Muk, kiu ne povis rifuzi al
si mem æi tiun venøeton, lasis lin kuri kaj kuri, øis li falis
teren sveninta.

Kiam li rekonsciiøis, la reøo terure koleris kontraý Malgranda
Muk, kiu lasis lin tiel kuradi øis plena senspireco.  "Mi ja
donis al vi mian reøan vorton," li diris, "ke vi konservos
liberecon kaj vivon; sed en la templimo de dek du horoj vi iru
for el mia lando, alie mi lasos vin pendigi."  Sed la pantoflojn
kaj la bastoneton li ordonis meti en sian trezorejon.

Tiel same malriæa kiel iam antaýe, Malgranda Muk forlasis la
landon, malbenante sian malsaøon, kiu trompkredigis al li, ke li
povas ludi gravan rolon æe la kortego.  La lando, el kiu oni lin
forpelis, estis, feliæe, negranda; sekve, jam post ok horoj li
sin trovis æe la landlimo, kvankam, alkutimiøinte al siaj karaj
pantofloj, li nun trovis tre malfacila la ordinaran irmanieron.

Transpasinte la landlimon, li dekliniøis de la kutima vojo, por
seræi la plej dezertajn solejojn kaj tie vivi ermite, æar nun
li portis koleron kontraý la tuta homaro.  En densa arbaro li
venis al loko, kiu al li þajnis tre taýga por lia celo.
Invitis lin klara rivereto, borderita de ombroplenaj figarboj;
øi trafluis molan herbejon, sur kiu li ¼etis sin teren, firme
decidinte, ke li jam nenion plu manøos sed atendos æi tie la
morton.  Profundiøinta en maløoja primorta medito, li fine
ekdormis; sed kiam li revekiøis kaj ekturmentis lin lia malplena
stomako, li tamen pripensis, ke morto permalsata estas ja io
danøera; kaj tial li ekrigardis æirkaýen, æu li ne povas
trovi ion manøeblan.

Bongustegaj maturaj figoj pendis de la arbo, sub kiu li ¼us
dormis.  Li suprenrampis por ilin deþiri, satmanøis kun bona
apetito, kaj poste grimpis malsupren al la rivereto, por kvietigi
sian soifon.  Sed kia teruro ekregis lin, kiam la akvo montris al
li lian kapon ornamitan per du grandegaj oreloj kaj longa dika
nazego!  En granda konsterniøo li ekkaptis per la manoj siajn
orelojn: vere, ili havis pli ol duonan ulnon da longo!

"Mi ja bone meritas orelojn de azeno," li ekkriis, "æar, kiel
azeno, mi piedforbatis mian feliæon." -- Dum kelka tempo li
æirkaývagadis tra la arbaro; sed sentante sin denove malsata,
li devis ankoraý unu fojon alkuri al la figoj, æar nenion alian
li trovis tie por manøi.  Æe æi tiu dua figmanøado venis al
li en la kapon, ke eble liaj oreloj jam ne havas lokon sub lia
granda turbano; tial, timante aspekti ankoraý pli ridinda, li
denove palpseræis siajn orelojn, sed jen ili estis malaperintaj!
Li tuj kuris al la rivereto, por certiøi pri tio, kaj vere, øi
estis tiele: liaj oreloj nun havis sian antaýan formon, kaj la
longan malbelegan nazon li jam ne havis plu.  Nun fine li
ekkomprenis, kiel æi tio fariøis: de la unua figarbo li ricevis
la longan nazon kaj la azenajn orelojn; per la dua li resaniøis.
Kun øojo li ekkonsciis, ke lia favorema sorto donis al li
ankoraý unu fojon rimedon por esti feliæa.  Li do deþiris de
æiu el la du arboj tiom da figoj, kiom li povis kunporti, kaj
reiris en la landon, kiun li antaý tiel mallonga tempo forlasis.
Tie, en la unua urbeto, en kiun li venis, li faris sin, per aliaj
vesta¼oj, tute nerekonebla; poste, li iris pluen al la urbo, kie
loøis la reøo, kaj baldaý li tien alvenis.

Estis tiam sezono, kiam maturaj fruktoj estis ankoraý sufiæe
maloftaj.  Tial Malgranda Muk sidiøis antaý la pordego de l'
palaco, æar el pasinta tempo li bone sciis, ke æi tie la
kuirejestro aæetadas tiajn franda¼ojn por la reøa tablo.  Li
ankoraý ne longe sidis tie, kiam, trapaþantan tra la korto, li
ekvidis la kuirejestron.  Tiu æi esploris la komerca¼ojn de l'
vendistoj, kiuj kolektiøis æe la pordego de l' palaco, kaj fine
liaj okuloj renkontis la korbeton de Muk.  "Ho! jen franda¼o
neordinara," li diris, "kiu certe plaæos al lia reøa moþto;
kiom vi postulas por la tuta korbo?"  Malgranda Muk difinis
prezon moderan, kaj baldaý ili faris interkonsenton.  La
kuirejestro transdonis la korbon al sklavo kaj daýrigis sian
iradon; sed Malgranda Muk forkuris de tie kiel eble plej rapide,
timante ke, kiam la malfeliæego vidiøos æe la kapoj de l'
korteganoj, oni lin seræos kaj punos, kiel vendinton de la
figoj.

La reøo estis æe tablo en treege gaja humoro; ree kaj ree li
laýdis la kuirejestron pro lia bona kuirado kaj pro la zorgemo,
kun kiu li æiam elektas por li la plej maloftajn franda¼ojn;
sed la kuirejestro, kiu ja sciis, kiajn bongusta¼ojn li ankoraý
havas en rezervo, ridetis afable kaj respondis per orakolaj
sentencoj, kiel: "Post tag' hodiaýa, venos tago morgaýa,"
aý: "Fino bona, æio bona," tiel ke la reøidinoj fariøis pli
kaj pli scivolaj, kion li ankoraý metos sur la tablon.  Sed kiam
li alservis la belajn allogantajn figojn, eliøis el æiuj buþoj
unuvoæa "A-a!" de admiro.  "Kiel maturaj! kiel apetitaj!"
ekkriis la reøo.  "Kuirejestro, vi estas vera majstro kaj
meritas nian tute apartan favoron!"  Tiel parolante, la reøo,
kiu je tiaj franda¼oj estis æiam tre maldonacema, disdonis
propramane la figojn.  Æiu reøido kaj æiu reøidino ricevis
du, al la honoraj fraýlinoj kaj al la veziroj kaj agaoj[8] li
donis po unu, kaj la ceterajn li metis antaý si mem kaj komencis
gluti kun granda apetito.

"Dio mia! kiel strange vi aspektas, patro!" ekkriis subite
Reøidino Amarza.  Æiuj, mirigitaj, rigardis al la reøo:
grandegaj oreloj elstaris el lia kapo kaj longa nazego pendis
malsupren antaý lia mentono; ankaý sin mem ili reciproke
rigardis kun mirego kaj teruro: æiuj estis pli-malpli riæe
provizitaj per la strangaj kapornama¼oj.

Oni prezentu al si la konsterniøon de la kortego!  Oni tuj
sendis voki æiujn kuracistojn de la urbo; ili alvenis amasege
kaj ordonis pilolojn kaj miksturojn, sed la oreloj kaj nazoj
restis.  Oni operaciis unu el la reøidoj, sed liaj oreloj tuj
rekreskis.

En sia kaþejo, en kiun li retiriøis, Malgranda Muk baldaý
eksciis pri la tuta okazinta¼o; kaj nun li plene konsciis, ke
venis la tempo reokupiøi pri la afero.  Jam antaýe, per la
mono, kiun li enspezis per sia figvendado, li aæetis vestaron,
kiu sufiæe bone taýgus por aspektigi lin kiel klerulon; longa
barbo el kaproharoj perfektigis la trompvestiøon.  Kun sako da
figoj li eniris en la palacon de l' reøo kaj proponis, kiel
fremda kuracisto, sian helpon.  Komence oni estis iom nekredema;
sed kiam Malgranda Muk manøigis figon al unu el la reøidoj kaj
tiel revenigis liajn orelojn kaj lian nazon al ilia antaýa
stato, ekdeziregis æiuj, ke la fremda kuracisto ilin sammaniere
resanigu.  Dume la reøo, nenion dirante, lin prenis je la mano
kaj kondukis en sian æambron.  Tie li malfermis pordon
kondukantan en la trezorejon, kaj faris al Muk signon, ke li
sekvu lin.  "Jen estas miaj trezoroj," diris la reøo;
"elektu, kion ajn vi volas; mi nenion rifuzos al vi, se vi nur
liberigos min de æi tiu malhonoranta malsano." Tio estis
kvazaý dolæa muziko en la oreloj de Malgranda Muk.  Enirante en
la trezorejon, li jam ekvidis sur la planko siajn pantoflojn, kaj
tutproksime de ili kuþis lia vergeto.  Nun li æirkaýiris en la
salono, kvazaý li volus admiri la trezorojn de l' reøo; sed
apenaý li atingis siajn pantoflojn, li rapide ensaltis, kaptis
lian bastoneton, deþiris sian falsan barbon kaj vidigis al la
miranta reøo la bone konatan vizaøon de l' forpelita Muk.
"Perfida reøo," li parolis, "kiu pagas fidelajn servojn per
sendankeco, konservu, kiel bone merititan punon, vian nunan
fi-figuron.  Mi postlasas al vi la orelojn, kiel æiutagan
memora¼on pri Malgranda Muk."  Eldirinte la lastajn vortojn, li
sin turnis rapide sur la kalkanumo, ekdeziris sin malproksimen de
tie, kaj antaý ol la reøo povis krii eæ unu fojon por helpo,
Malgranda Muk estis jam forfluginta.  De tiu tempo li loøas æi
tie en granda riæeco, sed tute sola, æar li malestimas la
homojn.  Lia spertoriæa vivo faris lin granda saøulo, kaj,
malgraý lia stranga ekstera¼o, li meritas vian admiron, pli ol
vian mokadon. --

