Eens Engelschman's eerste indrukken van New-York De Aarde en haar Volken, 1917   By: Stuart Martin

Naar het Engelsch van Stuart Martin.

"You will see some city", zei mij de Amerikaan, die mij verteld had van New York, aan 't slot van zijn beschouwingen, na het diner, in den salon van de boot die ons naar Amerika bracht. En "You will see some city", herhaalde de jonge studente, die Europa was "rondgereisd" en van dat uitstapje weer huiswaarts keerde. En terwijl ze die woorden uitten, klopte New York's boodschapper en afgezant reeds aan onze deur. Hij kwam, die boodschapper, in den vorm van den loods, aangeroeid van de kleine witte stoomboot, die ons zoo eigenwijs te gemoet huppelde aan den ingang van Ambrose Channel. Wat deed het ertoe, of zijn roeiers het hun toegeworpen touw lieten glippen? 't Bood ons de gelegenheid, het kleine notendopje te zien dansen op de golven, tot de geweldige schroeven hun beweging staakten, en stevige armen onzen gids naderbrachten tot het doel. Hij schoot langs de ladder omhoog als een zwart aapje, en boog voor 't verzamelde gezelschap aan de reeling. "I guess you're late", zei hij, "but we're glad to see you". Eerbiedig lieten we hem passeeren. Hier hadden we nu Oom Sam's eigen afgezant, de man die ons begroette in naam van Amerika. 't Was een spannend moment. Het Oosten had het Westen gevonden.

Geen half uur later verschenen andere afgezanten. Een half dozijn kleine sleepbootjes kwamen van alle kanten aanschieten, en hechtten zich als vliegen langs de zijden van ons hoog ijzeren gevaarte. Ze deden mij denken aan een groep vroolijke kinderen, die een volwassen gast bij zijn aankomst omringen, en hem bij de hand binnenleiden in den sprookjestuin, geschapen door hun eigen frissche, ongerepte verbeelding. Ik ging gaarne mede, nederig, haast een weinig bevreesd.

Van uit zee New York te naderen is het naderen van een sprookjes stad, welker blinkende torens en tinnen hoog de lucht inboren, flikkerend in de zon, als de betooverde steden uit onze kinder prentenboeken. En wanneer de boot de haven is binnengegleden en stil ligt aan een beschut hoekje van de kade, dan begrijpen we dat zij, die New York gebrek aan schoonheid en bekoring verweten, der stad grievend onrecht hebben gedaan. Ik betwijfel, of wel ééne stad ter wereld den vreemdeling dieper en sterker treft bij haar eersten aanblik, dan die wonderbare ontzaglijke belichaming van het doelmatige, die daar zoo snel is verrezen op het eiland Manhattan.

Haar hooge torens staan te stralen, warm in de gloeiende zon, als de minaretten eener oostersche citadel; haar vreemde geluiden gonzen in uw ooren; haar eigenaardig silhouet verandert zienderoog van een vage mengeling van glinsterende, hooge huizenbrokken in een geregelde, imposante rij van winkel en kantoorgebouwen, welker architecten iets beters voortbrachten dan ze zelf hadden bedoeld. Laat harde noodzakelijkheid, koele berekening, nuchter overleg, gesteund en beheerscht door den almachtigen dollar, hebben geleid tot den skyscraper bouw van New York, met den eersten dier huizentorens nam New York's heldenzang een aanvang. Elke steen is een letter, iedere verdieping een regel in dat heldendicht. De bouwmeesters van het nieuwe New York wenschten vóór alles praktisch te zijn. Ze werden poëtisch, zonder het te willen. Ze begonnen met elken artistieken regel te verwerpen, en in doelmatigheid alleen hun leidsvrouw te zien. En zij ontdekten, dat de kunst zich niet láát terzijde schuiven, de kunst, die hun handen bestuurde, al zagen zij haar eischen voorbij.