Tiel rakontis al mi mia patro.  Mi certigis al li mian penton pri
mia maløentila konduto kontraý la bona hometo, kaj mia patro
pardone liberigis min de la postrakonta "kutima," kiun li
destinis al mi en la komenco.  Mi rakontis al miaj kamaradoj la
mirigajn aventurojn de Malgranda Muk, kaj baldaý ni tiom lin
amis, ke neniam ni insultis lin plu.  Male, øis li mortis, ni
alte respektis lin, kaj æiam ni kliniøadis antaý li tute same
profunde, kiel antaý kadio kaj muftio.[9]

La vojaøantoj interkonsente decidis ripozi la sekvantan tagon en
tiu æi karavanejo, por refortigi sin mem kaj siajn bestojn por
la plua vojaøo.  Ankaý en æi tiun tagon øisdaýris la
hieraýa gajeco, kaj ili sin donis al æiuspecaj ludoj kaj
amuza¼oj.  Post komuna tagmanøo ili alvokis la kvinan
komerciston, Ali Siza, ke nun li pagu sian þuldon, kiel jam
faris la aliaj, kaj rakontu sian historion.  Li respondis, ke lia
vivo estas tro malriæa je frapantaj okazinta¼oj, kaj tial li ne
volas paroli pri øi, sed rakontos al ili ion alian, nome: la
fabelon pri la falsa princo.




La Fabelo pri la Falsa Princo.


Estis iam respektinda subtajloro, nomata Labakano, kiu
lernoservis æe lerta majstro en Aleksandrio.  Oni ne povas diri,
ke Labakano kudradis mallerte; kontraýe, li povosciis fari
labora¼ojn aparte delikatajn.  Kaj ni estus maljustaj, dirante,
ke li estis mallaborema.  Tamen ne æio estis en ordo en la kapo
de la subtajloro.  Okazis ofte, ke li kudradis seninterrompe dum
tutaj horoj, tiel ke la kudrilo fariøis brulruøa en lia mano
kaj ekfumiøis lia fadeno; en tiaj okazoj li plenumadis
labora¼ojn tute neimiteblajn.  Sed alitempe, -- kaj,
bedaýrinde, tio okazis plej ofte, -- li sidadis absorbita en
siaj pensoj, kun fiksaj sencelaj okuloj; kaj en lia vizaøo kaj
tuta teniøo estis io tiel stranga, ke lia majstro kaj liaj
kunsubuloj, vidante lian distrecan mienon, diris æiufoje:
"Labakano havas denove sian aristokratan vizaøon."

Vendrede, kiam aliaj homoj pace revenadis de la matena preøo
hejmen al sia laboro, Labakano, surhavanta belan, penege
þparakiritan veston, elpaþis el la moskeo, trairis per
malrapidaj fieraj paþoj la placojn kaj stratojn de la urbo, kaj
kiam iu el liaj kamaradoj lin salutis, dirante: "Pacon al vi,
Labakano," aý: "Kiel vi fartas, amiko?" li eksvingis
grandanime la manon aý, en specialaj okazoj, klinis belmaniere
la kapon.  Kaj kiam lia majstro diris al li, þerce: "Naskita
princo vi ja estas, Labakano," li øojis pro tio kaj respondis:
"Æu ankaý vi rimarkis tion?" aý: "Mi jam de longe tiel
pensas!"

Tia estis jam de longa tempo la stranga konduto de la respektinda
subtajloro Labakano, sed æar li estis en ceteraj rilatoj
bonkonduta kaj lerta laboristo, lia majstro toleradis liajn
kapricojn.  Okazis øuste tiutempe, ke Selim, la frato de l'
sultano, haltis travojaøe en Aleksandrio; kaj unu tagon li
sendis festveston al la majstro, por ke øi estu de li korektita,
kaj la majstro transdonis øin al Labakano, æar tiu æi faradis
la plej delikatajn labora¼ojn.  Vespere, kiam la majstro kaj la
aliaj subuloj foriris, por mallaciøi post la þarøpenado de l'
tago, Labakano, puþata de nekontraýstarebla sopiro, reeniris en
la laborejon, kie pendis la vesto de la imperiestra frato.  Longe
li staris tie antaý la vesto, enpense admirante jen la belegan
broda¼on, jen la briletantajn þanøkolorojn de la silko kaj
veluro.  Li ne povis sin deteni: kvazaý mallibervole li surmetis
øin, kaj jen, ho miro! øi vestis lin tiel perfekte, kiel se øi
estus por li farita.  "Æu mi ne estas princo tute same bona
kiel iu alia?" li demandis sin, paþante en la æambro tien kaj
reen.  "Æu la majstro mem ne diris, ke mi estas princo
naskita?"  Surmetante la veston, la subtajloro þajnis samtempe
alpreni tute reøan karakteron; li ne povis forigi el sia spirito
la penson, ke li estas nekonata reøido, kaj kiel nekonata
reøido li nun decidis forvojaøi en la mondon kaj tian lokon
forlasi, kie la homoj estas tiel malsaøaj, ke ili ne povas vidi,
sub la kovra¼o de lia malalta vivstato, lian ennaskitan indecon.
Þajnis al li, kvazaý la belega vesto estas al li sendita de iu
bonvola feino; li do bone sin gardis malþati tiel multvaloran
donacon, enpoþigis la malmultan monon, kiun li havis kontante,
kaj, dum favorkovris lin la mallumo de la nokto, li ekformarþis
el la pordego de Aleksandrio.

Dum li vojaøadis, la nova princo elvokis æiuloke grandan miron,
æar la belega vesto kaj lia serioza, majesta teniøo tute ne
konvenis al piediranto.  Kiam, pri tio, oni faris al li ian
demandon, li æiufoje respondis kun misteroplena mieno, ke la
afero havas kaýzon tute specialan.  Sed vidante, ke li faras sin
ridinda per sia piedirademo, li aæetis por malalta prezo
maljunan æevalon, kiu trafe al li konvenis, æar, havante
neþanceleblan trankvilecon kaj mildecon de animo, neniam øi
embarase devigis lin prezentiøi kiel lerta rajdisto, kio tute ne
estis lia forta flanko.

Unu tagon, dum li vojiris malrapide antaýen sur sia Murva, --
tiel li nomis sian æevalon, -- alvenis alia rajdanto, kiu petis
permeson rajdi en lia societo, æar, diris li, per interparolado
mallongiøos al ili la vojo.  La rajdanto estis gaja junulo, bela
kaj øentilmaniera.  Li tuj komencis kun Labakano interparoladon
pri "kien" kaj "de kie,"; kaj montriøis, ke ankaý li, same
kiel la subtajloro, eliris sencele en la mondon.  Li diris, ke li
nomiøas Omar, estas nevo de l' bejo Elfi, la malfeliæa Paþao
de Kajro, kaj nun vojaøas de loko al loko, por plenumi komision,
kiun konfidis al li lia onklo sur sia lito de morto.  Kun sama
nekaþemeco Labakano ne volis rakonti pri siaj propraj
cirkonstancoj, sed malklare komprenigis al la noveveninto, ke li
estas de alta deveno kaj vojaøas pro sia plezuro.

La ambaý junuloj plaæis multe unu al la alia kaj daýrigis kune
la vojon.  La duan tagon de l' komuna vojaøo Labakano demandis
sian kunrajdanton pri la komisio, kiun li devas prizorgi, kaj
eksciis, je sia granda miro, jenon: -- Elfi Bejo, la Paþao de
Kajro, edukis Omar'on de lia plej frua infaneco, kaj tiu æi
neniam konis siajn gepatrojn.  Fine, kiam la Bejo estis surprize
atakita de siaj malamikoj kaj, post tri malfeliæaj bataloj,
devis forkuri, mortige vundita, li malkaþis al sia zorgato, ke
li ne estas lia nevo, sed la filo de potenca monar¶o, kiu, pro
timo de la profeta¼oj de siaj astrologoj, forigis la junan
princidon de sia kortego, ¼urante, ke li ne volas lin revidi pli
frue ol je lia dudek-dua naskotago.  Elfi Bejo ne diris al li la
nomon de lia patro, sed donis al li plej precizajn ordonojn, ke,
la kvaran de la venonta monato Ramadan, je kiu tago li atingos la
aøon de dudek du jaroj, li troviøu æe la famekonata kolono
El-Seruja, je kvar tagvojaøoj, oriente de Aleksandrio; tie li
transdonu al la viroj, kiuj staros apud la kolono, ponardon, kiun
li donis al li, kaj diru al ili: "Jen mi estas kiun vi
seræas"; se ili respondos: "Laýdata estu la Profeto, kiu vin
gardis," li tiam sekvu ilin; ili kondukos lin al lia patro.

Tre mirigis la subtajloron Labakanon æi tiu sciigo.  Per
enviemaj okuloj li de nun rigardis la princidon.  Kolerigis lin
la penso, ke al tiu æi Omar, kiu jam sen tio havas la famon esti
nevo de potenca paþao, la sorto plie donis rangon de princido,
sed al li mem, kiu ja posedas æiujn princajn ecojn, øi donacis,
kvazaý por moko, senfaman naskiøon kaj vivovojon tute
ordinaran.  Li faris komparojn inter si mem kaj la princido.  Li
devis konfesi al si, ke tiu æi lasta havas trajtojn de vizaøo
treege allogajn: belaj vivecaj okuloj, agla nazo, mildaj servemaj
manieroj, unuvorte, æiuj eksteraj perfekta¼oj, kiuj povas iun
rekomendi, estis liaj.  Sed kvankam li ne povis ne konfesi la
meritojn de sia kunulo, tamen li trovis nekontraýdirebla, ke
homo tia, kia li Labakano, estus, sen ia dubo, eæ pli bonvena al
la princa patro, ol la vera princido.

Æi tiuj pripensoj persekutadis Labakanon dum la tuta tago, kaj
la sekvintan nokton li eæ ekdormis kun ili.  Sed kiam li
malfermis matene la okulojn, kaj lia unua rigardo renkontis la
kuþantan apud li Omar'on, kiu povis dormi tiel trankvile kaj
sonøi pri sia certa feliæo, vekiøis en li la penso, tion akiri
al si, aý ruze aý perforte, kion malfavora sorto rifuzis.  La
ponardo, tiu ekkona signo de la hejmen revenanta princido,
kroæiøis al la zono de l' dormanto; singarde, senbrue li
eltiris øin, por enpuþi en la bruston de øia posedanto.  Sed
eæ la penso de mortigo teruris lian paceman tajloran animon; li
do kontentiøis alproprigante la ponardon kaj bridante por si mem
la pli rapidan æevalon de l' princido; kaj antaý ol Omar
vekiøis kaj sin vidis senigita je æiuj siaj esperoj, lia
perfida kunvojaøanto jam malproksimiøis je sufiæe multe da
mejloj.

Estis øuste la unua tago de la sankta monato Ramadan, kiam
Labakano prirabis la princidon; li do havis ankoraý kvar tagojn,
por atingi la kolonon El-Seruja, kiu estis de li bone konata.
Kvankam la loko, kie troviøis æi tiu kolono, estis malproksima
je ne pli ol du tagvojaøoj, tamen li tre rapidis por tien
alveni, æar æiam li timis, ke la vera princido alvenos unua.
En la fino de l' dua tago Labakano ekvidis la kolonon El-Seruja.
Øi staris sur malgranda monteto en vasta ebena¼o kaj estis
videbla el du-trihora distanco.  Æe tiu æi vido, la koro de
Labakano ekbatis pli laýte.  Kvankam, dum la du ¼us pasintaj
tagoj, li jam havis sufiæe da tempo por pripensi la rolon, kiun
li devos ludi, tamen lia malbona konscienco faris lin iom timema;
sed fine la penso, ke li ja estas naskita princo, revekis lian
kuraøon, kaj kun renovigita memfido li aliris sian celon.

La æirkaýa¼oj de la kolono El-Seruja estis senhomaj kaj
dezertaj; kaj se la nova princido ne havus, jam por kelkaj tagoj,
sufiæe da proviza¼oj, embarasus lin iome la zorgo pri lia
vivteno.  Li nun haltis kun sia æevalo sub kelkaj palmoj kaj tie
atendis, kion sendos al li lia sorto.  Æirkaý la morgaýa
tagmezo li ekvidis grandan procesion de æevaloj kaj kameloj,
venantan tra la ebena¼o en direkto al la kolono El-Seruja.  La
procesio haltis æe la malsupro de l' monteto, sur kiu staris la
kolono; oni starigis belegajn tendojn, kaj la tuto aspektis kiel
karavano de riæa paþao aý þejko.  Labakano prave konjektis,
ke øuste pro li tiuj multaj homoj alvenis; kaj volonte li
vidigus al ili jam hodiaý ilian estontan estron, sed li
moderigis sian deziregon prezentiøi kiel princo, æar æiuokaze
la venonta mateno ja plene realigos liajn plej ambiciajn
esperojn.

La matena suno vekis la feliæegan tajloron por la plej grava
momento de lia vivo, kiam li leviøos el sia malalta sfero kaj
stariøos flanke de princa patro.  Estas ja vero, ke, bridante
sian æevalon, por alrajdi al la kolono, li ekpensis momente pri
la maljusteco de sia entrepreno, kaj image li prezentis al si la
doloron de l' princa junulo, trompita de liaj belaj esperoj; sed
la kubo estis ¼etita, li jam ne povis malfari, kio estis farita,
kaj lia memestimo diris al li en la orelon, ke li havas aspekton
sufiæe majestan, por sin prezenti kiel filo al la plej potenca
el la reøoj.  Sentimigite de æi tiu penso, li sidiøis sur sian
æevalon, prenis sian tutan kuraøon en manoj por igi øin orde
galopi, kaj post malpli ol kvarono da horo li jam atingis la
malsupron de l' monteto.  Li desaltis de sia æevalo kaj alligis
øin al unu el la arbustoj, kiuj kreskis tie en sufiæe granda
nombro; poste li eltiris la ponardon de l' princido Omar kaj
eksupreniris la monteton.  Æe la piedo de l' kolono staris ses
viroj.  Tiuj æi akompanis maljunulon kun nobla reøa mieno: lia
belega orbrodita kaftano, zonita per blanka kaþmira þalo, lia
blanka turbano, ornamita per fulmetantaj juveloj, montris lin
homo riæa kaj altranga.  Labakano, alpaþinte, sin klinis antaý
li malalte kaj parolis, prezentante al li la ponardon:

"Jen mi estas, kiun vi seræas."

"Laýdata estu la Profeto, kiu vin gardis," respondis la
maljunulo, kun larmoj de øojo; "æirkaýprenu vian maljunan
patron, kara mia filo Omar!"

La bona tajloro estis de æi tiuj solenaj vortoj tre kortuþita
kaj ¼etis sin, duone øojante, duone hontante, en la brakojn de
l' maljuna princo.  Sed nur dum unu momento estis al li permesate
øui la feliæegon de lia nova rango.  Elrektiøinte el la brakoj
de l' princa maljunulo, li ekvidis rajdanton rapidantan tra la
ebena¼o en direkto al la monteto.  La rajdanto kaj lia æevalo
prezentis strangan vida¼on; æu pro obstineco, æu pro laceco,
la æevalo, þajne, tute ne volis pluen: øi þoviøis antaýen
per falþanceliøa irado, kiu estis nek paþado nek trotado, kaj
per manoj kaj piedoj la rajdanto instigadis øin al pli rapida
kurado.  Baldaý, tro baldaý Labakano rekonis sian æevalon
Murva kaj la veran princidon Omar; sed jam ekloøis en li la
demono Mensogo, kaj li decidis, kio ajn okazos, valorigi kun fera
frunto siajn uzurpitajn pretendojn.

Jam el malproksimo oni vidis la rajdanton signogestadi per la
mano; kaj nun, malgraý la malbona irado de l' æevalo Murva, li
jam alvenis, desaltis teren kaj eksupreniris kurege la monteton.
"Haltu!" li kriis, "kiu ajn vi estas, haltu! kaj ne lasu vin
trompi de plej malnobla mensogulo.  Estas _mi_, kiu nomiøas
Omar; kaj neniu mortemulo kuraøu profani mian nomon!"

Granda miro pentriøis sur la vizaøoj de la apudstarantoj pro
æi tiu þanøiøo de aferoj; sed pli ol æiuj konsternita
þajnis la maljunulo, kiu nun direktadis demandajn rigardojn jen
al tiu, jen al alia.  Dume Labakano parolis kun penege akirita
trankvileco: "Favora mia estro kaj patro, ne lasu vin trompi de
tiu homo.  Øi estas, kiom mi scias, iu freneza tajloro el
Aleksandrio, nomata Labakano, kiu meritas nian kompaton, pli ol
nian koleron."

Øis furiozeco incitis tiuj vortoj la princidon.  Þaýmante de
kolerego, li volis trapuþiøi øis Labakano, sed la
æirkaýstarantoj sin ¼etis inter ilin kaj tenis lin firme, kaj
la maljuna princo parolis: "Vere, filo mia, la kompatindulo
estas freneza; oni ligu lin kaj sidigu sur unu el niaj
dromedaroj; eble ni povos iel helpi la malfeliæulon."

Jam kvietiøis la kolerego de l' princido; plorante, li kriis al
la princo: "Mia koro al mi diras, ke vi estas mia patro; mi
¼urpetas vin, pro memoro de mia patrino, aýskultu min!"

"Sankta mia Dio!" respondis la alia; "li jam rekomencas
deliri; kiel la frenezaj ideoj nur venas al li en la kapon?"
Dirinte tion, li prenis Labakanon je la brako kaj lasis sin
konduki malsupren de la monteto.  Ili ambaý sidiøis sur belajn
æevalojn, drapiritajn per riæaj kovriloj, kaj ekforrajdis tra
la ebena¼o fronte de l' tuta procesio.  Sed al la malfeliæa
princido oni kunkatenis la manojn kaj ligis lin firme sur
dromedaro, kaj apud li restis æiam du rajdistoj, kiuj havis por
æiu lia movo plej atenteman okulon.

La maljuna princo estis Saaýd, sultano de la Ve¶abanoj.[10]
Longan tempon li vivis seninfana, øis fine al li naskiøis
princido, pri kiu li jam de tiel longe sopiris.  Sed la
astrologoj, kiujn li demandis pri la sorto de l' knabo, deklaris,
ke øis lia dudek-dua vivjaro minacados lin la danøero, esti
forpelita de iu malamiko.  Por tion eviti, la sultano fordonis la
infanon al sia malnova fidinda amiko Elfi Bejo, por esti de li
edukata; kaj de tiu tempo, dum dudek du dolorplenaj jaroj, li
atendis lian aperon.  Æi tion la sultano rakontis al sia
supozata filo, kaj esprimis grandan kontentiøon pri lia bela
staturo kaj lia dignoplena teniøo.

Kiam ili venis en la landon de l' sultano, æie la loøantoj
akceptis ilin per øojokrioj, æar jam tra æiuj urboj kaj
vilaøoj disvastiøis kun rapideco de fulmo la famo pri la alveno
de la sultanido.  Sur la stratoj, sur kiuj ili trapasis, oni jam
starigis arkojn el floroj kaj branæoj, brilegaj æiukoloraj
tapiþoj ornamis la domojn, kaj la popolo laýte gloris Dion kaj
lian Profeton, kiuj sendis al ili tiel belan sultanidon.  Æio
æi tio plenigis per feliæo kaj øojo la fieran koron de l'
tajloro; sed des pli malfeliæa sendube sin sentis la vera Omar,
kiu, ankoraý mankatenita, sekvis en silenta malespero la
procesion.  Neniu atentis lin æe la øenerala øojego, kiu tamen
en realeco rilatis ja lin.  La nomon Omar kriadis miloj kaj miloj
da voæoj, sed pri li, la laýrajta portanto de la nomo, neniu
interesiøis; nur tiu aý alia demandis, kiun oni kunforkondukas
tiel firme ligitan, kaj terure sonis en la orelo de l' sultanido
la respondo de liaj gardantoj: "Øi estas freneza tajloro."

Fine la procesio alvenis en la æefurbon de l' sultano, kie oni
jam faris, por ilin akcepti, preparojn eæ pli grandiozajn, ol en
la aliaj urboj.  La sultanino, maljuneta altrespektinda virino,
atendis ilin kun sia tuta korteganaro en la plej belega salono de
l' palaco.  La plankon de æi tiu salono kovris grandega tapiþo;
la muroj estis ornamitaj per helblua þtofo, kiu pendis de
grandaj arøentaj hokoj per oraj þnuroj kaj kvastoj.

Estis mallume, kiam la procesio alvenis; tial oni jam ekbruligis
en la salono multe da kuglerondaj koloraj lampoj, kiuj faris el
la nokto helan tagon.  Ili elradiadis plej klare kaj plej
multkolore en la profundo de l' salono, kie sur trono sidis la
sultanino.  La trono staris sur kvar þtupoj kaj estis
æirkaýforøita per senmiksa oro kaj enmete ornamita per grandaj
ametistoj.  La kvar plej eminentaj emiroj tenadis super la kapo
de l' sultanino baldakenon el ruøa silko, kaj la Þejko de
Medina ventumadis þin per ventumilo el pavaj plumoj.

Tiel la sultanino atendis sian edzon kaj sian filon.  Tiun æi
lastan ankaý þi neniam revidis de lia naskiøo, sed
signifoplenaj sonøoj jam aperigis al þi la infanon, pri kiu
sopiris þia koro, kaj tial þi estis certa, ke eæ el inter
miloj da aliaj þi tuj lin povus rekoni.  Nun ekaýdiøis la bruo
de la alproksimiøanta procesio, trumpetado kaj tamburado
intermiksiøis kun la øoja aplaýdado de l' popola amaso, la
hufofrapado de la æevaloj eksonis sur la korto de l' palaco,
æiam pli kaj pli proksime bruadis la paþoj de la venantoj,
malfermegiøis la pordoj de l' salono, kaj tra la vicoj de la
falantaj sur la vizaøon servistoj rapidis la sultano, tenante
sian filon per la mano, antaý la tronon de l' patrino.

"Jen," li parolis, "mi alkondukas al vi tiun, pri kiu vi de
tiel longe sopiras."

Sed la sultanino interrompis lin.  "Tio ne estas mia filo," þi
ekkriis; "tio ne estas la trajtoj de vizaøo, kiujn la Profeto
al mi montris en sonøo!"

En la momento, kiam la sultano volis fari al þi riproæojn pri
þia superstiæo, malfermiøis subite la pordo, kaj, persekutata
de siaj gardantoj, de kiuj li sin deþiris per streæo de æiuj
siaj fortoj, Princido Omar enkuregis en la salonon.  Senspira li
¼etis sin teren antaý la trono: "Æi tie mi volas morti;
prenu, ho patro kruela, mian vivon, æar toleri tiun æi honton
mi jam ne povas!"  Æiujn konsternegis liaj vortoj, oni amase
interpuþiøis æirkaý la malfeliæulo, kaj jam la alrapidantaj
gardistoj estis pretaj lin kapti kaj religi, kiam la sultanino,
kiu en senparola mirego rigardis æion æi tion, salte leviøis
de la trono.  "Haltu!" þi kriis; "æi tiu kaj neniu alia
estas la øusta; æi tiu homo estas, kiun miaj okuloj neniam
vidis kaj tamen rekonas mia koro!"

La gardistoj jam nevole deturniøis de Omar, sed la sultano,
bolante de furioza kolero, kriis al ili, ke ili ligu la
frenezulon.  "Al mi apartenas decidi," li parolis per komanda
voæo, "kaj æi tie oni ne juøas laý sonøoj de virinoj, sed
laý certaj, neerarigaj signoj; æi tiu (montrante Labakanon)
estas mia filo, æar li alportis al mi la ponardon, la atestan
signon de mia amiko."

"Li þtelis øin," kriis Omar; "li malnoble profitis mian
sensuspektan konfidon, por min pereigi!"  Sed la sultano ne
aýskultis la voæon de sia filo, æar en æiuj aferoj li kutimis
sekvi nur sian propran juøon; la malfeliæan Omar'on li do lasis
perforte fortreni el la salono, dum li mem foriris kun Labakano
en sian privatan æambron, plena de kolero kontraý sia sultanino
edzino, kun kiu li tamen jam de dudek kvin jaroj kunvivis en
paco.

La sultanino, siaflanke, profunde maløojis pro la ¼usaj
okazinta¼oj; þi havis la firman konvinkecon, ke iu trompisto
ekposedis la koron de l' sultano, æar øuste tiun saman
malfeliæulon tiom multe da signifoplenaj sonøoj jam aperigis al
þi kiel þian veran filon.  Kiam þia afliktiøo iome
kvietiøis, þi pripensis rimedojn, por konvinki sian edzon pri
lia maljusteco.  Verdire æi tio ne estis facila, æar tiu, kiu
pretendis esti þia filo, jam transdonis al la sultano la
ekkonilan ponardon, kaj krom tio li tiel detale informiøis pri
la pasinta vivo de Omar, ke nun li ludis sian rolon kun plej
perfekta memfido.  Þi sendis voki la virojn, kiuj akompanis la
sultanon al la kolono El-Seruja, kaj ordonis, ke ili æion plej
precize rakontu al þi, kaj poste þi konsiliøis kun siaj plej
fidindaj sklavinoj.  Ili jen elektis, jen malelektis tiun kaj
alian rimedon; fine parolis Mele¶sala, maljuna saøa Æerkesino:
"Se mi bone aýdis, estimegata estrino, la transdoninto de l'
ponardo asertis, ke tiu, kiun vi kredas via filo, nomiøas
Labakano kaj estas freneza tajloro?" -- "Jes, øi estas
tiele," respondis la sultanino; "sed kion vi celas per tio?"
-- "Æu vi do ne opinias ebla, ke tiu trompisto alfiksis al via
filo sian propran nomon?  Kaj se tiel estas, ekzistas, por kapti
lin, bonega rimedo, kiun mi nun tutkaþe sciigu al vi." -- La
sultanino klinis sian orelon, kaj la sklavino alflustris
konsilon, kiu þajne tre plaæis al þia sinjorino, æar tiu æi
tuj leviøis, por iri al la sultano.

La sultanino estis saøa virino, kiu bone konis la malfortajn
flankojn de l' sultano kaj sciis ilin profiti.  Þi do þajnigis
esti preta ekcedi kaj akcepti la falsan sultanidon; nur unu
kondiæon þi petis por þi.  La sultano, kiu nun pentis sian
ekflamon de kolero kontraý sia edzino, konsentis pri la
kondiæo, kaj þi parolis: "Mi tre dezirus submeti ilin ambaý
al provo de lerteco; alia eble igus ilin vetrajdi aý
interbatiøi aý ¼eti sagegojn, sed tio estas aferoj, kiujn æiu
povas ja fari; ne, mi volus doni al ili taskon, kiu postulas
sagacecon: mi do proponas, ke æiu el ili faru kaftanon kaj
pantalonon, kaj tiam ni vidos, kiu faras la plej belajn."

La sultano ekridis kaj diris: "Aj! aj! jen saøe vi elpensis!
Mia filo devos konkursi kun via freneza tajloro, kiu el ili
kunkudros la plej bonan kaftanon?  Ne! jen kio estas vere
sensenca!"

Sed la sultanino atentigis lin al tio, ke li jam antaýpromesis
al þi la plenumon de la kondiæo, kaj la sultano, homo
vortotenema, cedis en la fino, ¼urante tamen, ke kiel ajn bele
la freneza tajloro faros sian kaftanon, li por nenio povos lin
akcepti kiel filon.  Li mem iris al sia supozata filo kaj petis,
ke li komplezu al la kaprico de sia patrino, kiu nun nepre volas
vidi kaftanon de lia mano.  Pleniøis per øojo la koro de l'
bona Labakano: se nur de tio øi dependas, li diris al si en la
pensoj, sinjorino sultanino baldaý kontentiøos kun mi.

Oni jam pretigis du æambrojn, unu por la princido, la alian por
la tajloro; tie ili devis elprovi sian arton; kaj al æiu el ili
oni donis nur pecon da silka þtofo sufiæe grandan, tondilon,
kudrilon kaj iom da fadeno.

La sultano estis tre scivola, kian kaftanaæon faros lia filo;
kaj ankaý al la sultanino batis maltrankvile la koro, æu þia
ruzo bone sukcesos aý ne.  Du tagojn oni difinis al la
konkurantoj por ilia laboro; la trian tagon la sultano sendis
voki sian edzinon, kaj kiam þi aperis, li sendis venigi el la du
æambroj la ambaý kaftanojn kaj la kaftanfarintojn.  Triumfe
Labakano enpaþis kaj sternis sian kaftanon antaý la mirantaj
rigardoj de l' sultano.  "Jen vidu, patro," li parolis, "jen
vidu, respekteginda patrino, æu tio æi ne estas majstra¼o?
Kontraý la plej lerta kortega tajloro mi kuraøus veti, ke fari
tiel belan kaftanon li ne povus."

La sultanino ridetis kaj turnis sin al Omar: "Kaj vi, filo mia,
kion vi plenumis?"  Indigne li ¼etis sur la plankon la silkan
þtofon kaj la tondilon.  "Dresi æevalojn oni instruis al mi
kaj svingi la sabron, kaj æe æiu turnira vetbatalo mia lanco
trafas sian celon; sed la artoj de la kudrilo estas al mi
fremdaj; ja eæ malhonoraj ili estus por zorgato de Elfi Bejo, la
estro de Kajro."

"Ho vera filo de mia reøa sinjoro!" ekkriis la sultanino.
"Kial ne estas al mi permesite vin æirkaýpreni, vin nomi mia
filo!  Pardonu, mia edzo kaj estro," þi daýrigis, sin turninte
al la sultano, "ke mi uzis kontraý vi æi tiun ruzon.  Æu vi
ankoraý ne komprenas, kiu estas princo kaj kiu tajloro?  Vere,
belega estas la kaftano, kiun faris sinjoro via filo, kaj mi tre
dezirus lin demandi, æe kiu majstro li lernis."

La sultano dronis en profunda medito, malkonfideme rigardante jen
sian edzinon, jen Labakanon, kiu vane penadis kaþi sian
ruøiøon kaj venki sian æagrenon, ke li tiel stulte perfidis
sin.  "Ankaý æi tiu pruvo ne sufiæas," diris la sultano.
"Sed, laýdata estu Allaho, mi konas rimedon por certe sciiøi,
æu mi estas trompita."

Li ordonis alkonduki sian plej rapidan æevalon, salte
suræevaliøis kaj ekforrajdis en arbaron, kiu komenciøis ne
malproksime de la urbo.  Tie laý malnova legendo, loøis bonvola
feino, nomata Adolzajdo, kiu jam ofte per siaj konsiloj helpis la
reøojn de lia gento en horoj de urøega bezono; tien rapidis la
sultano.  En la mezo de la arbaro estis maldensejo, æirkaýita
de altaj cedroj.  Tie, laý la legendo, loøis la feino, kaj
malofte oni kuraøis tien penetri, æar jam de tempo antikva la
loko inspiris nedifineblan timon, kiu herede transdoniøis de
patro al filo.  Apenaý li alvenis, la sultano desaltis de sia
æevalo, øin alligis al unu el la arboj, stariøis en la mezo de
la loko, kaj ekparolis per laýta voæo: "Se estas vero, ke vi
donis al miaj prapatroj bonan konsilon en horo de granda bezono,
aýskultu favore la peton de ilia nepo kaj konsilu al mi en
afero, kie homa prudento nenion vidas."

Apenaý li eldiris la lastajn vortojn, malfermiøis unu el la
cedroj, kaj elpaþis vualita virino vestita per longa blanka
robo.  "Mi scias, pro kio vi venis al mi, Sultano Saaýd; via
deziro estas honesta, kaj tial mi volonte vin helpos.  Prenu æi
tiujn du kestetojn.  Ordonu al tiuj ambaý homoj, kiuj pretendas
esti viaj filoj, ke ili elektu.  Mi scias, ke ne maltrafe elektos
tiu, kiu en vero estas via filo."  Tiel parolis la vualita kaj
donis al li du malgrandajn eburajn kestetojn, riæe ornamitajn
per oro kaj perloj; sur la kovriloj, kiujn la sultano vane
penadis eklevi, estis surskriboj el enmetitaj diamantoj.

Rajdante hejmen, la sultano pripensis kaj pripensis, kio nur
povas troviøi en la kestetoj, kiujn, eæ per streæo de æiuj
siaj fortoj, malfermi li ne povis.  Ankaý la surskriboj donis al
li nenian lumon en la afero, æar sur unu li legis: _Honoro kaj
Gloro_, sur la alia: _Feliæo kaj Riæeco_.  La sultano pensis en
si mem, ke ankaý al li estus malfacile elekti inter la du
objektoj, kiuj estis egale belaj, egale allogaj.

Reveninte en sian palacon, li sendis voki la sultaninon kaj
raportis al þi, kion diris la feino; kaj nun plenigis þian
koron mistera espero, ke tiu, al kiu þi sentis sin tiel forte
altirata, elektos la kesteton, kiu pruvos lian reøan devenon.

Antaý la trono de l' sultano oni starigis du tablojn; per sia
propra mano la sultano metis sur ilin la du kestetojn; poste li
supreniris la tronon kaj faris signon al unu el siaj sklavoj, ke
li malfermu la pordon de l' salono.  Brilanta procesio de paþaoj
kaj emiroj de la regno, kiujn alvokis al si la sultano, envenis
arege tra la malfermita pordo.  Ili sidiøis sur belegaj kusenoj
laýlonge de la muroj.  Kiam ili æiuj sidiøis, la sultano
denove faris signon, kaj oni alkondukis Labakanon.  Per fieraj
paþoj li trairis la salonon, ¼etis sin teren antaý la trono
kaj diris: "Kion ordonas mia sinjoro kaj patro?"

La sultano rektiøis sur sia trono kaj diris: "Mia filo! pri la
praveco de viaj pretendoj je tiu æi nomo oni laýtigis dubojn;
unu el tiuj kestetoj certigos per sia enhavo la purecon de via
naskiøo; elektu! mi ne dubas, ke vi elektos la øustan!"

Labakano leviøis kaj alpaþis antaý la kestetojn.  Longe li
pripensis, kiun li elektu, fine li parolis: "Altrespektata
patro! kio pli alta ol la feliæo esti via filo?  Kio pli nobla
ol la riæeco de via favoro?  Mi elektas la kesteton, kiu montras
la surskribon: Feliæo kaj Riæeco."

"Ni baldaý scios, æu vi bone elektis; intertempe sidiøu sur
tiu kuseno apud la Paþao de Medina," diris la sultano kaj faris
signon al sia sklavo.

Oni alkondukis Omar'on.  Lia rigardo estis malluma, lia mieno
maløoja, kaj lia tuta aspekto vekis øeneralan kompaton æe la
apudestantoj.  Li ¼etis sin teren antaý la trono kaj demandis
pri la volo de l' sultano.  La sultano klarigis al li, ke li
devas elekti unu el la kestetoj; li leviøis kaj alpaþis antaý
la tablon.  Atente li legis ambaý surskribojn, poste li parolis:
"La lastaj tagoj instruis al mi, kiel necerta estas la feliæo,
kiel pasemaj æiuj riæa¼oj.  Sed krom tio ili instruis al mi,
ke en la brusto de homo kuraøa loøas nedetruebla trezoro, la
honoro, kaj ke la brile lumanta stelo de l' gloro neniam forpasas
samtempe kun la feliæo.  Do, eæ se por æiam mi perdas nun mian
kronon, jen falis la kubo!  Honoro kaj Gloro, vin mi elektas!"

Li metis sian manon sur la elektitan kesteton; sed la sultano
ordonis, ke li haltu, kaj faris signon al Labakano, ke ankaý li
alpaþu antaý sian tablon kaj metu la manon sur sian kesteton.
Dume la sultano ordonis, ke oni alportu al li pelvon kun akvo el
la sankta fontano Zemzem en Mekka, antaýlavis siajn manojn por
preøi, turnis sian vizaøon orienten, ¼etis sin teren kaj
preøis.  "Dio de miaj prapatroj, kiu de jarcentoj konservis
nian genton pura kaj senmiksa, malhelpu, ke la nomo de la
Abasidoj estu profanita de iu malnoblulo, protektu kaj helpu mian
veran filon en tiu æi horo de l' provo."

Li leviøis kaj resupreniris sian tronon.  Øenerala scivolego
tenis kvazaý enkatenitaj æiujn apudestantojn; korpremate
atentaj, apenaý ili kuraøis spiri; eæ museton oni povus aýdi
kurantan tra la salono, tiel senbrue sin tenis la tuta
korteganaro: la postestarantoj etendis la kolon super la kapojn
de la antaýstarantaj vicoj, por rigardi al la kestetoj.  Nun
ekparolis la sultano: "Malfermu la kestetojn," kaj tiuj æi
lastaj, kiujn øis nun nenia potenco povis malfermi, eksalte
malfermiøis per si mem.

En la de Omar elektita kesteto kuþis, sur velura kuseno,
malgranda ora kroneto kaj sceptro; en la kesteto de Labakano --
granda kudrilo kaj iom da fadeno.  La sultano ordonis al ambaý,
ke ili alportu al li siajn kestetojn.  Li prenis en sian manon la
kroneton de sur la kuseno; kaj, jen mirinda vida¼o! en tiu sama
momento øi ekpligrandiøis, kaj æiam øi fariøis pli kaj pli
granda, øis øi atingis la grandecon de vera krono.  Li metis la
kronon sur la kapon de sia filo Omar, kiu staris antaý li genue,
kisis lin sur la frunto kaj ordonis al li sidiøi æe lia dekstra
mano.  Sed al Labakano li turnis sin kaj parolis: "Estas malnova
proverbo: _Restu tajloro æe via laboro!_  Vere, vi ne meritas
mian favoron, sed petis pro vi iu, al kiu mi hodiaý nenion povas
rifuzi; tial mi pardone lasas al vi vian mizeran vivon, sed se vi
þatas mian konsilon, vi iru, kiel eble plej rapide, for el mia
lando."

Hontigita, kvazaý dispremegita kiel li estis, la kompatinda
subtajloro nenion povis respondi; li ¼etis sin teren antaý la
princo, kaj larmoj ¼etiøis el liaj okuloj.  "Æu vi povas
pardoni al mi, princo?" li diris.

"Al amikoj fideleco, al malamikoj grandanimeco, jen pri kio
fieras æiu Abasido," respondis la princo, igante lin leviøi;
"foriru en paco." -- "Ho vera filo mia!" ekkriis, kortuþita,
la maljuna sultano kaj ¼etis sin sur la bruston de la filo; la
emiroj kaj paþaoj kaj æiuj eminentuloj de l' regno leviøis de
siaj sidejoj kaj kriis: "Vivu la nova reøido!" kaj, dum la
øenerala øojego, Labakano, tenante sub la brako sian kesteton,
elþteliøis el la salono.

Li malsupreniris en la stalon de l' sultano, bridis sian æevalon
Murva kaj elrajdis tra la pordego en direkto al Aleksandrio.
Kvazaý sonøo aperis al li lia tuta princa vivo, kaj sole la
belega kesteto, riæe ornamita per perloj kaj diamantoj,
rememorigis al li, ke sonøo øi ja tute ne estis.  Reveninte
fine Aleksandrion, li alrajdis al la domo de sia estinta majstro,
desaltis teren, alligis sian æevalon al la pordo kaj enpaþis en
la laborejon.  La majstro, kiu en la komenco lin ne rekonis,
faris multe da ceremonioj kaj demandis, per kio li povas lin
servi.  Sed rigardinte de pli proksime sian vizitanton kaj
rekoninte sian iaman lernanton, li alvokis siajn subulojn, kaj
æiuj sin ¼etis kiel frenezaj kontraý la kompatinda Labakano,
kiu tute ne atendis tian øentilan akcepton: ili prilaboris lin
per gladiloj kaj ulnoj, pikis per kudriloj kaj pinæis per akraj
tondiloj, øis li falis ellacigita sur amason da malnovaj
vesta¼oj.

Dum li tie kuþis, faris al li la majstro furiozajn riproæojn
pro la þtelita vesto; vane Labakano certigis lin, ke øuste pro
tio li revenis, æar li volas æion kompensi; vane li proponis
trioblan kompensa¼on; la majstro kaj liaj subuloj sin ¼etis sur
lin denove, lin orde trabastonis kaj forpelis el la domo.
Vundbatita kaj æifonita, li sidiøis sur sian æevalon Murva kaj
rajdis en karavanejon.  Tie li kuþigis sian lacan disbatitan
kapon kaj ekmeditis pri la suferoj de l' vivo surtera, pri la
tiel ofte nekonfesata merito kaj pri la senvaloreco kaj pasemeco
de æiuj mondaj trezoroj.  Li ekdormis kun la decido, rezigni pri
æia grandeco kaj fariøi respektinda burøo de la urbo.  Kaj la
morgaýan tagon li ne pentis pri sia decido, æar la peza mano de
l' majstro kaj la egale pezaj manoj de liaj subuloj jam
definitive forbastonis el lia doloranta korpo lian tutan
moþtecon.

Por alta prezo li vendis al juvelisto sian kesteton, aæetis al
si domon kaj starigis tajloran laborejon.  Fininte æiujn
antaýaranøojn kaj alkroæinte antaý sia fenestro elpenda¼on
kun la surskribo: "Labakano, tajloro," li sidiøis en sia
laborejo, kaj, per la kudrilo kaj fadeno, kiujn li trovis en la
kesteto, li komencis fliki la veston, kiun la majstro tiel kruele
disþiris.  Sed foje oni vokis lin por kelkaj momentoj for de lia
laboro, kaj kiam li volis denove sin preni al øi, kia stranga
vida¼o sin prezentis al lia rigardo!  Kvankam gvidate de neniu,
la kudrilo daýrigis diligente kudradi; øi faris delikatajn,
graciajn stebojn, kiajn Labakano mem ne faris eæ en siaj plej
artoriæaj momentoj!

Vere, eæ la plej malgranda donaco de bonvola feino estas utila
kaj grandvalora!  Kaj ankoraý alian valoron havis æi tiu
donaco: kiel ajn diligente laboris la kudrilo, la fadeno neniam
finiøis.

Labakano akiris grandan klientaron kaj estis baldaý la plej fama
tajloro, longe kaj larøe.  Li altranæadis la vestojn kaj
faradis la unuan stebon per la kudrilo, kaj tuj æi tiu laboris
plue kaj senæese, øis la vesto estis preta.  Majstro Labakano
havis baldaý la tutan urbon kiel klientaron, æar li laboradis
bele kaj treege malkare; nur pri unu sola afero la Aleksandrianoj
skuadis malaprobe la kapon, nome: ke li laboradis tute sen
lernantoj kaj æiam post þlositaj pordoj.

Tiel la kesteta sentenco, promesinta _feliæon_ kaj _riæecon_,
fine plenumiøis; feliæo kaj riæeco, almenaý en meza mezuro,
akompanadis la paþojn de la bona tajloro; kaj æiufoje kiam li
aýdis pri la gloro de la juna sultano Omar, kiu nun vivis en
æies buþo, -- kiam li aýdis, ke tiu kuraøulo estas la fiero
kaj la amo de sia popolo kaj la teruro de siaj malamikoj, tiam la
iama princo pensis en si mem: "Tamen pli bone ja estas, ke mi
restis tajloro, æar honoro kaj gloro estas ja danøeraj
aferoj."  Tiel vivis Labakano, kun si mem kontenta, de siaj
samurbanoj respektata; kaj se la kudrilo ne perdis sian magian
povon, certe øi ankoraý æiam kudradas per la eterna fadeno de
la bona feino Adolzajdo.

Æe la subiro de la suno la karavano reekvojiris pluen, kaj
baldaý øi atingis Birket el Had, "Fontanon de l'
Pilgrimantoj," de kie øis Kajro estas nur trihora irado.  Oni
sciis, ke æirkaý tiu tempo la karavano alvenos, kaj baldaý la
komercistoj havis la øojon vidi siajn amikojn venantajn renkonte
al ili el Kajro.  Ili eniris en la urbon tra la pordego Bab el
Falk, æar øi estis rigardata kiel feliæa antaýsigno, eniri
tra tiu pordego, tra kiu en pasinta tempo trapasis la Profeto.

Sur la foirejo la kvar turkaj komercistoj adiaýis la fremdulon
kaj la grekan komerciston Zaleýkos kaj iris hejmen kun siaj
amikoj.  Zaleýkos kondukis la fremdulon al bona karavanejo kaj
invitis tie tagmanøi.  La fremdulo akceptis la inviton, sed li
antaýe foriris þanøi sian vestaron, promesinte baldaý reveni.

La greko jam faris æiun antaýaranøon, por bone regali la
fremdulon, por kiu li eksentis dum la vojaøo apartan
korinklinon; kaj kiam la manøa¼oj kaj trinka¼oj staris bonorde
sur la tablo, li sidiøis, por atendi sian gaston.

Nun fine li aýdis lin, alproksimiøantan per malrapidaj pezaj
paþoj laýlonge de la koridoro, kiu kondukis al lia æambro.  Li
leviøis, por iri renkonte al li kaj fari al li tutkoran
akcepton; sed, malferminte la pordon, li ekpaþis malantaýen,
terurita, æar jen renkontis lin æe la sojlo tiu timiga
ruømantelulo!  Ankoraý unu rigardon li ¼etis sur lin: iluzio
øi ne estis; la sama alta majesta figuro, la masko, tra kiu la
nigraj okuloj rigardis lin fulme, la ruøa mantelo kun la oraj
broda¼oj -- æio tio, el la plej teruraj horoj de lia vivo,
estis al li ja nur tro bone konata.  Interbatalantaj sentoj
skuadis ekscite la bruston de Zaleýkos.  Estas vero, ke li jam
repaciøis kun tiu bildo de sia memoro, kaj tamen la vido de tiu
nekonato, kiun li jam de longe pardonis, dismalfermis denove
æiujn vundojn de lia koro: tiuj doloroplenaj horoj de
antaýmorta timo, tiu æagrenego, kiu venenis por æiam lian
junan vivon, denove preterpasis antaý lia animo kvazaý per
unumomenta ekflugo.

Æiam senmove staris la apera¼o sur la sojlo.  "Kion vi volas,
terura?" ekkriis la greko.  "For de miaj okuloj, ke mi ne
malbenu vin!"

"Zaleýkos!" parolis el sub la masko konata voæo; "æu tiel
vi akceptas vian gaston?"  La parolanto demetis la maskon kaj
disþovis de sia brusto la mantelon: øi estis Selim Baru¶, la
fremdulo.

Sed Zaleýkos þajnis ankoraý ne trankviligita: terure estis al
li en æeesto de tiu fremdulo, æar nur tro klare li rekonis en
li la nekonaton de _Ponte vecchio_.  Tamen tiu æi sento cedis
fine al lia kutima gastamo; kaj, nenion dirante, li faris signon
al la fremdulo, ke li sidiøu kun li al la tablo.

"Mi divenas viajn pensojn," prenis Selim Baru¶ la parolon,
kiam ili sidiøis, "æar vi rigardas min per elokvente
demandantaj okuloj.  Mi povus silenti kaj neniam plu min montri
al viaj rigardoj, sed mi þuldas al vi klarigon pri mia konduto,
kaj tial mi kuraøis, eæ riskante vian malbenon, aperi antaý vi
en mia iama vestmaniero.  Vi iam diris al mi: 'Laý la kredo de
miaj prapatroj mi devas lin ami; cetere, li sendube estas eæ pli
malfeliæa ol mi.'  Tion æi lastan vi kredu nur, amiko
Zaleýkos; kaj nun aýdu mian senkulpiøon.

"Mi devas reveni øis la komenco, por min bone komprenigi.  Mi
naskiøis en Aleksandrio, de kristanaj gepatroj.  Mia patro, la
pli juna filo de malnova glora franca familio, estis konsulo de
sia lando en Aleksandrio.  De mia deka jaro oni edukis min en
Francujo æe frato de mia patrino; kaj pasis jam kelkaj jaroj de
post la komenco de la revolucio, kiam mi forlasis mian patrujon,
por seræi trans la maro rifuøejon æe miaj gepatroj; akompanis
min mia onklo, kiun minacis nun en la lando de liaj prapatroj
plej grandaj danøeroj.  Plenaj de espero, ke ni reakiros en la
gepatra hejmo la trankvilon kaj pacon, je kiu senigis nin la
furioza franca popolo, ni albordiøis en Aleksandrio.  Sed ho ve!
ne æion mi trovis en la domo de mia patro, kiel øi devas esti.
Estas vero, ke la eksteraj ventegoj de tiu malkvieta tempo
ankoraý ne atingis øis tie; sed des pli neatendite trafis la
malfeliæo mian familion en øia plej profunda interno.  Malmulte
da tempo antaýe, mia frato, esperoplena junulo, æefsekretario
de mia patro, edziøis kun juna knabino, filino de firenza
nobelo, kiu loøis en nia najbara¼o; du tagojn antaý nia
alveno, þi subite malaperis, kaj eæ la plej malgrandan
postesignon de la malfeliæa knabino nek nia familio nek þia
patro povis trovi.  Oni fine konvinkiøis, ke þi nesingardeme
promenis tro malproksimen de la urbo kaj falis en la manojn de
rabistoj.  Por mia kompatinda frato æi tiu penso estus eble
malpli aflikta, ol la hontinda vero, kiun ni nur tro baldaý
eksciis: la perfidulino enþipiøis kaj forveturis eksterlandon
kun juna Napolano, kiun þi ekkonis en la domo de sia patro.
Kvazaý freneza de kolero, mia frato faris æion eblan por venigi
al juøo la kulpulinon; sed vane: liaj klopodoj, kiuj faris
sensacion en Napolo kaj Firenzo, servis nur por plenumi lian
propran malfeliæon kaj æiujn nin pereigi.  La firenza nobelo
foriris returne en sian patrujon; al ni li kredigis, ke li volas
havigi justecon al mia frato, sed en realeco li celis nian
ruinon.  En Firenzo li malprosperigis æiun esploron, kiun
entreprenis mia frato; kaj la influon, kiun li akiris al si per
æiuj eblaj rimedoj, li lerte profitis por altiri sur mian patron
kaj mian fraton la suspekton de la franca registaro: per plej
hontindaj tromprimedoj oni kaptis ilin, fortrenis Francujon kaj
igis tie mortigi per la ekzekutista hakilo.  Mia malfeliæa
patrino fariøis freneza, kaj pasis dek longaj monatoj, antaý ol
la morto liberigis þin de þia terura stato, kiu tamen en la
lastaj tagoj þanøiøis en plenan, klaran konscion.  Tiel mi nun
troviøis tute sola en la mondo, sed nur _unu_ penso okupis mian
spiriton, nur _unu_ penso igis min forgesi pri mia funebro; kaj
tiu penso, kiun, en sia lasta horo, mia patrino mem ekbruligis en
mi, baldaý fariøis kvazaý ardega flamo en mia animo.

"Kiel mi jam diris, mallonge antaý þia fino revenis al þi la
konscio; þi lasis min voki kaj parolis trankvilanime pri nia
malfeliæo kaj pri sia propra morto.  Poste þi petis æiujn
aliajn forlasi la æambron; kun solena mieno þi sidiøis
rektiøinte sur sia mizera kuþejo kaj diris, ke mi povas akiri
þian benon, se mi ¼uros tion plenumi, kion þi nun ordonos al
mi.  Kortuþita de la vortoj de l' mortanta patrino, mi ¼ure
promesis plenumi þian volon.  Æe tio þi komencis denove
surþuti per insultoj la Firenzanon kaj lian filinon kaj ordonis
al mi, kun plej teruraj minacoj de þia malbeno, venøi kontraý
li mian malfeliæan familion.  Þi mortis en miaj brakoj.  Jam de
longe dormetis en mia animo tiu penso pri venøo; nun øi
plenforte vekiøis.  Mi kolektis la reston de mia patra havo kaj
¼uris al mi mem, ke mi uzos æiun eblan rimedon, por plenumi
mian venøon, eæ se mi per tio pereos.

"Baldaý mi alvenis Firenzon, kie mi tenis min kiel eble plej
kaþite.  Multe malhelpis mian planon la situacio, en kiu sin
trovis miaj malamikoj.  La maljuna Firenzano fariøis intertempe
gubernatoro, kaj nun æe la plej malgranda suspekto li havis en
mano æiujn rimedojn, por min pereigi.  Akcidento venis al mia
helpo.  Unu vesperon mi ekvidis, irantan tra la stratoj, homon en
konata livreo; lia þanceliøa irado, lia malgaja mieno kaj lia
kolera murmurado de _santo sacramento_ kaj _maledetto diavolo_
rekonigis al mi la maljunan Pietron, serviston de la Firenzano,
kiun mi jam konis en Aleksandrio.  Mi ne dubis, ke li koleras
kontraý sia sinjoro, kaj mi decidis profiti lian malbonan
humoron.  Li þajnis tre mirigita, vidante min tie, forte
plendis, ke de l' tempo, kiam lia sinjoro fariøis gubernatoro,
li per nenio jam povas lin kontentigi; kaj baldaý mia oro,
subtenata de lia kolero, translogis lin definitive al mia flanko.
La æefa malhelpo estis tiel forigita; mi havis dungitan
serviston, kiu en æiu horo malfermos por mi la pordon de mia
malamiko; kaj de nun maturiøis æiam pli rapide mia plano de
venøo.  Al mi þajnis, ke la mizera vivo de la maljuna Firenzano
tute ne havas ian egalpezon kun la pereo de mia familio; ne, sian
plej amatan li devas vidi mortigita: kaj tio estis Bianka, lia
filino.  Æu øi ne estis þi, kiu tiel hontinde krimis kontraý
mia frato? -- þi ja, kiu estis la æefa kaýzo de nia
malfeliæo?  Eæ øojigis mian venøosoifantan koron la nova¼o,
ke øuste tiutempe Bianka intencis la duan fojon edziniøi; mi
tuj prenis decidon: nun morti þi nepre _devas_.  Tamen mi timis
plenumi propramane la krimon, kaj ankaý Pietron mi ne juøis
kapabla øin fari; tial ni æirkaýesploris, por trovi iun, kiu
povus prizorgi la aferon.  El la Firenzanoj mi kuraøis dungi
neniun, æar neniu entreprenus ion tian kontraý la gubernatoro.
Fine naskiøis en la kapo de Pietro la plano, kiun mi poste
plenumis; samtempe, æar vi estas fremdlandano kaj kuracisto, li
proponis vin kiel plej taýgan ekzekutiston.  Pri la plua irado
de la afero vi ja scias.  Nur via tro granda singardemo kaj
honesteco preskaý malprosperigis mian entreprenon: de tio venis
la epizodo de la mantelo.

"Pietro malfermis por ni la pordeton en la palaco de l'
gubernatoro, kaj ne malpli kaþe li volis nin poste reelkonduki
sur la straton; sed tra fendo en la pordo ni povis bone vidi
æiun detalon de la mortigo, kaj, terurite de la infera
spektaklo, ni forkuregis el la domo.  Antaýenpelate de timo kaj
pento, mi kuris pli ol du cent paþojn, øis mi falis senforta
sur la þtupojn de preøejo.  Kiam mi fine reakiris la
memregadon, mia unua penso estis pri vi kaj via terura sorto, se
oni vin trovos en la palaco.  Mi alþteliøis tien, sed nek de vi
nek de Pietro mi povas trovi eæ la plej malgrandan, postsignon;
sed la pordeto ankoraý staris malfermita, kaj tial mi almenaý
povis esperi, ke vi jam profitis la okazon por forkuri el la
domo.

"Kiam fariøis tago, timo antaý eltroviøo kaj premanta sento
de pento igis por mi neeble, ke mi restu plue en Firenzo.  Mi tuj
foriris Romon.  Sed prezentu al vi mian konsterniøon, kiam oni
tie post kelkaj tagoj rakontadis æie la aferon, kun la aldono,
ke la mortigisto, greka kuracisto, estas kaptita.  Maltrankvila,
timoplena, mi reiris Firenzon: jam antaýe mia venøo ekþajnis
al mi iom supermezura, sed nun mi øin eæ malbenis, æar multe
tro kare mi pagus por øi, se la prezo estus via vivo.  Mi
alvenis Firenzon en la sama tago, kiu rabis al vi vian manon.
Kion mi sentis, vidante vin suriri la eþafodon kaj tiel heroe
suferi, pri tio mi ne volas paroli; sufiæas diri, ke kiam via
sango tie elþprucis, jam fariøis neþancelebla mia decido,
dolæigi al vi la reston de via vivo.  Vi mem ja æion scias, kio
poste okazis, kaj restas al mi nur klarigi, kial mi faris kun vi
æi tiun vojaøon.  Kiel peza þarøo premis min la penso, ke vi
ankoraý ne pardonis min; tial mi decidis kunvivi kun vi dum
multaj tagoj kaj fine fari plenan malkaþan konfeson pri mia
kulpo."

Øis nun, dum lia gasto parolis, la greko silentis; nun, kiam li
finis sian rakonton, li etendis al li, kun milda rigardo, sian
manon.  "Mi bone sciis, ke vi estas pli malfeliæa ol mi, æar
æiam, kvazaý per nigra nubo, mallumigos tiu krimo la tagojn de
via vivo; el mia tuta koro mi pardonas al vi.  Sed permesu, ke mi
faru al vi ankoraý unu demandon: kiel fariøis, ke vi venis sub
tiu æi formo en la dezerton?  Kion vi faris poste, aæetinte por
mi la domon en Konstantinopolo?"

"Mi reiris Aleksandrion," respondis la alia.  "Malamo al æiuj
homoj bolis en mia brusto, flamanta malamo precipe al tiuj
nacioj, kiujn oni nomas 'kulturaj': kredu al mi, æe miaj
Muslimoj mi sentis min multe pli bone.  Nur de malmulte da
monatoj mi jam estis en Aleksandrio, kiam okazis la invado de
miaj samlandanoj.  Mi vidis en ili nur la ekzekutintojn de mia
patro kaj de mia frato; tial mi kolektis el inter miaj konatoj
kelke da samepensantaj junuloj kaj aliøis al tiuj kuraøaj
Mamelukoj, kiuj tiel ofte fariøis la teruro de la franca armeo.
Post la militiro, mi ne povis decidi reveni al la laboroj de l'
paco.  Mi vivis kun mia areto da samideanaj amikoj sovaøan vivon
de vagisto, dediæitan al batalo kaj æaso.  Kun tiuj homoj, kiuj
respektas min kiel hetmanon, mi vivas kontenta; æar kvankam miaj
Azianoj ne estas tiel kulturitaj, kiel viaj Eýropanoj, tamen ili
estas tute netuþitaj de envio kaj kalumniemo, de egoismo kaj
ambicio."

Zaleýkos dankis la fremdulon pro lia sciigo, sed esprimis sian
opinion, ke estus pli konforme al lia alta instruiteca rango, se
li vivus kaj laborus en la kristanaj landoj de Eýropo.  Li
prenis lian manon kaj petis lin veni kun li, ke ili kune vivu kaj
mortu.

Kortuþita, la gasto rigardis lin.  "El tio mi scias," li
diris, "ke vere vi min pardonis, ke vi vere min amas.  Akceptu
pro tio mian plej varman dankon."  Li salte leviøis kaj
ekstaris plenstature antaý la greko, kiun preskaý teruris la
militista teniøo, la nigraj fulmebrilantaj okuloj, la profunda
misteroplena voæo de lia gasto.  "Via propono estas bela,"
parolis tiu æi plue; "por æiu alia øi estus alloga, sed mi --
ne povas øin akcepti.  Jam staras selita mia æevalo, jam
atendas min miaj servistoj; adiaý, Zaleýkos!"

La amikoj, kiujn la sorto tiel mirinde kunigis, æirkaýprenis
sin adiaýante.  "Kaj kiel mi devas vin nomi?  Kiel nomiøas mia
gasto, kiu vivos eterne en mia memoro?" demandis la greko.

La fremdulo rigardis lin longe, ankoraý unu fojon premis al li
la manon kaj diris: "Oni nomas min la sinjoro de la dezerto; mi
estas _la rabisto Orbasano_."


FINO.




[1] Turka interpretisto (vorto internacia).

[2] La turka registaro: angl., _The Porte_; fr., _La (Sublime)
Porte_; germ., _Die (hohe) Pforte_.

[3] Nomo, kiun donas orientanoj al æiuj okcident-eýropanoj:
_Franko_ estas do, laý tio, _ne_ identa al _Franco_.

[4] Estinta itala ormonero: ital., _zecchino_; hisp., _zequi_;
france kaj angle, _sequin_; germ., _Zechine_.

[5] _Altano_: germane, _Altan_: balkonsimila teraseto aý estrado,
alkonstruita al doma fasado kaj portata de subkonstrua¼o (æu
muroj, æu kolonoj); en æi tiu rilato øi diferencas de ordinara
balkono, kiu elstaras el la muro de l' domo.  La germana vorto
_Altan_ devenas de la itala _altana_.

[6] Turka juøisto.

[7] En la moderna turka lingvo _Kapitan-Paþao_, æefadmiralo de
la turka militþiparo.

[8] _Agao_, turka oficiro.

[9] _Kadio_: turka juøisto; _muftio_: turka æefpastro.

[10] Mahometana sekto, fondita de Abd ul Wahab, æirkaý la jaro,
1745.













--- Provided by LoyalBooks.com ---